“1 Шоҳлар” ва “2 Шоҳлар”нинг асл нусхаси битта ибронийча китоб бўлиб, иккала қисмини битта ўрамга жойлаш узунлик қилганидан, китоб икки қисмга — “1 Шоҳлар” ва “2 Шоҳлар”га бўлинган. “2 Шоҳлар”нинг кўп қисми шоҳ Довуднинг ҳукмронлиги даврида юз берган воқеаларнинг тарихидир.
Шоҳ Шоулнинг ўлимидан кейин Яҳудо қабиласи Довудни ўзларига шоҳ қилиб танлашади. Яҳудо қабиласидан ташқари барча Исроил қабилалари Ишбоситни ўзларига шоҳ қиладилар. Ишбоситнинг қўл остидаги шоҳлик Исроил шоҳлиги деб ном олади. Ишбосит Шоулнинг ўғли эди. Етти йил давомида Довуд Ишбосит билан уруш олиб бориб, жамики Исроил ва Яҳудо шоҳлигининг шоҳи бўлади.
Довуд Қуддусни Ёбус халқидан тортиб олиб, ўз шоҳлигининг янги пойтахти қилади ва аҳд сандиғини бу ерга олиб келади. У Эгамизга атаб Маъбадни қуриб, у ерни аҳд сандиғи сақланадиган бир жой қилмоқчи бўлади. Эгамиз эса Довудни бу ниятидан қайтаради. Бунинг ўрнига, Эгамиз Довудга, сен қудратли ҳукмдор бўласан, сенинг наслинг то абад шоҳ бўлади, деб ваъда беради.
Довуд Исроилнинг душманларини мағлуб қилади ва кучли шоҳликнинг ҳукмдори бўлади. Лекин у ҳам урушга кетган қўшин лашкарбошисининг хотини Ботшева билан зино қилади. Бу қилмиши учун Эгамиз Довудга оғир кулфат келтиради. Бу кулфатларнинг аксарияти ўз оиласи ичида юз беради. Жумладан, Довуднинг ўғилларидан бири Омнўн ўгай синглиси Тамаранинг номусига тегади. Омнўнни, эса вақти, келиб ўгай акаси Абсалом ўлдиради. Сўнгра Абсалом Довудга қарши исён кўтаради.
Довуд бенуқсон инсон эмас эди–ю, лекин Эгамизга содиқ бўлиб, ёлғиз Унга сажда қиларди. Шунинг учун Яҳудода ҳар доим Довуднинг насли ҳукмдор бўлиб ўтди. Зотан, Эгамиз Довудга шундай ваъда берган эди: “Мен, Эганг, сен учун бир хонадон яратаман, деб айтмоқдаман. Сен оламдан ўтиб, ота–боболаринг ёнига дафн қилинганингдан кейин ҳам, Мен ўзингдан бино бўлган наслингдан бирини шоҳ қилиб, унинг шоҳлигини мустаҳкамлайман. ...Унинг шоҳлик тахтини то абад мустаҳкам қиламан. Мен унга ота бўламан, у эса Менга ўғил бўлади.” (7:11-14)
1Шоул ҳалок бўлгандан кейин, Довуд Омолек халқини енгиб, Зихлах шаҳрига қайтиб келди ва у ерда икки кун қолди. 2Учинчи куни Шоулнинг қароргоҳидан Довуднинг олдига бир одам келди. У қайғудан кийимларини йиртган, бошига тупроқ сочган[1], аянчли аҳволда эди. Ўша одам Довуднинг олдига келгач, мук тушиб, унга таъзим қилди.
3— Қаердан келяпсан? — деб сўради Довуд.
— Исроил қароргоҳидан қочиб келдим, — деди у одам.
4— Айт–чи, нима бўлди? — деб сўради Довуд.
— Сипоҳлар уруш майдонидан қочдилар, одамларимиздан кўплари ўлдирилди, Шоул билан ўғли Йўнатан ҳам ҳалок бўлди, — деди у. Шунда Довуд:
5— Шоул билан ўғли Йўнатаннинг ҳалок бўлганини қаердан биласан? — деб сўради хабарчи йигитдан.
6— Тасодифан Гилбова тоғига[2] борган эдим, — деб гапида давом этди у. — Шоул найзасига зўрға суяниб турар, душман отлиқлари ва жанг аравалари эса унга томон ёпирилиб келаётган экан. 7Шоул орқасига қараб, мени кўриб қолиб чақирди. “Лаббай”, дедим мен. 8“Сен кимсан?” деб сўради Шоул. “Омолек халқиданман”, дедим мен. 9Сўнг у: “Бу ёққа кел, мени ўлдир. Тарашадай бўлиб серрайиб қолдиму, лекин жоним чиқмаяпти”, деди. 10Шоҳ оғир яралангани учун, энди яшай олмаслигига кўзим етиб, уни ўлдирдим. Бошидаги тожини ва қўлидаги билакузугини олиб, сизга — жаноби олийларига келтирдим.
11Довуд бу гапни эшитиб, қайғудан кийимларини йиртди. Бошқалар ҳам шундай қилдилар. 12Шоул ва унинг ўғли Йўнатан, Эгамизнинг лашкари — Исроил халқидан кўпчилиги жангда ҳалок бўлган эдилар. Шунинг учун ҳаммалари оқшомгача аза тутиб фарёд қилдилар, рўза тутдилар.
13Довуд шум хабарни олиб келган йигитдан:
— Қаерликсан? — деб сўради.
— Мен Омолек халқиданман, бегона халқданман, — деди йигит.
14— Эгаммой суртиб Шоулни шоҳ қилиб танлаган эди–ку! Шундай шоҳга қўл кўтариб, ўлдиришдан қўрқмадингми? — деди Довуд унга. 15Кейин Довуд битта сипоҳини чақирди–да:
— Қани, ўлдир уни! — деб буюрди. Йигит Омолекка бир қилич уриб ўлдирди. Довуд унга қарата:
16— Тилинг ўзингнинг бошингга етди. Эгам мой суртиб танлаган шоҳни мен ўлдирдим, деб ўз оғзинг билан гувоҳлик бердинг, — деди.
17Довуд Шоул билан унинг ўғли Йўнатан учун марсия куйлади.
18Сўнг, ушбу марсия[3]Яҳудо халқига ўргатилсин, деб фармон берди. Бу марсия “Ёшур” китобида[4] ёзилган.
19“Эй, Исроил, йўқ бўлди
Ғуруринг сенинг тепаликларингда,
Қандай қулаган экан довюраклар!
20Бу хабарни Гатликларга эшиттирманг,
Ашқалон[5] кўчаларида ёйиб юрманг.
Токи Филист қизлари севинмасин,
Суннатсизлар қизлари шод бўлмасин.
21Эй, Гилбова тоғлари[6],
Тепангизга шудринг, ёмғир тушмасин,
Ҳосилдор ерларингиз ҳосилсиз қолсин!
Ўша ерларда йўқотди шуҳратини
Баҳодирларнинг қалқони,
Шоулнинг қалқонига мой суртилмас энди[7].
22Бир дам тинмади Йўнатаннинг ёйи
Ер тишлаганлар қонидан
Ва йигитларнинг танасидан.
Шоулнинг қиличи беҳуда кўтарилмасди.
23Шоул билан Йўнатан азиз ва дилкаш эдилар,
Ҳаётда ҳам, ўлганда ҳам бирга бўлдилар.
Бургутдан чаққон,
Шердан кучли эдилар улар.
24Шоул учун аза тутинг, эй, Исроил қизлари!
У сизларга шоҳона либослар кийдирганди,
Либосингизни олтин тақинчоқлар–ла безаганди.
25Урушда қандай қулаган экан довюраклар!
Элим тепалигида Йўнатан жонсиз ётар.
26Қайғураман сен учун, биродарим Йўнатан,
Менга кўп азизу қадрдон эдинг сен,
Нақадар ажойиб эди менга бўлган муҳаббатинг,
Аёлларнинг севгисидан ҳам эди ортиқ.
27Қандай қулаган экан довюраклар!
Қандай йўқ бўлди жанг қуроллари.”
1Шундан кейин Довуд Эгамиздан:
— Яҳудо шаҳарларидан бирортасига борайми? — деб сўради[8].
— Бор! — деди Эгамиз.
— Қайси шаҳарга борай? — деб сўради Довуд.
— Хевронга бор! — деб жавоб берди Эгамиз.
2Довуд иккала хотини — Йизриллик Охинавам ва Кармиллик Наволнинг беваси Обигайл билан ўша ёққа жўнади. 3Одамларини ҳам оилалари билан бирга олиб кетди. Ҳаммалари Хеврон атрофидаги шаҳарларга жойлашдилар. 4Яҳудо халқи Хевронга бориб, Довуднинг бошига мой суртиб, уни Яҳудо устидан шоҳ қилиб танлашди.
Шунда улар Довудга: “Гиладдаги Ёбош шаҳри аҳолиси Шоулни дафн қилибди”, деб хабар етказишди. 5Довуд хабарчилар орқали Ёбош аҳолисига шундай хабар жўнатди: “Шоул шоҳ жанобларига садоқатингизни кўрсатиб, уни дафн қилибсизлар. Бунинг учун сизларни Эгам ёрлақасин. 6Эгам сизлардан марҳаматини ва садоқатини дариғ тутмасин. Қилган хайрли ишингизга яраша сизларга яхшилик қилай. 7Энди дадил, мард бўлинглар. Шоҳ жаноблари Шоул оламдан ўтдилар. Яҳудо халқи эса менга мой суртиб ўзларига шоҳ қилди.”
8Нар деган одамнинг ўғли Абнур[9] Шоулнинг лашкарбошиси бўлган эди. Абнур Шоулнинг ўғли Ишбоситни[10] Моханайим шаҳрига[11] олиб келди. 9Уни Гилад, Ошер[12], Йизрил, Эфрайим, Бенямин ҳудудларига — бутун Исроилга[13] шоҳ қилди. 10Ишбосит қирқ ёшида шоҳ бўлиб, у Исроилда икки йил шоҳлик қилди.
Лекин Яҳудо халқи Довудга эргашди. 11Довуд Хевронда Яҳудо халқига етти йилу олти ой шоҳлик қилди.
12Нар ўғли Абнур Ишбоситнинг одамларини бошлаб Моханайимдан чиқди ва Гивон шаҳрига[14] қараб юрди. 13Довуднинг одамларига Зеруя ўғли Йўаб бош бўлиб у ерга борганда, Гивон ҳовузи[15] ёнида Ишбоситнинг одамларига дуч келиб қолди. Томонларнинг бири ҳовузнинг бир тарафида, иккинчиси бошқа тарафида тўхташди. 14Абнур Йўабга:
— Қани, ҳар иккала томондан йигитлар рўпарамизда олишсинлар, — деди.
— Майли, олишаверишсин, — деди Йўаб.
15Ишбоситнинг Бенямин қабиласидан ўн икки одами, Довуднинг одамларидан ҳам ўн иккитаси чиқди. 16Улар бир қўли билан бир–бирларининг бошларини ушлашди, иккинчи қўли билан қиличларини бир–бирларининг биқинларига санчишди. Ҳаммалари бирга ерга йиқилиб жон беришди. Шу сабабдан Гивондаги ўша жойга “Тиғлар майдони”[16] деб ном берилган.
17Ўша кунги жанг жуда қаттиқ бўлди. Барибир, Абнур бошлиқ Исроил одамлари Довуднинг одамларидан енгилди. 18Зеруянинг уч ўғли — Йўаб, Абушай ва Осойил ҳам ўша куни у ерда эдилар. Осойил, худди кийикка ўхшаб, жуда чопағон эди. 19У на ўнгга, на чапга бурилмай, тўппа–тўғри Абнурнинг изидан қувиб кетди.
20Абнур орқасига қараб:
— Осойил, бу сенмисан? — деб сўради.
— Ҳа, менман, — деди Осойил.
21— Ё ўнгга ёки чапга кет, йигитлардан бирортасига ҳамла қилиб, қурол–яроғини ол, — деди Абнур. Аммо Осойил Абнурнинг ортидан қолмади. 22Абнур Осойилни яна огоҳлантирди:
— Мени қувлама, тағин абжағингни чиқариб юбормай! Акс ҳолда аканг Йўабнинг юзига қандай қарайман?!
23Барибир Осойил унинг ортидан қолмади. Абнур найзасининг орқа учи билан Осойилнинг қорнига бир урган эди, найза Осойилнинг орқасидан тешиб чиқди. Осойил ерга йиқилди–ю, жон берди. Ҳамма Осойил йиқилиб ўлган жойга етиб борди–ю, тўхтаб қолди.
24Йўаб билан Абушай эса Абнурнинг изидан қолмади. Кун ботганда улар Омоҳ тепалигига етиб боришди. Омоҳ Гивон чўлига борадиган йўлнинг шарқ томонидаги Гиёҳ деган жой яқинида эди. 25Бенямин қабиласидан одамлар йиғилиб келиб Абнурнинг атрофига бирлашди ва бир тепаликнинг устида тўхташди. 26Сўнгра Абнур Йўабни чақириб деди:
— Қачонгача бир–биримизни қирамиз?! Бунинг оқибати ёмон бўлишини биласан–ку! Одамларингга: “Бўлди, энди биродарларингизни таъқиб қилманглар”, деб қачон буйруқ берасан?
27Йўаб эса шундай жавоб берди:
— Худо ҳақи, яхшиямки ўзинг айтдинг. Бўлмаса, одамларим эртага эрталабгача биродарларини таъқиб қилишни тўхтатмасдилар.
28Йўаб бурғу чалдирди, ҳамма тўхтади. Шундан сўнг улар Исроил лашкарини таъқиб қилишдан тўхтаб, улар билан жанг қилмадилар. 29Абнур эса тун бўйи одамлари билан Иордан водийси[17] бўйлаб юриб, Иордан дарёсини кечиб ўтди, улар жарликни ёқалаб[18], Моханайимга етиб келишди.
30Йўаб Абнурни қувлашдан тўхтаб, орқасига қайтди ва ҳамма одамларини тўплади. Осойилдан ташқари, Довуднинг одамларидан яна ўн тўққиз киши ҳалок бўлган эди. 31Лекин Довуднинг одамлари Абнурнинг қўл остидаги Бенямин қабиласидан уч юз олтмиш кишини ўлдирган эдилар. 32Йўаб одамлари билан Осойилнинг жасадини олиб келиб, ота–боболарининг Байтлаҳмдаги хилхонасига дафн қилишди. Йўаб ва унинг одамлари туни билан йўл юриб, Хевронга етиб келишганда, тонг отган эди.
1Шоул хонадони билан Довуд хонадони ўртасидаги уруш узоқ давом этди. Шоулнинг хонадони заифлашган сари, Довуд хонадони кучайиб бораверди.
2Довуднинг Хевронда туғилган ўғиллари қуйидагилардир:
тўнғич ўғли — Йизриллик Охинавамдан туғилган Омнўн,
3иккинчиси — Кармиллик Наволнинг беваси Обигайлдан туғилган Хилов,
учинчиси — Гашур шоҳи Талмайнинг қизи Маходан туғилган Абсалом,
4тўртинчиси — Хаггитдан туғилган Одониё,
бешинчиси — Обидадан туғилган Шафатиё,
5олтинчиси — Довуднинг бошқа хотини Эглахдан туғилган Йитраём.
Довуднинг бу ўғиллари Хевронда туғилган эдилар.
6Шоул хонадони билан Довуд хонадони ўртасида уруш бўлганда, Шоулнинг хонадонидан лашкарбоши Абнур тобора кучайиб бораверди. 7Шоулнинг Ризпа деган канизаги[19] бўларди. У Оё деган одамнинг қизи эди. Бир куни Ишбосит[20] Абнурга:
— Нимага отамнинг канизаги билан бирга бўлдинг? — деб қолди. 8Абнур Ишбоситнинг гапидан қаттиқ ғазабланиб:
— Мени, Яҳудога хизмат қилаётган кўппаклардан, деб ўйлаяпсизми? — деди. — Бугунгача отангиз Шоулнинг хонадонига, хеш–ақрабосига, ёр–биродарларига содиқ қолдим–ку. Сизни Довуднинг қўлига бермадим–ку. Энди эса ўша хотин туфайли мени айблаяпсиз. 9-10Эгамиз: “Шоҳликни Шоул хонадонидан тортиб олиб, Дандан Бэршэвагача[21] бўлган жойда яшовчи Исроил ва Яҳудо халқи устидан Довуднинг шоҳлигини барпо қиламан”, деб онт ичган. Энди мен ҳам Довуд учун хизмат қилмасам, Эгам мени не кўйга солса солсин, ундан баттарроғини кўрсатсин.
11Ишбосит Абнурдан қўрқди, унга чурқ эта олмади. 12Шундан сўнг Абнур ўз номидан Довудга чопарлар орқали шундай хабар берди: “Бу юртда сиз ҳукмрон бўлишингиз керак. Мен билан аҳд қилинг. Ўшанда мен сиз томонда бўламан, бутун Исроил халқини сизга мойил қиламан.”
13Довуд шундай жавоб жўнатди: “Яхши, сен билан аҳд қиламан. Лекин битта шартим бор: мени кўргани келганингда, Шоулнинг қизи, хотиним Михални ҳам олиб кел. Акс ҳолда мени кўра олмайсан.”
14Довуд Ишбоситга ҳам элчилар орқали шу хабарни жўнатди: “Хотиним Михални ўзимга қайтариб бер. Мен уни юзта Филистнинг суннат териси эвазига олган эдим[22].”
15Ишбосит Михалнинг эри Палти[23] ҳузурига одамлар жўнатиб, Михални олдириб келди. Палти Лайиш деганнинг ўғли эди. 16Эри йўл бўйи йиғлай–йиғлай Бохурим шаҳригача Михалга эргашиб борди. Кейин Абнур унга:
— Орқангга қайт! — деди. Палти қайтиб кетди.
17Абнур Исроил оқсоқолларига шундай хабар жўнатди:
— Сизлар анчадан бери, Довуд бизга шоҳ бўлсин, деб орзу қилиб келардингизлар. 18Энди ҳаракат қилинглар. Чунки Эгамиз Довуд тўғрисида гапириб: “Халқим Исроилни қулим Довуд орқали Филистларнинг ва жамики ғанимларининг қўлидан қутқараман”, деган.
19Абнур Бенямин одамлари[24] билан юзма–юз гаплашди. Сўнг Исроил халқи ва Бенямин қабиласига маъқул келган маслаҳат тўғрисида Довуд билан гаплашгани Хевронга борди. 20Абнур йигирмата ҳамроҳи билан Довуднинг ҳузурига келди. Довуд Абнур ва унинг ҳамроҳлари шарафига зиёфат берди. 21Абнур Довудга:
— Энди кетишга ижозат беринг, бутун Исроил халқини шоҳ ҳазратлари ҳузурига йиғиб келай, — деди. — Улар сиз билан аҳд қилганларидан кейин, ўзингиз истаган ҳамма жойда шоҳлик қилинг.
Довуд Абнурга ижозат берди. Абнур соғ–саломат ўз йўлига кетди.
22Худди шу пайтда Довуднинг Йўаб бошлиқ одамлари бир босқиндан қайтишди. Улар бир қанча мол–мулкни ўлжа қилиб олиб келишди. Аммо Абнур Хевронда — Довуднинг ҳузурида эмас эди. Довуд Абнурга ижозат бергандан кейин, у соғ–саломат кетган эди. 23Йўаб ҳамма жангчилари билан Хевронга етиб келганда, унга: “Абнур шоҳ ҳузурига келган эди, шоҳ унга қайтиб кетишга ижозат берди, Абнур эсон–омон кетди”, деб айтиб беришди.
24— Нима қилиб қўйдингиз? — деди Йўаб шоҳнинг ҳузурига бориб. — Бу қанақаси, сизнинг ҳузурингизга Абнур ўз оёғи билан келсаю, сиз эса уни қўйиб юборсангиз?! Абнур кетиб қолибди–ку. 25Абнурни биласизми ўзи?! У сизни алдаган, қаерга боришингизни, келишингизни, нима қилаётганингизни билиш учун келган.
26Йўаб Довуднинг ҳузуридан чиқибоқ, Абнурнинг орқасидан чопарлар жўнатди. Чопарлар Абнурни Сиро сардобаси бўйидан қайтариб келишди. Довуд бу воқеадан бехабар эди. 27Абнурни Хевронга қайтариб келишгач, Йўаб: “Холи гаплашиб олайлик”, деб уни дарвоза йўлагига олиб ўтди. Укам Осойилнинг ўлими учун қасос олай, деб Абнурнинг қорнига пичоқ уриб, ўлдирди.
28Довуд бу воқеани эшитгач, деди:
— Эгам олдида мен ҳам, шоҳлигим ҳам то абад Абнурнинг қони учун айбдор эмас. 29Унинг қони Йўаб ва унинг жамики ота хонадони гарданига тушсин. Йўабнинг авлодидан яра тошган, тери касаллигига[25] чалинган, чўлоқ, урушда ўлган, нонга зор бўлган кишилар ҳеч аримасин.
30Йўаб акаси Абушай билан биргаликда Абнурни ўлдирди. Абнур Гивондаги урушда уларнинг укаси Осойилни ўлдирган эди.
31Сўнгра Довуд Йўаб билан унинг ҳамма одамларига шундай амр берди:
— Абнурнинг жасади тепасида йиғланглар. Кийимларингизни йиртиб, қанорга ўранинглар[26].
Шоҳ Довуднинг ўзи тобутнинг орқасида борди.
32Абнурни Хевронда дафн қилишди. Шоҳ Довуд Абнурнинг қабри устида йиғлади. Ўша ерда ҳамма ҳўнг–ҳўнг йиғлади.
33Шоҳ Довуд Абнур учун йиғлаётиб, шундай марсия айтди:
“Эй Абнур, аҳмоқлардай ўлишинг керакмиди?!
34Жиноятчилардай қўлларинг боғлиқ эмасди,
Жиноятчилардай оёқларингга кишан урилмаганди.
Инсофсизлар қўлига тушиб қолдинг сен,
Виждонсизлар дастидан нобуд бўлдинг сен.”
Ҳамма Абнурнинг тепасида яна йиғлади.
35Қуёш ботмасдан олдин халқ Довуднинг ёнига бориб:
— Бирор нарса тановул қилиб олинг, — деб кўндирмоқчи бўлишди.
— Қуёш ботмасдан олдин нон ёки бошқа бирор нарса тановул қилсам, Худо мени не кўйга солса солсин, ҳатто ундан баттарроғига дучор қилсин, — деб онт ичди Довуд.
36Шоҳнинг ҳамма қилган ишлари барчага маъқул келгани сингари, халқ унинг бу ишини ҳам маъқул топди. 37Ўша куни бутун Исроил халқи Абнурнинг ўлдирилишида шоҳнинг қўли йўқлигини билди.
38Шоҳ одамларига деди:
— Билмайсизларки, бугун Исроилдан бир йўлбошчи, улуғ бир инсон кетди. 39Худо мой суртиб танлаган шоҳ бўлсам ҳам, бугун ожизман. Анави Зеруянинг ўғиллари мендан анча кучли. Эгам ёмонларнинг қилмишига яраша жазосини берсин.
1Ишбосит[27] Абнурнинг Хевронда ўлдирилганини эшитди–ю, бўшашиб қолди. Бутун Исроил халқи ваҳимага тушди. 2Ишбоситнинг хизматида Банах ва Рахав деган иккита одам бор эди, улар босқинчи тўдалар сардори эдилар. Ўзлари Берўт шаҳридан бўлиб, Бенямин қабиласидан Риммон деганнинг ўғиллари эди. Берўт шаҳри у вақтда Бенямин ҳудудига кирарди. 3Берўт аҳолиси Гитайим шаҳрига қочиб кетган эди. Ўшандан буён улар келгинди бўлиб ўша ерда яшайдилар.
4Шоулнинг наслидан Мефибосит[28] деган иккала оёғи ҳам ногирон бола бор эди. У Йўнатаннинг ўғли эди. “Шоул билан Йўнатан ҳалок бўлди”, деб Йизрил шаҳридан хабар келганда, Мефибосит беш ёшда эди. Энагаси, болани олиб қочаман, деб шоша–пиша кетаётганда, болани қўлидан тушириб юборган, бола эса ногирон бўлиб қолган эди.
5Бир куни Рахав билан Банах кун роса қизиган пайтда Ишбоситнинг уйига келишди. Туш пайти, Ишбосит ўзининг хонасида ухлаётган экан. 6-7Иккала ака–ука буғдой олиш баҳонасида уйга киришди. Уйга кирганлари заҳоти, Ишбоситнинг қорнига ханжар уриб, уни ўлдирдилар. Сўнг унинг бошини кесиб олиб кетдилар.
Рахав билан Банах тун бўйи Иордан водийси[29] бўйлаб юришди.
8Улар Ишбоситнинг бошини Хевронга — шоҳ Довудга олиб келишиб, унга шундай дейишди:
— Мана сизни ўлдирмоқчи бўлган ғанимингиз Шоулнинг ўғли Ишбоситнинг боши! Эгамиз бугун Шоулдан ва унинг хонадонидан шоҳ жаноблари учун ўч олди.
9Бироқ Довуд Рахав билан укаси Банахга шундай деди:
— Жонимни ҳар турли бало–қазолардан асраган Худо шоҳид! 10Шоулнинг ўлимини биттаси ўзича хушхабар деб олиб келган эди. Ўша одамни ушлаб, Зихлахда ўлдиртирган эдим. Унинг мукофоти шу бўлган эди! 11Айбсиз одамни ўзининг уйида, тўшагида ўлдирган ёвуз кимсаларнинг ўлдирилиши ҳам шубҳасиздир! Ҳозироқ сизлардан унинг хунини талаб қилиб, бутунлай қуритиб юбормасамми?!
12Довуд йигитларига фармон берган эди, улар иккала ака–укани ўлдиришди. Сўнг қўл–оёқларини кесиб ташлаб, жасадларини Хеврондаги ҳовуз бўйидаги тик ўрнатилган ходаларнинг учларига қоқишди. Ишбоситнинг бошини Абнурнинг Хеврондаги хилхонасига олиб бориб дафн қилишди.
1Жамики Исроил қабилалари Хевронга — Довуднинг ҳузурига келиб шундай дейишди:
— Биз ҳам сизнинг жигарингизмиз. 2Илгари Шоул шоҳимиз бўлганда ҳам, урушларда Исроил лашкарига ўзингиз бош бўлар эдингиз. Эгамиз сизга: “Сен халқим Исроилнинг чўпони бўлиб, уларни боқасан, Исроилга сен раҳнамолик қиласан”, деб ваъда берган эди.
3Шундай қилиб, Довуд Хевронда Исроил оқсоқоллари билан Эгамиз олдида аҳд қилди. Исроил оқсоқоллари Довуднинг бошига мой суртиб, уни Исроил устидан шоҳ қилиб кўтаришди. 4Довуд ўттиз ёшида шоҳ бўлиб, қирқ йил шоҳлик қилди. 5Хевронда етти йилу олти ой Яҳудо устидан, Қуддусда эса ўттиз уч йил бутун Исроил ва Яҳудо устидан шоҳ бўлди.
6Шоҳ Довуд одамлари билан Қуддусда яшаётган Ёбус халқига қарши отланганда, улар Довудга: “Сен бу ерга кира олмайсан, ҳатто орамиздаги кўрлар билан чўлоқлар ҳам сени орқангга улоқтириб юборади”, дейишди. Ёбус халқи: “Довуд шаҳримизни босиб ололмайди”, деб ўйлаган эди. 7Аммо Довуд Сион қалъасига[30] бостириб кириб, қалъани эгаллади. Кейинчалик бу қалъага “Довуд қалъаси”, деб ном берилди.
8Ўша куни Довуд одамларига шундай деди:
— Кимки Ёбус халқини енгмоқчи бўлса, шаҳарга қувур орқали кириб, “чўлоқ” ва “кўр” Ёбусларга ҳужум қилсин. Уларни кўргани кўзим йўқ.” Шу сабабдан: “Кўрлар билан чўлоқлар Худо уйига кирмайди”, деган гап пайдо бўлган.
9Шундай қилиб, Довуд қалъани эгаллаб, бу ерни “Довуд қалъаси”, деб атади. У Милло деган жойдан[31] бошлаб бутун шаҳар атрофини девор билан мустаҳкамлади. 10Довуд тобора кучайиб борарди, чунки Парвардигори Олам — Эгамиз унга ёр эди.
11Тир[32] шоҳи Хирам Довудга элчилар жўнатиб, садр ёғочларини, дурадгорлар ва тош терувчиларни ҳам йўллади. Улар Довудга бир сарой қуриб беришди. 12Довуд энди билдики, Эгамиз уни Исроил устидан шоҳ қилиб тайинлаган экан, Эгамиз Ўз халқининг ҳақи–ҳурмати учун унинг шоҳлигини юксалтирган экан.
13Довуд Хеврондан Қуддусга келгандан кейин, бу ерда яна канизаклар[33], хотинлар олди, улардан янада кўп ўғил–қизлар кўрди. 14Довуднинг Қуддусда туғилган фарзандлари қуйидагилар эди: Шимо[34], Шўвав, Натан, Сулаймон, 15Йибхар, Элишува, Нафах, Ёфия, 16Элишама, Элёдах ва Элифалет.
17Филистлар: “Исроил халқи Довудга мой суртиб шоҳ қилишибди” деган хабарни эшитишди. Шундан кейин барча Филист лашкари Довудни қидириб жангга отландилар. Довуд бу хабарни эшитиб, муҳофаза қўрғонига чиқди. 18Филистлар келиб, Рафа сойлигида[35] ёйилдилар. 19Довуд Эгамиздан:
— Филистларга ҳужум қилайми? Уларни қўлимга берасанми? — деб сўради[36]
— Ҳужум қил! — деб жавоб берди Эгамиз Довудга, — уларни албатта қўлингга бераман.
20Шундай қилиб, Довуд Баал–Перазимга кетди ва у ерда Филистларни тор–мор қилди. Кейин шундай деди:
— Сув тўғондан тошиб далани босгани сингари, Эгам ғанимларимни босиб, олдимдан улоқтириб юборди.
Шу сабабдан бу ерга “Баал–Перазим”[37] деган ном берилди. 21Филистлар ўша ерда бутларини ташлаб қочган эдилар, Довуд одамлари билан ўша бутларни олиб кетди.
22Ундан сўнг Филистлар яна Рафа сойлигига келиб, жангга шай бўлиб туришди. 23Довуд тағин Эгамизнинг хоҳиш–иродасини сўради. Эгамиз эса шундай жавоб берди: “Олд томонидан ҳужум қилма. Уларнинг орқасига айланиб ўтгин–да, мумиёли дарахтлар томондан яқинлашиб бор. 24Мумиёли дарахтлар тепасида қадам товушларини эшитганинг заҳоти уларга ҳужум қил. Ўшанда Мен Филист лашкарини йўқ қилиш учун сенинг қаршингдан чиқаман.”
25Довуд, Эгамиз амр берганидай қилиб, Ғибодан Гезер шаҳригача бўлган жойларда Филистларни тор–мор қилди.
1Довуд Исроил лашкаридан яна ўттиз минг сараланган одамларини тўплади. 2Довуд ўз одамлари билан Яҳудодаги Баало шаҳрига[38] жўнади. Унинг мақсади Худо — икки каруб орасида тахт қурган Сарвари Оламнинг сандиғини олиб келиш эди. 3Худонинг сандиғи Абунадовнинг тепаликдаги уйида[39] эди. Сандиқни янги арава устига ортишди. Абунадовнинг ўғиллари Уззох билан Охё аравани ҳайдаб кетишди. 4Абунадовнинг тепаликдаги уйидан Худонинг сандиғини олиб кетишаётганда, Охё сандиқнинг олдида бораётган эди. 5Довуд ва жамики Исроил халқи Эгамизнинг ҳузурида берилиб[40], ўйин–кулги қилаётган эдилар. Улар лира, арфа, чилдирма, шақилдоқ ва занг чалиб, қўшиклар билан бу воқеани байрам қилаётган эдилар.
6Нохун деган одамнинг хирмонига етиб борганларида, ҳўкизлар қоқилиб кетди. Уззох қўлини узатиб Худонинг сандиғини ушлаб қолди. 7Лекин Уззох ҳурматсизлик[41] қилгани учун, Эгамиз ундан ғазабланиб, ўша ердаёқ Уззохни уриб, жонини олди. Уззох Худонинг сандиғи ёнгинасида жон берди. 8Эгамиз Уззохни ургани учун, Довуд қаттиқ ғазабланди. Ўша кундан буён шу жой “Параз–Уззох”[42], деб айтилади.
9Довуд ўша куни Эгамиздан қўрқиб: “Қандай қилиб Эгамнинг сандиғини ўзим билан олиб кела олар эканман?” деб ўйлади. 10У Эгамизнинг сандиғини Довуд қалъасига — ўзиникига олиб боришни хоҳламади. Сандиқни Гатлик[43] Обидадомнинг уйига ташлаб кетди. 11Эгамизнинг сандиғи Гатлик Обидадомнинг уйида уч ой турди. Эгамиз Обидадомга ва унинг бутун хонадонига барака берди.
12“Эгамиз Ўзининг сандиғи учун Обидадомнинг бутун хонадонига, унга қарашли ҳамма нарсага марҳамат қилди”, деб шоҳ Довудга хабар етказишди. Шундай қилиб, Довуд бориб, Обидадомнинг уйидан Худонинг сандиғини ўз қалъасига катта тантана билан олиб келди. 13Эгамизнинг сандиғини олиб бораётганлар олти қадам юришганда, Довуд бир буқа билан бир бўрдоқи бузоқни қурбонлик қилди. 14Довуд Эгамизнинг ҳузурида бутун вужуди билан ўйинга тушарди. У ўшанда руҳонийларнингмуқаддас либосини[44] кийиб олган эди. 15Довуд билан бутун Исроил халқи севинчли хитоблар, карнай садолари остида Эгамизнинг сандиғини олиб келишарди.
16Эгамизнинг сандиғи Довуд қалъасига кириб келаётганда, Шоулнинг қизи Михал деразадан қараб турган эди. У Эгамизнинг олдида сакраб ўйнаётган шоҳ Довудни кўрдию, ўз кўнглида уни паст кўрди.
17Эгамизнинг сандиғини Довуд махсус қурдирган чодирнинг ичкарисига олиб кириб қўйишди. Кейин Довуд Эгамизга куйдириладиган қурбонликлар ва тинчлик қурбонликлари келтирди. 18У қурбонликлар қилиб бўлгандан кейин, Сарвари Олам номидан халқни дуо қилди. 19Сўнг ҳаммага — эркагу аёлга, жамики Исроил жамоасига бир донадан гардиш нон, бир ҳовучдан хурмо[45] ва бир ҳовучдан майиз[46] тарқатди. Шундан кейин халқ уй–уйига тарқалди.
20Довуд ўз оиласини дуо қилгани уйига келганда, Шоулнинг қизи, Довуднинг хотини Михал пешвоз чиқиб, Довудга шундай деди:
— Бугун Исроил шоҳи қандай ажойиб шуҳратга эришди–я! Худди бемаъни одамлардай, ярим яланғоч бўлиб, аъёнларингнинг чўрилари олдида ўзингни кўрсатдинг!
21— Мен Эгам олдида ўйнадим! — деди Довуд. — У отанг ва унинг бутун хонадонидан мени ортиқ кўрган, Ўз халқи Исроилга мени раҳнамо қилиб танлаган. Ҳа, Эгам олдида албатта ўйнайман. 22Бундан буён ўзимни яна ҳам пастроқ тутарман, балки уларнинг олдида ўзимни яна ҳам кичик тутарман. Лекин билиб қўй, сен айтган ўша чўрилардан мен шараф топарман.
23Шоулнинг қизи Михал умрининг охиригача бефарзанд ўтди.
1Шоҳ Довуд ўз саройида яшар, Эгамиз эса уни тўрт тарафдаги ғанимларидан омон сақлар эди.
2Шоҳ бир куни Натан пайғамбарга деди:
— Қаранг, мен садр ёғочидан қурилган уйда яшаяпман, Худонинг сандиғи эса чодирда турибди.
3— Кўнглингда нима бўлса, шуни қилавер, Эгам сен билан, — деди Натан.
4Ўша куни кечаси Натанга Эгамизнинг сўзи аён бўлди: 5“Қулим Довуднинг олдига боргин–да, унга шу гапларни етказ:
— Эгам шундай айтмоқда: Истиқомат қилишим учун уйни Менга сен қурмайсан. 6Исроил халқини Мисрдан олиб чиққанимдан то шу кунгача бирор уйда яшаган эмасман. У ердан бу ерга кўчиб, чодирда маскан қилиб юрдим. 7Мен ҳеч қачон Исроил халқининг раҳнамоларига — халқимнинг чўпонларига шикоят қилмадим. Ҳеч қачон уларнинг бирортасига: “Нима учун менга садр дарахти ёғочидан уй қуриб бермадингизлар?” деб айтмадим.
8Энди қулим Довудга айт:
— Сарвари Олам шундай демоқда: “Мен сени яйловлардаги қўй суруви орасидан танлаб олиб, халқим Исроилга раҳнамо қилдим. 9Қаерга борсанг, сен билан бўлдим, ҳужум қилганингда, ҳамма ғанимларингни йўқ қилдим. Энди сенинг номингни оламдаги улуғ одамларнинг номи сингари машҳур қиламан. 10-11Халқим Исроилга илк ҳакамларни тайинлаганимдан буён виждонсиз одамлар бу халқимни эзиб келдилар. Энди халқим Исроил учун бир юрт тайин этиб, уларни ўша ерга ўтқазаман. Улар ўз юртида истиқомат қилишади, бошқа беҳаловат бўлишмайди. Сени ҳамма ғанимларингдан тинч–омон сақлайман. Мен, Эганг, сен учун бир хонадон яратаман, деб айтмоқдаман. 12Сен оламдан ўтиб, ота–боболаринг ёнига дафн қилинганингдан кейин ҳам, Мен ўғилларингдан бирини шоҳ қилиб, унинг шоҳлигини мустаҳкамлайман. 13Менга атаб уйни у қуради. Мен эса унинг шоҳлик тахтини то абад мустаҳкам қиламан. 14Мен унга Ота бўламан, у эса Менга ўғил бўлади. Агар гуноҳ қилса, ота ўғлини жазолагандай, Мен ҳам уни жазолайман. 15Сени шоҳ бўлсин, деб Шоулни иноятимдан маҳрум қилган эдим. Лекин ўғлингдан ҳеч қачон марҳаматимни дариғ тутмайман. 16Хонадонинг ва шоҳлигинг Менинг олдимда абадий туради, тахтинг то абад мустаҳкам бўлади.”
17Худо аён қилганларнинг ҳаммасини Натан Довудга айтди.
18Шундан кейин шоҳ Довуд Эгамизнинг ҳузурида ўтириб[47], шундай ибодат қилди:
“Эй, Эгамиз Раббий! Мен ким бўлибман, хонадоним нима бўлибдики, Сен мени бу қадар улуғладинг?! 19Бунинг устига, эй, Эгамиз Раббий, Сен келажак замонда юз берадиган воқеалардан хабар бериб, бу қулингнинг хонадони учун кўп ваъда бердинг. Сенинг бу ваъдаларинг жамики инсонларга тегишли бўлсин[48], эй, Эгамиз Раббий! 20Мен Сенга ортиқ нима дея олардим, Эгамиз Раббий! Ахир, бу қулингни биласан–ку. 21Берган ваъдангга, Ўз хоҳишингга мувофиқ, шундай улуғвор иш қилдинг ва бу қулингга аён этдинг.
22Нақадар улуғворсан, эй, Эгамиз Раббий! Сенга ўхшаган бошқа худо ҳақида ҳеч қачон эшитмаганмиз, Сенинг асло ўхшашинг йўқ, Сендан ўзга Худо йўқ! 23Халқинг Исроилга ўхшаши йўқ! Эй, Худойим, бошқа қайси халқни Сен қулликдан халос қилиб, Ўзингнинг халқинг қилдинг?! Сен Ўз халқингни Мисрдан олиб чиқиб, бутун оламга шуҳратингни ёйдинг. Буюк ва ажойиб ишларинг билан халқинг олдидан бегона халқлару худоларни қувдинг. 24Халқинг Исроилни, то абад Ўзимнинг халқим бўлади, деб мустаҳкамладинг, эй, Эгам, Сен уларнинг Худоси бўлдинг.
25Эй, Парвардигор Эгамиз! Бу қулингга ва унинг хонадонига қарата айтган сўзингда то абад тур, берган ваъдангни бажар, 26токи одамлар, Сарвари Олам — Исроилнинг Худоси экан, деб номингни то абад мақтаб юрсинлар. Ҳа, қулинг Довуднинг хонадонини Ўзинг ҳар доим мустаҳкам қилгин. 27Эй, Исроилнинг Худоси — Сарвари Олам! Бу қулингга, сенинг хонадонингни яратаман, деб аён этгансан! Шу сабабдан бу қулинг Сенга шундай деб ибодат қилишга журъат этди.
28Эй, Эгамиз Раббий! Сен — Худосан, сўзларинг — ҳақ. Сен бу қулингга ана шундай эзгу нарсаларни ваъда қилгансан. 29Агар Ўзинг маъқул кўрсанг, бу қулингнинг хонадонига марҳамат қилгин, токи Сенинг ҳузурингда то абад турсин. Сен сўз бергансан, эй, Эгамиз Раббий! Сенинг марҳаматинг туфайли бу қулингнинг хонадони то абад марҳаматга сазовор бўлғай.”
1Бирмунча вақт ўтгач, Довуд яна Филистларга ҳужум қилиб, уларни мағлуб қилди ва Матех–Оммоҳ шаҳрини Филистлардан тортиб олди[49]. 2Сўнг Мўаб халқини ҳам мағлуб қилди. Асирларни ерга қатор қилиб ётқизиб, қаторни арқон билан ўлчай бошлади. Бир ўлчаб, тирик қолдирди, икки ўлчаб ўлдирди. Шундай қилиб, тирик қолган Мўаб халқи Довудга қул бўлиб, ўлпон тўлайдиган бўлишди.
3Зўво[50] шоҳи Ҳададзар ўз шоҳлигини бошқатдан ўрнатмоқчи бўлиб Фурот дарёси бўйларига юриш қилган эди. Довуд уни ҳам тор–мор қилди. Ҳададзар Рехоб деганнинг ўғли эди. 4Довуд Ҳададзарнинг бир минг етти юзта отлиқ, йигирма мингта пиёда сипоҳини асирга олди. Ўзининг юзта жанг араваси учун керакли отларни қолдириб, бошқа ҳамма отларни майиб қилди.
5Дамашқдаги Орам халқи Зўво шоҳи Ҳададзарга ёрдамга келган эди, Довуд улардан йигирма икки минг кишини ўлдирди. 6Сўнг Дамашқдаги Орам халқининг шаҳарларига ўзининг қўнолғаларини жойлаштирди. Орам халқи ҳам Довудга қарам бўлиб, ўлпон тўлайдиган бўлдилар. Шундай қилиб, Довуд қаерга бормасин, Эгамиз уни зафарга эриштирди. 7Довуд Ҳададзарнинг аъёнлари кўтариб юрадиган олтин қалқонларни тортиб олиб, Қуддусга келтирди. 8Яна Ҳададзарнинг қўли остидаги Бетах ва Барўтай шаҳарларидан кўп бронза олиб кетди.
9Хомат[51] шоҳи Тўах “Довуд Ҳададзарнинг ҳамма лашкарини мағлуб қилибди”, деб эшитиб қолди. 10Тўах шоҳ Довуднинг ҳузурига ўғли Ёрамни юбориб, уни қутлади, жангда Ҳададзардан ғолиб келгани учун Довудни олқишлади. Тўах Ҳададзар билан узоқ вақтдан бери уришиб келарди. Ёрам Довудга олтин, кумуш, бронза идишларни ҳадя қилиб олиб келди. 11Шоҳ Довуд бу инъомларни босиб олган юртлардан келтирган олтину кумушлар билан бирга Эгамизганазр қилди. 12Булар Эдом[52], Мўаб, Оммон юртларидан, Филист ва Омолек халқларидан олиб келинган, Зўво шоҳи Ҳададзардан олинган ўлжалар эди.
13Довуд Туз водийсида[53] Орам халқидан ўн саккиз минг кишини ҳалок қилиб қайтгандан сўнг, янада донг таратди.
14Эдом юртининг ҳамма ерига ўз қўнолғаларини жойлаштирди. Эдом халқи Довудга қарам бўлди. Довуд қаерга борса, Эгамиз уни зафарга эриштирди.
15Довуд бутун Исроилда шоҳлик қилар экан, халқини одиллик билан бошқарарди. 16Зеруя ўғли Йўаб — лашкарбоши, Охилуд ўғли Ёҳушафат — мушовир[54] эди. 17Охитоб ўғли Зодўх билан Абуатар ўғли Охималек — руҳоний, Сараё — мирза эди. 18Ёҳайидо ўғли Бинаё — Харетлик ва Палатлик қўриқчиларнинг[55] бошлиғи, Довуднинг ўғиллари эса руҳоний эдилар.
1Бир куни Довуд:
— Шоул хонадонидан бирор одам қолдими? — деб сўради. — Агар бўлса, Йўнатаннинг ҳақи–ҳурмати унга яхшилик қилайин.
2Шоул хонадонида Зибах деган бир хизматкор бор эди. Уни Довуднинг ҳузурига чақириб келишди.
— Сенмисан, Зибах? — деб сўради шоҳ.
— Ҳа, жаноби олийлари, менман, — деди Зибах.
3— Шоул хонадонидан бирорта одам қолганми? — деб сўради шоҳ. — Унга Худонинг иноятини кўрсатайин.
— Йўнатаннинг бир ўғли бор, унинг иккала оёғи ҳам чўлоқ[56], — деди Зибах.
4— Қаерда у? — сўради шоҳ.
— Лўдаворда, Омиёл ўғли Мохирнинг уйида, — деди Зибах.
5Шоҳ Довуд Лўдавордаги Мохирнинг уйидан Мефибоситни[57] ўз ҳузурига олдириб келди. 6Шоулнинг набираси Мефибосит Йўнатаннинг ўғли эди. Мефибосит Довуднинг ҳузурига келиб, мук тушиб таъзим қилди.
— Мефибосит! — деди Довуд.
— Қулингиз шу ерда, — деб жавоб берди Мефибосит.
7Довуд унга деди:
— Қўрқма, отанг Йўнатаннинг ҳақи–ҳурмати учун сенга яхшилик қилай. Бобонг Шоулнинг ҳамма ерларини сенга қайтариб бераман. Ўзинг эса ҳар доим менинг дастурхонимдан таом ейсан.
8Мефибосит таъзим қилиб:
— Мен, қулингиз, ким бўлибманки, ўлик итга ўхшаган мендек бир кимсага яхшилик қиляпсиз? — деди.
9Сўнг шоҳ Довуд Шоулнинг хизматкори Зибахни чақиртирди:
— Илгари Шоулга ва унинг хонадонига нима тегишли бўлса, ҳаммасини хўжайинингнинг набираси Мефибоситга бердим, — деди Довуд унга. 10— Мефибосит учун сен ўғилларинг ва қулларинг билан ерга ишлов бериб, ҳосил олинглар, токи хўжайинингнинг набираси эҳтиёжига яраша озиқ–овқат билан таъминлансин. Хўжайинингнинг набираси Мефибосит ҳар доим менинг дастурхонимдан таом ейди.
Зибахнинг ўн беш ўғли ва йигирмата қули бор эди.
Шунда Зибах шоҳга:
11— Жаноби олийлари бу қулига нима буюрган бўлсалар, ҳаммасини ижро этурман, — деди.
Мефибосит, худди шоҳ фарзандларининг биридай, шоҳ дастурхонидан[58] таом ейдиган бўлди.
12Мефибоситнинг Миха деган ёшгина ўғли ҳам бор эди. Зибах хонадонида яшаганларнинг ҳаммаси Мефибоситнинг хизматкори бўлди. 13Мефибосит Қуддусда истиқомат қилиб қолди ва доим шоҳ дастурхонидан таом еди. Унинг иккала оёғи ҳам чўлоқ эди.
1Орадан бир қанча вақт ўтгач, Оммон шоҳи Нахош[59] оламдан ўтиб, ўрнига ўғли Ханун шоҳ бўлди. 2Довуд: “Нахош менга содиқ эди, мен ҳам унинг ўғли Ханунга содиқ бўлайин”, деб кўнглидан ўтказди. Шундай қилиб, отаси вафоти муносабати билан тасалли бериш учун Довуд ўз элчиларини унинг ҳузурига жўнатди.
Довуднинг элчилари Оммон юртига боргач, 3Оммон беклари ўзларининг шоҳи Ханунга шундай деб ўргатишди: “Довуд бу одамларини отангиз ҳурмати учун жўнатган, деб ўйлайсизми? Йўқ, Довуд элчиларини сизнинг ҳузурингизга ёмон ният билан юборган, у шаҳарни кузатиб, текшириб, кейин қўлга киритмоқчи.”
4Шу гапдан сўнг Ханун Довуднинг элчиларини ушлади, уларнинг соқолларининг ярмини қирқиб, кийимларини сонларигача кестириб, орқага қайтариб юборди. 5Довуд бу воқеани эшитди–ю, элчиларини кутиб олиш учун одамлар жўнатди. Элчилар жуда шармандали аҳволда қолган эдилар. Шоҳ ўша элчиларига: “Соқолингиз ўсгунча Ерихода қолинглар, кейин менинг олдимга қайтиб келинглар”, деб айттириб юборди.
6Оммон халқи “Энди Довуднинг ғазабига дучор бўлдик”, деб ўйлади. Улар ҳар томонга хабар жўнатиб, Байт–Рехоб ва Зўво шаҳарларидан Орам халқининг йигирма минг пиёда сипоҳини, Махо шаҳри шоҳидан мингта сипоҳни ва Тов халқидан ўн икки минг сипоҳни ёлладилар. 7Довуд бу хабарни эшитди–ю, лашкарбоши Йўаб бошчилигида қўриқчиларининг ҳаммасини урушга сафарбар қилди. 8Оммон лашкари шаҳар дарвозаси олдида Довудга қарши саф тортди. Рехоб ва Зўводан келган Орам сипоҳлари, Тов ва Маходан келган одамлар ялангликда, алоҳида саф тортдилар.
9Йўаб ғаним тўдалари орқаю олдиндан ҳужум қилаётганини кўриб, Исроилнинг сараланган сипоҳларидан танлаб олди–да, Орам лашкарларига қарши сафлантирди. 10Қолганларига эса укаси Абушайни бош қилиб, Оммонларга қарши шай қилиб қўйди. 11Йўаб Абушайга:
— Орам лашкари мендан устун келса, сен ёрдамга келасан, — деди. — Борди–ю, Оммонлар сендан баланд келса, мен ёрдамга бораман. 12Бардам бўл! Халқимиз ва Худойимизнинг шаҳарлари учун мардларча кураш олиб борайлик. Эгамизнинг хоҳиш–иродаси бажо бўлсин.
13Йўаб бошчилигидаги сипоҳлар Орам лашкарига қарши ташландилар. Орам лашкари эса уларнинг олдига тушиб қочиб қолдилар. 14Уларнинг қочганини кўрган Оммонлар ҳам Абушайдан қочиб, шаҳарга беркиндилар. Шундан кейин Йўаб улар билан жанг қилмай, Қуддусга қайтиб кетди.
15Орам лашкарлари Исроил лашкаридан енгилганларини англаб етганларидан сўнг, яна бир жойга тўпланишди. 16Шоҳ Ҳададзар Фурот дарёсининг нариги томонидаги Орам лашкарига хабар бериб, энди уларни ҳам чақирди. Орам лашкари Ҳададзарнинг лашкарбошиси Шўвах бошчилигида Хелам шаҳрига келди. 17Довуд бу воқеани эшитиб, жамики Исроил лашкарини йиғди, Иордан дарёсини кечиб ўтиб, Хеламга етиб борди. Орам лашкари саф тортиб, Довуд лашкарлари билан жанг қилди. 18Аммо Орам лашкари яна Исроил лашкарининг олдига тушиб қочиб қолди. Довуд Орам лашкарининг етти юзта жанг араваси аравакашини ва қирқ минг отлиқ сипоҳини ўлдирди. У Ҳададзарнинг лашкарбошиси Шўвахни ҳам яралаган эди, Шўвах жанг майдонидаёқ жон берди.
19Шундай қилиб, Ҳададзарнинг қўл остидаги ҳамма шоҳлар мағлубиятга учраб, Исроил халқи билан сулҳ тузишга мажбур бўлди. Улар Исроил халқига қарам бўлиб қолди. Шундан кейин Орам халқи Оммон халқига ёрдам беришдан қўрқиб қолди.
1Баҳор бошланиб, шоҳлар урушга кетадиган пайт ҳам бўлди. Довуд лашкарбошиларига ва бутун Исроил қўшинига Йўабни бош қилиб, урушга юборди. Улар Оммон лашкарини яксон қилиб, Рабба шаҳрини[60] қамал қилишди. Довуднинг ўзи Қуддусда қолган эди.
2Бир куни оқшом пайти Довуд ётоғидан чиқди–да, сарой томига кўтарилиб[61] шаҳарни томоша қила бошлади. Бирдан чўмилаётган бир аёлни кўриб қолди. Аёл жуда гўзал эди. 3Довуд биттасига:
— Бориб бил–чи, у ким экан, — деб жўнатди. Ўша одам қайтиб келиб:
— У аёл Элиёмнинг қизи, Хет халқидан бўлган Уриёнинг хотини, исми Ботшева экан, — деди.
4Довуд: “Аёлни олиб келинглар”, деб хизматкорларини жўнатди. Аёлни Довуднинг ҳузурига олиб келишди. Аёл ҳайз кўрган бўлиб, тозаланиш расм–русумларини энди тугатган экан[62]. Довуд у билан бирга бўлди. Кейин аёл уйига қайтди. 5Аёл ҳомиладор бўлганини билди ва бу ҳақда Довудга хабар берди.
6Довуд Йўабга, Хет халқидан бўлган Уриёни менинг олдимга юбор, деб хабар йўллади. Йўаб Уриёни Довуднинг олдига жўнатди. 7Уриё келгандан кейин, Довуд ундан Йўаб ва сипоҳларнинг аҳволини, урушнинг қандай бораётганини сўради. 8Сўнг Уриёга:
— Уйингга бор, дам ол, — деди.
Уриё саройдан чиққач, шоҳ унинг орқасидан ҳадялар жўнатди. 9Лекин Уриё уйига кетмади, шоҳнинг соқчилари билан бирга сарой дарвозаси ёнида ухлашга қолди. 10Довудга, Уриё уйига кетмабди, деб хабар етказишди. Довуд Уриёдан:
— Сен сафардан келдинг–ку, нега уйингга бормадинг? — деб сўради. 11Уриё шундай жавоб берди:
— Худонинг сандиғи ҳам, Исроил ва Яҳудо сипоҳлари ҳам чодирларда қолди, лашкарбошим Йўаб билан жаноби олийларининг одамлари яп–яланг майдонда чодир тикиб ётишибди. Аҳвол шунақалигини била туриб, мен еб–ичиш, хотиним билан бирга бўлиш учун уйимга борсам яхши бўлмас. Онт ичиб айтаманки, зинҳор бундай иш қилмайман.
12Шундан кейин Довуд:
— Бугун шу ерда қол, эртага сени жўнатиб юбораман, — деди.
Уриё ўша куни Қуддусда қолди. 13Эртасига Довуд Уриёни яна чақириб, едириб–ичирди. Уриё маст бўлиб қолди. Кеч киргач, Уриё тағин уйига кетмай, шоҳ соқчилари ёнидаги ўрнида ухлади.
14Эртасига эрталаб Довуд Йўабга бир мактуб ёзиб, Уриё орқали бериб юборди. 15Мактубнинг мазмуни шундай эди: “Уриёни уруш қизиган жойга юборгин–да, бир ўзини қолдир, токи у яраланиб ҳалок бўлсин.”
16Йўаб шаҳарни қуршаб олган эди. Уриёни ғанимнинг кучли лашкари эгаллаган ерга юборди. 17Ғаним лашкари шаҳардан чиқиб келиб, Йўабнинг сипоҳлари билан жанг қилди. Ғаним лашкари Довуднинг одамларидан баъзиларини ўлдирди, Хет халқидан бўлган Уриё ҳам ўлдирилди.
18Йўаб урушнинг бориши ҳақида Довудга хабар бериш учун бир одамни жўнатаётиб, унга 19шундай деб тайинлади:
— Сен урушга оид ҳамма хабарларни шоҳга айт. 20Лекин шоҳ ғазабланиб, сенга шундай деб айтиб қолиши мумкин: “Улар билан жанг қилиш учун нимага шаҳарга бунчалик яқин бордингизлар? Улар шаҳар деворидан туриб ўқ отишларини билмасмидингизлар? 21Гидўннинг[63] ўғли Абумалекни ким ўлдирган эди? Эсингизда йўқми, Тавозда бир аёл Абумалекнинг устига девор тепасидан тегирмон тошини ташлаб юбориб ўлдирганди–ку! Шундай экан, нима учун деворга бунчалик яқин бордингизлар?” Агар шу гапларни айтса, сен: “Қулингиз Уриё ҳам ўлди”, дейсан.
22Хабарчи жўнаб кетди. Довуднинг ҳузурига етиб боргач, Йўаб нима деб буюрган бўлса, ҳаммасини оқизмай–томизмай шоҳга айтиб берди:
23— Оммонлар биздан устун келди, шаҳардан чиқиб биз билан даштда жанг қилди. Кейин уларни шаҳар дарвозасигача қувиб бордик. 24Шу пайтда Оммонларнинг мерганлари шоҳ ҳазратларининг одамларини девордан туриб ўққа тутишди. Одамларингиздан баъзилари ўлди, қулингиз Уриё ҳам ўлди, — деди.
25— Йўабга айт, — деди Довуд хабарчига. — Рўй берган ҳодисадан унинг кўнгли чўкмасин. Жанг қурбонсиз бўлмайди. Шаҳарга ҳужумни кучайтириб, ер билан яксон қилсин. Шундай деб, унга далда бер.
26Уриёнинг хотини эрининг ҳалок бўлганини эшитиб, аза тутди. 27Аза муддати тугагач, Довуд аёлни саройга олдириб келди. Аёл Довудга турмушга чиқди ва бир ўғил туғди.
Бироқ Довуднинг бу қилиғи Эгамизга маъқул келмади.
1Эгамиз пайғамбар Натанни Довуднинг ҳузурига жўнатди. Натан Довуднинг ҳузурига келиб гап очди:
— Бир шаҳарда икки одам яшар экан. Ўша одамлардан бири бой, бошқаси камбағал экан. 2Бойнинг жуда кўп мол–қўйлари бор экан. 3Камбағалнинг эса биттагина сотиб олиб боқаётган совлиқ қўзичоқдан бошқа ҳеч нарсаси йўқ экан. Қўзичоқ камбағал одамнинг уйида болалар билан бирга катта бўлаётган экан. Қўзичоқ унинг таомидан еб, идишидан сув ичар, қўйнида ухларкан. Қисқаси, қўзичоқ ўша одамнинг қизидай экан. 4Бир куни бой одамнинг уйига бир йўловчи ташриф буюрибди. Бой меҳмонга таом ҳозирлаш учун ўзининг мол–қўйларидан биттасини ҳам кўзи қиймабди–да, камбағалнинг қўзисини сўйиб, меҳмонга таом ҳозирлабди.
5Довуд бой одамнинг ишидан қаттиқ ғазабланди:
— Худо шоҳид! Шундай иш қилган одам ўлимга лойиқдир! — деди Натанга. 6— Бағритошлик қилиб, шундай иш қилгани учун у қўзичоқ эвазига тўртта қўй тўлаши лозим.
7Шу гапдан кейин Натан Довудга:
— Ўша одам сенсан! — деди. — Исроил халқининг Худоси — Эгам шундай айтмоқда: “Мен сенга мой суртиб танлаб Исроилга шоҳ қилдим, Шоулнинг қўлидан халос этдим. 8Сенга хўжайинингнинг хонадонини инъом қилдим, хотинларини қўйнингга солиб қўйдим. Исроил ва Яҳудо халқини сенга бердим. Агар булар оз бўлса эди, яна нималарни бермасдим! 9Нега Менинг олдимда қабиҳлик қилиб, сўзимни писанд қилмадинг? Хет халқидан бўлган Уриёни ўлдирдинг, ҳа, Оммонларнинг қиличи билан жонини олдинг. Хотинини эса тортиб олдинг. 10Мени писанд қилмаганинг учун, Уриёнинг хотинини тортиб олганинг учун, бундан буён қилич сенинг хонадонингга доим хавф солиб туради.” 11Эгам шундай айтмоқда: “Ўзингнинг хонадонингдан ўзингга ёмонлик келтираман. Кўз ўнгингда хотинларингни яқинларингдан бирига бераман. Ўша яқининг куппа–кундузи хотинларингнинг қўйнига киради. 12Ҳа, сен бу ишни яширинча қилдинг, Мен эса, бутун Исроил халқи кўрсин, деб куппа–кундузи қиламан.”
13— Эгам олдида гуноҳ қилдим! — деди Довуд Натанга.
— Эгам гуноҳингдан ўтди, ўлмайсан, — деди Натан. 14— Бироқ сен шу ишни қилиб, Эгамизни менсимаганлигинг[64] учун, туғилган боланг нобуд бўлади.
15Натан шу гапларни айтиб, уйига кетди.
Довуд Уриёнинг хотинидан фарзанд кўрган эди. Эгамиз эса ўша болани оғир хасталикка мубтало қилди. 16Довуд ўғли учун Худога илтижо қилиб, рўза тутди, уйига бориб кечалари кўкрагини захга бериб ётаверди. 17Сарой оқсоқоллари уни ердан турғизмоқчи бўлишса ҳам, Довуд турмади, улар билан бирга таом ҳам емади.
18Еттинчи куни бола оламдан ўтди. Аъёнлар, болангиз оламдан ўтди, деб хабар беришга қўрқишди. “Бола тирик пайтида, биз шоҳ билан суҳбатлашдик, аммо у бизнинг гапимизга қулоқ солмади”, дейишди ўзаро. “Болангиз вафот этди, деб шоҳга қандай айтамиз? У ўзини ўзи бирор нарса қилиб қўйиши мумкин.”
19Довуд аъёнларининг ўзаро шивир–шивир қилаётганларини эшитиб, боласининг нобуд бўлганини билди.
— Болам нобуд бўлдими? — деб сўради улардан.
— Ҳа, нобуд бўлди, — дейишди аъёнлар.
20Шундан кейин Довуд ердан турди. Ювиниб, хушбўй мой суртди ва кийимларини алмаштирди. Эгамизнинг уйига бориб, сажда қилди. Сўнг уйига қайтиб келиб:
— Менга таом келтиринглар, — деб буюрди. Довуд олдига қўйилган таомни еди. 21Шунда аъёнлари сўрашди:
— Нимага бундай қиляпсиз? Бола тириклигида рўза тутдингиз, йиғладингиз, у нобуд бўлгандан сўнг эса, ўрнингиздан турдингиз, таом едингиз.
22Довуд шундай жавоб берди:
— Ҳа, болам тириклигида рўза тутдим, йиғладим. Ким билади, Эгам менга шафқат қилар, болам тирик қолар, деб ўйлаган эдим, 23лекин энди болам нобуд бўлди. Шундай бўлгач, нега рўза тутайин?! Болани қайтариб олиб кела олармидим?! Мен унинг ёнига бораман, лекин у менинг олдимга қайтиб келмайди.
24Довуд хотини Ботшевага тасалли берди, қўйнига кириб, у билан қовушди. Ботшева бир ўғил туғди. Довуд болага Сулаймон деб исм қўйди. Эгамиз ҳам болани яхши кўриб суйди 25ва бу ҳақда Натан пайғамбар орқали хабар берди. Эгамиз болани севгани учун, Натан унга Ёдидаё[65] деб исм қўйди.
26Бу пайтда Йўаб Оммонларнинг Рабба шаҳрига ҳужумни давом эттираверди. Ниҳоят, шаҳарнинг шоҳ саройи жойлашган қалъасини босиб олди. 27Кейин Довудга чопарлар орқали шундай хабар жўнатди: “Рабба шаҳрига ҳужум қилиб, ҳовузни қўлга киритдим. 28Энди қолган сипоҳни бошлаб келинг, шаҳарни сиз ўраб, босиб олинг, токи шаҳарни мен қўлга киритган бўлмайин, акс ҳолда шаҳарни Йўаб олган деб айтиб юришади.”
29Довуд ҳамма сипоҳларини тўплаб, Рабба шаҳрига йўл олди. Шаҳарга ҳужум қилиб, қўлга киритди. 30Довуд уларнинг шоҳи бошидаги тожни[66] ҳам олди. Қимматбаҳо тош билан безатилган, оғирлиги икки пуд[67] келадиган олтин тож Довуднинг бошига қўнди. Довуд шаҳардан катта миқдорда ўлжа йиғди. 31У шаҳар аҳолисини арра, чўкич ва болта билан қилинадиган ишларга, ғишт тайёрлашга мажбур қилди. Довуд Оммон шаҳарларининг ҳаммасида шу усулни қўллади. Шундан кейин у ҳамма лашкарини бошлаб, Қуддусга қайтиб кетди.
1Сўнгра шундай ҳодиса содир бўлди: Довуднинг Тамара деган гўзал қизи бор эди. У Абсаломнинг синглиси эди. Довуднинг бошқа ўғли Омнўнга[68] Тамара ўгай эди. У Тамарани севиб қолди. 2Омнўн ўгай синглиси Тамарани деб азоб чекавериб, касал бўлиб қолди. Тамара ҳали бокира бўлгани учун, Омнўн унга бирор нарса қилишга ожиз эди.
3Омнўннинг Ёнадов деган дўсти бор эди. Ёнадов Довуднинг акаси Шимонинг[69] ўғли бўлиб, жуда айёр йигит эди. 4Бир куни Ёнадов Омнўнга деди:
— Эй, шаҳзода, нимага кундан–кунга озиб–тўзиб кетяпсан? Менга ҳам сабабини айт–чи.
— Ўгай акам Абсаломнинг синглиси Тамарани севиб қолдим, — деди Омнўн.
5— Тўшакка михланиб, ўзингни касалга сол, — деди Ёнадов. — Отанг сени кўргани келганда, унга: “Марҳамат қилиб, синглим Тамара келиб менга бирон таом берсин, таомни кўз олдимда тайёрлаганини мен кўрайин ва унинг қўлидан таом еяйин”, деб айтасан.
6Хуллас, Омнўн тўшакка михланиб, ўзини касалга солди. Шоҳ уни кўргани келди.
— Марҳамат қилиб, синглим Тамара келиб, олдимда икки дона нон ёпсин, мен унинг қўлидан нон еяйин, — деди Омнўн.
7Тамара саройда яшарди. Довуд унга: “Аканг Омнўннинг уйига бориб, унга нон ёпиб бер”, деб айттириб юборди.
8Тамара ўгай акаси Омнўннинг уйига борди. Омнўн тўшакда ётган экан. Тамара хамир қориб, акасининг кўзи олдида нон ёпди. 9Товадаги нонни олиб келиб, Омнўннинг олдига қўйган эди, у емади. Омнўн:
— Ҳузуримдан ҳамма чиқиб кетсин! — деб буйруқ берди, уйда ҳеч ким қолмади. 10Шундан кейин Омнўн Тамарага:
— Таомни ётоқхонамга олиб кир, сенинг қўлингдан еяйин, — деди. Тамара ўзи ёпган нонларни акаси Омнўннинг ётоқхонасига олиб кирди. 11Енг, деб нонни акасига яқин олиб борган эди, Омнўн бирдан Тамарага ёпишиб:
— Кел, мен билан бирга бўл, синглим! — деди.
12— Йўқ, ака, мени зўрламанг! — деди Тамара. — Исроилда бунақа қилишмайди–ку! Бундай қабиҳ ишни қилманг! 13Бундай шармандаликдан кейин мен қандай бош кўтариб юраман?! Сиз эса Исроилдаги разил одамлардан биттаси бўлиб қоласиз. Шоҳга айтсангиз, у мени сиздан аямайди–ку!
14Лекин Омнўн Тамаранинг гапига қулоқ солмади. Омнўн Тамарадан кучлироқ эди, Тамарани зўрлаб ётқизиб, номусига тегди. 15Кейин Омнўн Тамарадан шундай нафратланиб кетдики, унга бўлган нафрати ардоқлаган севгисидан кучли эди.
— Тур, жўна! — деди у Тамарага.
16— Йўқ! — деди Тамара. — Мени ҳайдаяпсиз, лекин бу ишингиз менга қилган ҳозирги гуноҳингиздан оғирроқдир.
Бироқ Омнўн унинг гапига қулоқ солмади. 17Хизматкорини чақириб:
— Бу хотинни ҳузуримдан ҳайдаб чиқариб, эшикни ёп! — деди.
18Хизматкор Тамарани ташқарига ҳайдаб чиқариб, орқасидан эшикни ёпди. Тамара узун, чиройли гулли либос[70] кийган эди. Шоҳнинг турмушга чиқмаган қизлари шундай кийинишарди. 19Тамара қайғусидан бошига кул сочиб, устидаги узун либосини йиртиб ташлади[71]. Уятдан юзини қўли билан тўсиб, фарёд солганича кетди. 20Акаси Абсалом ундан:
— Аканг Омнўн сен билан бўлдими? — деб сўради. — Майли, синглим, бу ҳақда бирортасига оғиз оча кўрма! Ахир, у аканг–ку! Бу воқеани кўнглингга олма.
Шундан сўнг Тамара акаси Абсаломнинг уйида яшаб юраверди. У доимо ёлғиз, ғамгин эди. 21Шоҳ Довуд бўлиб ўтган воқеани эшитиб, қаттиқ ғазабланди. 22Абсалом эса синглиси Тамаранинг номусини булғагани учун Омнўндан қанчалик нафратланса ҳам, унга бирор марта на яхши, на ёмон гап қилди.
23Икки йилдан кейин Абсалом шоҳнинг ҳамма ўғилларини Баал–Хазорга зиёфатга таклиф қилди. Баал–Хазор Эфрайим шаҳри яқинида бўлиб, бу ерда Абсалом қўйларининг жунини қирқтираётган эди[72]. 24Абсалом шоҳнинг ҳузурига келиб:
— Қўйларимнинг жунини қирқтиряпман, марҳамат қилиб, шоҳ аъёнлари билан бирга мен, қулингизга ҳамроҳ бўлсинлар, — деди.
25— Биз ҳаммамиз борсак, сенга юк бўламиз, ўғлим, — деди шоҳ Довуд. Абсалом қанча илтимос қилмасин, шоҳ, бора олмайман, деб унамади, бормаса ҳам, ўғлини дуо қилди.
26— Бўлмаса, ижозат берсангиз, акам Омнўн биз билан борсин, — деди Абсалом.
— Омнўн нимага сен билан бориши керак? — деб сўради шоҳ. 27Абсалом илтимос қилавергандан кейин, шоҳ Омнўнни ва бошқа ўғилларини у билан бирга жўнатди. 28Абсалом хизматкорларига шундай буйруқ берган эди:
— Қараб туринглар, Омнўн шароб ичиб, сархуш бўлишини кутинглар. Сизларга “Омнўнни уринг”, деб айтишим биланоқ, уни ўлдирасизлар. Қўрқманглар, сизларга мен буйруқ беряпман. Дадил, мард бўлинглар!
29Хизматкорлар Абсаломнинг буйруғини ижро этиб, Омнўнни ўлдирдилар. Шоҳнинг қолган ўғиллари эса хачирларига миниб қочиб қолишди. 30Улар йўлда кетаётганларида, “Абсалом шоҳнинг ҳамма ўғилларини ўлдирибди, бирортаси ҳам тирик қолмабди”, деган хабар Довуднинг қулоғига етди. 31Шоҳ ўрнидан турди–да, қайғудан кийимларини йиртиб, ўзини ерга отди. Унинг ёнидаги барча аъёнлари ҳам кийимларини йиртишди.
32Довуднинг акаси Шимо ўғли Ёнадов шундай деди:
— Шоҳ ҳазратлари, ҳамма ўғилларимдан айрилибман, деб ўйламасинлар, фақат Омнўн ўлди, холос. У ўгай синглиси Тамаранинг номусига теккандан буён Абсалом Омнўнни ўлдиришга қасд қилиб юрарди. 33Шоҳ жаноби олийлари, ҳамма ўғилларингиз ўлдирилибди, деган хабардан хавотирга тушмасинлар. Фақат Омнўн ўлган, холос.
34Абсалом ўша заҳоти қочиб кетди. Қуддус девори устидаги соқчи ғарб томондан[73] шаҳарга қараб келаётган бир тўп оломонни кўрди. 35Ёнадов шоҳга:
— Ана, ўғилларингиз келишяпти, мен, қулингиз, айтгандай бўлди, — деди. 36У гапини тугатар–тугатмас, шоҳнинг ўғиллари етиб келиб, фарёд кўтаришди. Шоҳ ҳам, аъёнлар ҳам ҳўнг–ҳўнг йиғлаб кўз ёш тўкишди.
37-38Абсалом қочиб кетиб, Гашур шоҳи Талмайнинг[74] ёнига борди ва у ерда уч йил қолиб кетди. Талмай Омиҳуд деганнинг ўғли эди. Шоҳ Довуд эса ўғли Омнўн учун узоқ вақт мотам тутди. 39Довуд Омнўннинг ўлимидан тасалли топгандан кейин, Абсаломни соғина бошлади[75].
1-2Шоҳ Довуд Абсаломни соғинаётганини Йўаб билди. У биттасини Тахува шаҳрига[76] юбориб, у ерда яшайдиган бир донишманд аёлни олдириб келди. Йўаб ўша аёлга:
— Сендан бир илтимосим бор, — деди. — Мотамсаро қиёфага кириб, азали кийимларингни киясан. Пардоз қилма, ўзингни худди марҳумга анчадан бери аза тутаётган аёлдай кўрсат. 3Мен сенга нима айтсам, шоҳ ҳузурига бориб, унга етказасан.
Кейин Йўаб аёлга нималар айтиши лозимлигини ўргатди. 4Тахувалик аёл шоҳ ҳузурига йўл олди. Унинг ҳузурига бориб, мук тушиб таъзим қилди–да:
— Эй, шоҳим, ёрдам беринг! — деди.
5— Нима бўлди? — деб сўради шоҳ.
— Мен бир бахтсиз тул аёлман, — деди у. — Эрим ўлган. 6Бу чўрингизнинг икки ўғли бор эди. Иккови далада жанжаллашиб қолишибди. Ўша ерда уларни ажратиб қўядиган бирор кимса йўқ экан, биттаси иккинчисини уриб ўлдириб қўйибди. 7Энди эса бутун қавмим бу чўрингизга қарши чиқиб: “Биродарини ўлдирганни бизнинг қўлимизга бер, биродарини ўлдиргани учун ундан қасос оламиз, қотилни ўлдирамиз, меросхўрини йўқ қиламиз”, дейишяпти, охирги умид нишонамдан ҳам айиришмоқчи. Агар яна фожиа юз берадиган бўлса, ер юзида эримнинг номини давом эттирадиган бирор кимса қолмайди–ку.
8— Уйингга боравер, — деди шоҳ, — мен сенинг фойдангга амр бераман.
9— Шоҳ ҳазратлари, бу воқеага мен ва отамнинг хонадони айбдор бўлсин, — деди Тахувалик аёл, — шоҳим ва унинг тахти бегуноҳ бўлсин.
10— Ким сенга бирор нарса деса, уни менинг олдимга бошлаб кел. Бир иш қилайинки, ўша одам сени бошқа хафа қилмайдиган бўлсин, — деди шоҳ.
11— Бўлмаса, шоҳим ўзларининг Эгаси Худо номи билан онт ичсинлар, токи қасоскорлар яна зиён–заҳмат етказмасин, — деди аёл. — Акс ҳолда, ўғлимни ўлдириб қўйишади.
— Худо шоҳид! Ўғлингнинг бирор тукига ҳам зарар етмайди, — деди шоҳ.
12— Энди ижозат берсангиз, бу чўрингиз шоҳ ҳазратларига яна бир оғиз гап айтмоқчи эди, — деди аёл.
— Айт, — деди шоҳ. 13Аёл гапини давом эттирди:
— Бўлмаса, нима учун шоҳ Худонинг халқига қарши бундай ноҳақликни раво кўраётирлар? Шоҳим ҳалиги гапи билан ўзларини гуноҳкор қилгандай бўлдилар. Чунки, шоҳим, ўзингиз қувғин қилган одамни қайтармаяпсиз. 14Тупроққа тўкилган сувни қайта йиғиб бўлмаганидай, ҳаммамиз ҳам оламдан ўтиб кетамиз. Лекин Худо жонимизни олишни истамайди. Худо “Бадарға қилинган одам Ўзимдан узоқ кетмасин”, деб йўлларини қидиради. 15Одамлар мени қўрқитгани учун, шоҳ ҳазратларига шуларни айтиб беришга келдим. Ўзимга ўзим айтдим: “Шоҳга маслаҳат солай–чи, балки бу чўрисининг тилагини бажо айлар. 16Ўғлим билан мени ўлдириб, бизни Худо берган меросдан маҳрум қиладиганнинг қўлидан қутқаришни фақат шоҳ ўз зиммасига олиши мумкин. 17Шоҳ ҳазратлари ўз сўзи билан мени тинчлантирадилар. Чунки шоҳим, Худонинг фариштаси каби, яхши–ёмон гапни тинглаб, ажрим қиладилар.” Эгангиз Худо сизга ёр бўлсин!
18— Сендан бир нарсани сўрайман, лекин мендан ҳеч нарсани яшира кўрма! — деди шоҳ.
— Сўрасинлар, шоҳ ҳазратлари, — деди аёл.
19— Бу айтганларингнинг ҳаммасида Йўабнинг қўли борми? — деб сўради шоҳ. Аёл унга шундай жавоб берди:
— Тўғриси, шоҳ ҳазратлари, сиздан ҳеч нарсани яшириб бўлмас экан! Ҳа, бу чўрингизга шу гапларни ўргатган ва буйруқ берган — қулингиз Йўаб бўлади. 20Ҳа, қулингиз Йўаб вазиятни яхшилаш учун ўйлаб топди буни. Шоҳ ҳазратлари Худонинг фариштаси каби донодир, эл–юртда бўлиб ўтган воқеалар унинг назаридан четда қолмайди.
21Шундан кейин шоҳ Йўабга:
— Сен истаганингдай бўла қолсин, бор, анави йигитни — Абсаломни қайтариб кел, — деди.
22Йўаб мук тушиб таъзим қилди ва:
— Эй, шоҳ ҳазратлари, бугун мен, қулингизнинг истагини бажо айлаб, менга илтифот кўрсатаётганингизни билиб турибман, — деб шоҳни мақтади.
23Шундан кейин Йўаб Гашурга бориб, Абсаломни Қуддусга олиб келди. 24Лекин шоҳ: “Абсалом уйига борсин, менинг ҳузуримга келмасин”, деб амр берди. Шунинг учун Абсалом шоҳни кўра олмай, уйига кетди.
25Бутун Исроилда Абсалом каби чиройли, келишган одам йўқ эди. У бошдан–тирноғигача бенуқсон эди. 26Сочини кўтариб юриш оғирлик қилгани учун ҳар йил олдирарди. Олдирган сочини тортиб кўрганда, сочининг оғирлиги шоҳликдаги ўлчов бўйича беш юз мисқол[77] чиқарди. 27Абсаломнинг уч ўғли ва Тамара деган гўзал бир қизи бор эди.
28Абсалом Қуддусда икки йил турди. Лекин шу вақт давомида шоҳни кўра олмади. 29Ниҳоят, Йўабни шоҳ ҳузурига жўнатмоқчи бўлиб, бу ҳақда унга хабар берди. Аммо Йўаб Абсаломникига келишни истамади. Абсалом иккинчи марта хабар юборди. Йўаб яна келмади. 30Шунда Абсалом хизматкорларига:
— Кўряпсизларми, Йўабнинг арпа даласи меникига ёндош. Боринглар, унинг арпасига ўт қўйинглар, — деди.
Хизматкорлар бориб, Йўабнинг арпасига ўт қўйишди. 31Шунда Йўаб Абсаломнинг уйига борди.
— Нимага хизматкорларинг даламга ўт қўйди? — деди. 32Абсалом унга шундай жавоб берди:
— Сенга, меникига кел, сени шоҳ ҳузурига жўнатаман, деб хабар берган эдим. Сен орқали шоҳга: “Гашурдан нега келдим? Қайтанга ўша ерда қолганимда, менга яхшироқ бўларди”, деган гапларни етказмоқчи эдим. Энди шоҳ ҳузурига борай. Агар менинг айбим бўлса, ўлдирсин.
33Шундан сўнг Йўаб шоҳ ҳузурига бориб, Абсаломнинг айтганларини унга етказди. Шоҳ Абсаломни чақиртирди. Абсалом шоҳ ҳузурига кела солиб, мук тушиб таъзим қилди. Шоҳ Абсаломни ўпди.
1Абсалом ўзи учун битта жанг араваси, отлар ва элликта қўриқчини тайёрлаб қўйди. 2У эрталаб туриб, шаҳар дарвозасига борадиган йўл бўйида турадиган бўлди. Жанжалли иш билан шоҳ ҳузурига арз қилиб келаётган ҳар бир одамни Абсалом тўхтатиб:
— Қаерликсан? — деб сўрарди. Ўша одам: “Исроилнинг фалон қабиласиданман”, деб жавоб берарди. 3Абсалом эса унга:
— Қара, даъволаринг тўғри, сен ҳақсан. Лекин сенинг гапингга қулоқ соладиган, шоҳ тайинлаган бирор вакил йўқ, — дерди. 4Кейин: — Агар юртга мен ҳакам бўлганимда эди, — деб қўшиб қўярди, — шикоят ёки бирор масала билан менинг олдимга келган одамга адолат қилардим.
5Бирортаси унинг олдига мук тушиб, таъзим қилиб келиши биланоқ, Абсалом ўша одамни турғизиб, ўпиб қўярди. 6Абсалом шоҳ ҳузурига шикоят қилиб келган Исроил халқининг ҳаммасига шундай муомала қиларди. Хуллас, Абсалом шу йўсинда Исроил халқини ўзига оғдириб олди.
7Орадан тўрт йил[78] ўтгач, Абсалом шоҳга деди:
— Ижозат берсангиз, мен Хевронга бориб, Эгамга атаган назримни адо этайин. 8Чунки мен, қулингиз, Орамда — Гашур юртида яшаётганимда, Эгам мени Қуддусга қайтарса, албатта Хевронга бориб Унга сажда қиламан, деб назр атаган эдим.
9— Эсон–омон бор! — деди шоҳ Абсаломга.
Абсалом Хевронга борган заҳоти 10ҳамма Исроил қабилаларига махфий хабарчилар жўнатиб, уларга шундай деди: “Бурғу овозини эшитишингиз биланоқ, Абсалом Хевронда шоҳ бўлди, деб овоза қиласизлар.” 11Абсалом Қуддусдан таклиф қилган икки юз киши у билан бирга Хевронга борганди. Таклиф қилинган одамлар, бўлиб ўтган воқеалардан бехабар, яхши ният билан Абсаломга эргашишганди. 12Абсалом Хевронда қурбонлик қилаётиб, Довуднинг маслаҳатчиси Охитўфелни ҳам чақиртириб келди. Охитўфел Гилохда[79] яшарди. Шу тариқа фитна кучайиб, Абсаломни қўллаётганлар тобора кўпайиб борарди.
13Бир хабарчи Довуднинг олдига келиб:
— Абсалом Исроил халқининг ишончини қозонди, — деди. 14Шундан сўнг Довуд Қуддусда ўзига хизмат қилиб юрган ҳамма одамларига шундай буйруқ берди:
— Қани, қочиб қолайлик! Бўлмаса, Абсалом бизни соғ қўймайди. Ҳозироқ кетайлик, акс ҳолда Абсалом орқамиздан бирпасда етиб олиб бизни бир балога гирифтор қилади, шаҳар аҳолисини биттама–битта қиличдан ўтказади!
15— Шоҳ ҳазратлари нима қарорга келган бўлсалар, биз, қулларингиз, бажаришга тайёрмиз, — дейишди шоҳнинг аъёнлари.
16Шундай қилиб, шоҳ бутун сарой аҳлини эргаштириб, йўлга тушди. Саройга қараб турсин, деб фақат ўнта канизагини[80] у ерда қолдирди. 17Шоҳ ва унинг ҳамроҳлари шаҳарнинг энг четидаги уйга етиб боришгач, ўша ерда тўхташди. 18Шоҳнинг ҳамма лашкари, Харетлик ва Палатлик ҳамма қўриқчилар[81], Гат шаҳридан[82] унга эргашиб келган олти юзта одам шоҳнинг олдидан ўтди. 19Шоҳ Гатлик лашкарбоши Этхайга:
— Нимага сен биз билан келяпсан? — деди. — Орқангга қайт, ким шоҳ бўлса, ўша шоҳ билан қол, чунки сен ватанидан қувилган бир бегонасан. 20Сен кечагина келдинг. Мен эса бугун қаерга боришимни ўзим билмайман–у, сени бирга олиб кетиб сарсон қилайми? Қани, биродарларинг билан орқага қайт. Худо марҳаматини ва садоқатини сендан дариғ тутмасин!
21Этхай шоҳга шундай жавоб берди:
— Шоҳ ҳазратлари! Худо ҳақи, хоҳ ҳаёт учун бўлсин, хоҳ ўлим учун бўлсин, сиз қаерда бўлсангиз, мен, қулингиз ҳам, ўша ерда бўламан.
22— Бўпти, мен билан юравер, — деди Довуд Этхайга. Шундан кейин Гатлик Этхай, унинг ёнидаги ҳамма одамлари, бола–чақалари билан, Довуднинг ёнидан ўтиб йўлда давом этдилар.
23Халқ йўлда давом этаркан, атрофда эл–юрт зор–зор йиғлаб фарёд чекарди. Шоҳ Қидрон сойлигини[83] босиб ўтди. Халқ саҳрога борадиган йўл бўйлаб кетарди.
24Руҳоний Зодўх билан Худонинг аҳд сандиғини кўтариб бораётган левилар, руҳоний Абуатар ҳам шу ерда жам бўлган эдилар. Улар Худонинг сандиғини ерга қўйиб, халқ шаҳардан чиқиб бўлгунча кутиб туришди. 25Бир пайт шоҳ Зодўхга деди:
— Худонинг сандиғини шаҳарга қайтариб олиб бор. Агар Эгам мендан рози бўлса, мени қайтарсин, сандиқ турадиган жойни ва сандиқни менга яна кўрсатсин. 26Аммо Эгам: “Сендан рози эмасман”, деса, майли, Унга нима маъқул бўлса, шуни қилсин.
27Шоҳ руҳоний Зодўх билан суҳбатини давом эттирди:
— Сен валий эмасмисан?![84] Ўғлинг Охимасни ва Абуатарнинг ўғли Йўнатанни ёнингга ол. Абуатар билан бирга шаҳарга эсон–омон қайтиб боринглар. 28Сизлардан аниқ хабар келмагунча, мен Иордан дарёсининг кечувида яшириниб ўтираман. Мен саҳрода кўздан ғойиб бўлгунимча, Қуддусда нима бўлаётганини билайин.
29Хуллас, Зодўх билан Абуатар Худонинг сандиғини Қуддусга қайтариб олиб кетишди ва ўзлари ҳам ўша ерда қолишди. 30Довуд эса йиғлай–йиғлай Зайтун тоғига[85] кўтарила бошлади. У қайғу–аламлардан бошини ўраб олган, ялангоёқ, ёнидаги ҳамма одамлар ҳам бошларини ўраган, йиғлаганларича тоққа чиқишарди.
31Шу пайт кимдир Довудга:
— Маслаҳатчи Охитўфел ҳам Абсалом билан бирга фитна уюштирганларнинг орасида экан, — деб қолди.
— Эй, Эгам! Илтижо қиламан: Охитўфел Абсаломга аҳмоқона маслаҳат берсин! — деди Довуд.
32Довуд Зайтун тоғининг тепасидаги Худога сажда қилинадиган жойига чиқиб борганда, у ерда Довудни Орх уруғидан[86] бўлган Хушай кутиб олди. Хушай аянчли аҳволда бўлиб, қайғудан кийимларини йиртган, бошига тупроқ сочган эди[87]. 33Довуд унга:
— Агар мен билан борсанг, менга юк бўласан, — деди. 34— Сен шаҳарга қайтиб бор, Абсаломга: “Эй, шоҳим, мен сизнинг қулингизман, отангизга олдин қандай итоат этган бўлсам, сизга ҳам шундай итоат этаман”, дейсан. Мен учун Охитўфелнинг маслаҳатини йўққа чиқарасан. 35Руҳонийлар Зодўх билан Абуатар ўша ерда сенинг ёнингда бўлишади. Шоҳ саройида нима эшитсанг, уларни хабардор қилиб тур. 36Зодўхнинг ўғли Охимас билан Абуатарнинг ўғли Йўнатан ҳам ўша ерда. Нимаики эшитсангизлар, руҳонийларнинг ўғиллари орқали мени хабардор қилиб турасизлар.
37Шундай қилиб, Довуднинг дўсти Хушай Қуддусга келди. Худди шу пайтда Абсалом ҳам Қуддусга кираётган эди.
1Довуд Зайтун тоғининг нариги томонига ошиб ўтаётганда, Мефибоситнинг[88] хизматкори Зибахга дуч келиб қолди. Зибах эгарланган иккита эшак устига икки юзта нон, юз ҳовуч майиз[89], юз ҳовуч ҳўл мева ва бир меш шароб юклаб олган эди.
2— Буларни нимага олиб келдинг? — деб сўради шоҳ Зибахдан.
— Эшакларни шоҳнинг хонадони аҳли минади, нон билан ҳўл меваларни йигитлар ейди, шаробни эса саҳрода толиқиб сулайиб қолганлар ичади, — деб жавоб берди Зибах.
3— Хўжайинингнинг набираси қаерда? — сўради Довуд.
— Мефибосит Қуддусда қолди, — деди Зибах. — Исроил халқи бугун бобомнинг шоҳлигини менга қайтариб беради, деб ўйлаяпти у.
4— Мефибоситнинг ҳамма нарсаси энди сеники, — деди шоҳ.
— Қулингиз бўлай, шоҳ ҳазратлари! Тилагим шуки, ҳар доим илтифотингизга сазовор бўлай, — деди Зибах.
5Шоҳ Довуд Бохуримга етиб борганда, Шоул хонадонидан Шимах деган бир одам қарғаниб ўртага чиқди. У Гера деганнинг ўғли эди. 6Шоҳнинг ўнг ва чап томонида ҳамма одамлари, қўриқчилари ҳимоя қилиб туришарди. Шунга қарамай, Шимах Довудга ва унинг аъёнларига тош отарди. 7Шимах шундай деб ҳақорат қилар эди:
— Йўқол, кет, эй, разил одам, сенинг қўлинг қон! 8Сен Шоулнинг ўрнига шоҳ бўлган эдинг. Шоул хонадонидан қанча қонлар тўккан бўлсанг, Эгам ҳаммасини ўз бошингга қайтарди, шоҳликни ўғлинг Абсаломга берди. Қўлинг қон бўлгани учун, қилмишингга яраша кулфат тортяпсан.
9— Бу ўлик кўппак нега шоҳ ҳазратларини ҳақорат қилар экан? — деди Зеруя ўғли Абушай Довудга. — Ижозат берсинлар, бориб бошини узиб ташлай.
10Лекин шоҳ:
— Бу сизларга алоқадор иш эмас, эй, Зеруя ўғиллари! — деди. — Эгам унга “Довудни қарға!” дегани учун, у қарғаётган бўлса, ким ундан: “Нега бундай қиляпсан?” деб сўрай олади?!
11Кейин Довуд Абушай билан барча сипоҳларга айтди:
— Ўзимнинг пушти камаримдан пайдо бўлган ўғлим мени ўлдирмоқчи бўляпти–ю, Бенямин наслидан бўлган шу одамнинг қилиғига ҳайрон бўляпсизларми?! Қўйинглар уни, майли, ҳақорат қилаверсин, чунки унга шундай қил, деб Эгам буюрган. 12Балки Эгам кулфатларимни кўриб, бугунги ҳақоратлар эвазига яхшилик қайтарар.
13Довуд одамлари билан йўлида давом этаверди. Довуднинг ён томонида — қир ёнбағрида юриб кетаётган Шимах уни қарғар, тош отарди. 14Шоҳ ва ҳамроҳлари борадиган жойларига етиб келгунларича чарчашди ва дам олиш учун тўхташди.
15Ўша пайтда Абсалом билан унга эргашган Исроил халқи Қуддусга кирдилар. Маслаҳатчи Охитўфел ҳам Абсалом билан бирга эди. 16Довуднинг дўсти, Орх уруғидан Хушай Абсаломнинг ёнига бориб:
— Шоҳимизнинг умри узоқ бўлсин! Шоҳимизнинг умри узоқ бўлсин! — деб ҳайқирди. 17Абсалом Хушайга:
— Дўстингга садоқатинг шуми? Нимага дўстинг билан кетмадинг? — деб сўради.
18— Нега кетар эканман?! — деди Хушай. — Мен Эгам ва мана бу халқ, қолаверса, бутун Исроил халқи танлаган одамни ёқлайман, ўша одамнинг ёнида бўламан. 19Ҳа, мен Довуднинг ўғли Абсаломдан бошқа яна кимга ҳам хизмат қилардим?! Отангга қандай хизмат қилган бўлсам, сенга ҳам шундай хизмат қиламан.
20Шунда Абсалом Охитўфелга қараб:
— Нима қилайлик, бизга маслаҳат бер–чи, — деди. 21Охитўфел шундай маслаҳат берди:
— Отанг, саройга қараб турасизлар, деб канизакларини қолдириб кетган эди. Ўша канизакларнинг[90] олдига кир. Шунда сен отангни очиқчасига шарманда қилганингни Исроил халқи эшитади. Сени қўллаб–қувватлаган одамларнинг қарори янада қатъий бўлади.
22Сарой томида Абсалом учун бир чодир қуришди. Абсалом эса жамики Исроил халқининг кўзи олдида отасининг канизаклари олдига кирди[91].
23Ўша пайтлари Охитўфелнинг айтган сўзлари шунчалик доно эдики, худди тўппа–тўғри Худодан келгандай туюларди. Шунинг учун, Абсалом ҳам, Довуд қилганидай, Охитўфелнинг ҳамма маслаҳатини сўзсиз қабул қиларди.
1Охитўфел Абсаломга шундай деди:
— Ижозат берсанг, ўн икки минг кишини танлаб оламан, шу бугуноқ кечаси отланиб, Довуднинг орқасидан тушаман. 2Довуд чарчаган, ҳолдан тойган, унга ҳужум қилиб қўрқитсам, ёнидагиларнинг ҳаммаси қочиб кетади. Мен фақат шоҳ Довудни ўлдираман, холос. 3Кейин жамики халқни сенинг ихтиёрингга қайтариб олиб келаман. Ўзинг қидираётган одамни топиб ўлдирсанг бўлди — ҳамма сенга бош эгади, бутун халқ тинчийди.
4Бу маслаҳат Абсаломга ҳам, жамики Исроил оқсоқолларига ҳам маъқул келди.
5— Орх уруғидан бўлган Хушай бор–ку, уни ҳам чақириб келинглар, — деди Абсалом, — у нималар дер экан, эшитайлик–чи.
6Хушай келди.
— Охитўфел шундай–шундай маслаҳат берди, — деди Абсалом. — Унинг маслаҳатига амал қилсак бўладими? Бўлмаса, сен маслаҳат бер.
7— Охитўфелнинг бу сафарги маслаҳати яхши эмас, — деди Хушай Абсаломга. 8— Отанг Довуд билан унинг одамлари моҳир жангчилар эканлигини биласан. Улар даштда болаларидан айрилган айиқдай ғазабга минганлар. Отанг тажрибали жангчи, тунни лашкар ёнида ўтказмайди. 9Шу пайтда у бирорта ғорда ёки бошқа бир жойда яшириниб юрибди. У Абсаломнинг одамларидан баъзиларини биринчи ҳужумдаёқ ҳалок қилганда, бу ҳақда эшитган ҳар бир одам: “Абсаломга эргашганлар тор–мор бўлди”, дейди. 10У пайтда ҳатто шер юракли баҳодир йигитлар ҳам қўрқувга тушади. Чунки Исроилдаги ҳар бир одам отангнинг жасурлигини, жангчиларининг ҳам ботирлигини билишади. 11Сенга маслаҳатим шу: Дандан Бэршэвагача чўзилган жойлардаги бутун Исроил лашкари атрофингга тўплансин. Ахир, Исроил халқи денгиз қирғоғидаги қум сингари сон–саноқсиз–ку! Уларни сен ўзинг жангга бошла. 12Довуд қаерда яшириниб юрган бўлса ҳам, унга қарши юриш қиламиз, бутун ер юзини шудринг қоплаганидай, биз ҳам унинг устига бостириб борамиз. Довудни ҳам, ёнидагиларнинг ҳам бирортасини тирик қолдирмаймиз. 13Агар у бирор шаҳардан бошпана топса, ҳамма Исроил одамлари арқон олиб, ўша шаҳарга келишади. Шаҳарни ағдариб, бирор дона тошини ҳам қолдирмай, сойликка тортиб туширамиз.
14Абсаломга қўшилиб ҳамма бир оғиздан:
— Орх уруғидан бўлган Хушайнинг маслаҳати Охитўфелнинг маслаҳатидан анча маънили, — дейишди. Сабаби, Эгамиз Абсаломни кулфатга дучор қилиш ниятида Охитўфелнинг яхши маслаҳатини беҳудага чиқаришни мўлжаллаб қўйган эди.
15Хушай руҳонийлар Зодўх билан Абуатарга шундай деди:
— Охитўфел Абсаломга ва Исроил оқсоқолларига ундай маслаҳат берди, мен эса бошқача маслаҳат бердим. 16Сизлар ҳозироқ шу хабарни Довудга етказинглар: бу кеча қирда — дарёнинг кечувида тунамасин, ҳозироқ нариги қирғоққа ўтаверсин[92]. Бўлмаса, шоҳнинг ўзи ҳам, ёнидаги одамлари ҳам қирилиб кетади.
17Бу пайтда Абуатар ўғли Йўнатан билан Зодўх ўғли Охимас[93] Эн–Рўғол булоғида[94] кутиб туришарди. Бир чўри қиз бўлиб ўтган гап–сўзларни уларга етказар, Йўнатан билан Охимас эса эшитганларини шоҳ Довудга етказиб туришарди. Ўзлари таваккал қилиб шаҳарга киролмас, бирортаси кўриб қолиши мумкин эди. 18Лекин бир ўспирин ногаҳон уларни кўриб қолди ва Абсаломга хабар берди. Шундан кейин Йўнатан билан Охимас тезда бу шаҳардан чиқиб, Бохурим шаҳрига[95] — бир одамнинг уйига келишди. Ўша уйнинг ҳовлисида бир қудуқ бор эди. Йўнатан билан Охимас қудуққа тушишди. 19Ҳалиги одамнинг хотини қудуқ оғзини ёпинчиқ билан беркитди. Қуёшда қуритаётгандай бўлиб, устига бошоқ ёйиб қўйди. Шунинг учун ҳеч ким, бу ерда одам бор, деб шубҳаланмасди. 20Абсаломнинг одамлари ўша уйга бориб, аёлдан:
— Охимас билан Йўнатанни кўрмадингми? — деб сўрашди.
— Ирмоқнинг нариги томонига ўтиб кетишди, — деб жавоб берди аёл. Абсаломнинг одамлари уларни қидириб кетишди, лекин топа олмай Қуддусга қайтишди. 21Улар кетгандан сўнг Охимас билан Йўнатан қудуқдан чиқишди–да, бўлиб ўтган ҳодисалардан шоҳ Довудни хабардор қилиш учун унинг ёнига жўнашди.
— Қани, ҳозироқ дарёни кечиб ўтинглар, чунки Охитўфел сизларга қарши шундай–шундай маслаҳат берди, — дейишди улар шоҳга. 22Шу заҳоти Довуд ҳамма одамларини эргаштириб, Иордан дарёсини зудлик билан кечиб ўтди. Тонг отганда, ҳамма Иордан дарёсидан ўтиб бўлган, орқада бирорта ҳам одам қолмаган эди.
23Охитўфел берган маслаҳати амалга ошмаганини кўриб, эшагини эгарлаб жўнади. Ўз шаҳрига[96] — уйига қайтиб келди. Ишларини саранжом–саришта қилиб бўлгандан кейин, ўзини осиб ўлдирди. Унинг жасадини ота–боболарининг хилхонасига дафн қилишди.
24Абсалом билан ҳамма Исроил лашкари Иордан дарёсини кечиб ўтишаётганда, Довуд Моханайим шаҳрига етиб борган эди. 25Абсалом Йўабнинг ўрнига Эмосани лашкарбоши қилиб тайинлаганди. Эмоса Йўабнинг жияни бўлиб, Исмоил қавмидан[97] Этер[98] деган одамнинг ўғли эди. Онасининг исми Обигайл бўлиб, Нахош деган одамнинг қизи эди. Обигайл Зеруянинг синглиси, Зеруя Йўабнинг онаси эди. 26Абсалом ва унинг қўл остидаги Исроил лашкари Гилад ерларида қароргоҳ қуришди.
27-29Довуд Моханайимга борганда, уни бир неча одам кутиб туришарди. Улар Оммонларнинг Рабба шаҳридан Нахош ўғли Шўви, Лўдавор шаҳридан Омиёл ўғли Мохир ва Рўғолим шаҳридан Гиладлик Борзулай эдилар. Улар, одамлар чўлда толиққан, оч қолиб, чанқагандир, деб Довуд билан унинг одамларига кўрпа–тўшаклар, косалар, сопол идиш–товоқлар, буғдой, арпа, кепакли ун, қовурилган дон, ловия, ясмиқ дони[99], асал, сузма, қўй, пишлоқ олиб келишган эди.
1Довуд ёнида юрган одамларини бир жойга тўплаб, улар устидан мингбошилар, юзбошилар тайинлади. 2Сўнг уларни Йўаб, унинг акаси Абушай ва Гатлик[100] Этхайнинг назорати остида уч қисмга бўлиб жўнатди. Шоҳ одамларига:
— Мен ҳам сизлар билан бирга бораман, — деган эди, 3улар:
— Биз билан борманг, — дейишди. — Борди–ю, қочишимизга тўғри келиб қолса, ғанимларимиз биз билан қизиқмайди. Ярмимиз ўлиб кетганимизда ҳам эътибор беришмайди. Сиз бизнинг ўн мингтамизга арзийсиз. Сиз бизга шаҳардан туриб ёрдам беринг, бизга шуниси яхши.
4— Сизларга қайсиниси маъқул бўлса, шуни қилганим бўлсин, — деди шоҳ. Одамлар юз, минг кишилик тўдаларга бўлиниб шаҳардан чиқишаётганда, шоҳ дарвоза ёнида турган эди. 5Шоҳ Йўабга, Абушай ва Этхайга:
— Абсалом ёш, менинг ҳурматим учун унга зиён келтирманглар, — деб тайинлади. Шоҳнинг лашкарбошиларга Абсаломга алоқадор буйруқ берганини ҳамма сипоҳлар эшитишди.
6Абсаломга эргашган Исроил лашкари билан жанг қилиш учун Довуднинг одамлари майдонга чиқишди. Жанг Эфрайим ўрмонида бўлди. 7Довуднинг одамлари Исроил лашкарини мағлуб қилди. Катта талафот бўлди, ўша куни йигирма минг киши ўлди. 8Жанг тобора ёйилиб борарди. Ўша куни ўрмондаги фалокатдан нобуд бўлган одамларнинг сони жангда ўлдирилганларнинг сонидан кўп эди.
9Жанг пайти Абсалом хачирини миниб ёлғиз ўзи қочиб кетаётган эди, тўсатдан Довуднинг одамларига дуч келиб қолди. Хачир катта эман дарахтининг қалин шохлари тагидан елиб кетаётганда, Абсаломнинг боши шохлар орасига кириб қолди. Хачир елиб кетаверди, Абсалом эса дарахтга осилиб қолди. 10Довуднинг одамларидан бири Абсаломнинг осилиб ётганини кўриб қолди ва бориб Йўабга айтди:
— Абсаломни кўрдим, у бир эман дарахтида осилиб ётибди! 11Йўаб хабар олиб келган одамга:
— Уни кўрган бўлсанг, нимага ерга қулатиб ўлдирмадинг? Сенга ўн кумуш танга[101] ва бир камар инъом этган бўлардим, — деди. 12Ўша одам Йўабга шундай жавоб берди:
— Ҳатто минг кумуш танга[102] санаб берганингизда ҳам, шоҳ ўғлига қўлимни теккизмайман. Чунки шоҳнинг сизга, Абушай ва Этхайга “Ёш Абсаломнинг жонини сақланг” деган буйруғини биз ҳам эшитган эдик. 13Борди–ю, Абсаломнинг жонига қасд қилганимда, сиз ўзингизни четга тортмасмидингиз, ахир?! Барибир, шоҳимиз ҳамма нарсадан воқиф бўлади–ку!
14Йўаб:
— Сен билан пачакилашиб вақтимни йўқотмай, — деди–ю, қўлига учта найза олиб ўша ерга борди. Абсалом эман дарахтида муаллақ осилиб турар, ҳали тирик эди. Йўаб Абсаломнинг юрагига найза санчди. 15Сўнгра Йўабнинг ўнта қуролбардори Абсаломни ўраб олиб, тамомила ўлдиришди.
16Йўаб жангни тўхтатиш учун бурғу чалдирди, шунда Довуднинг одамлари Исроил лашкарини қувлашдан тўхтаб орқага қайтишди. 17Абсаломни эса дарахтдан кўтариб олиб, ўрмондаги чуқур бир хандаққа улоқтиришди. Бир талай тош уйиб, хандақ оғзини беркитишди. Шу пайтда Исроил лашкарининг ҳаммаси уй–уйларига қочиб кетишган эди.
18Абсалом ҳаётлигида “Номимни давом эттирадиган битта ўғлим йўқ[103]”, деб Шоҳ сойлигида[104] ўзига атаб бир ёдгорлик тоши ўрнатган ва ёдгорлик тошига ўзининг номини берган эди. Бу ёдгорлик шу кунгача[105] “Абсалом ёдгорлиги” дейилади.
19Зодўхнинг ўғли Охимас Йўабга:
— Ижозат берсангиз, тез бориб шоҳимизга: “Эгам сизни ғанимларингиз қўлидан қутқарди”, деб хабар етказсам, — деди.
20— Йўқ, — деди Йўаб, — бугун сен хабар олиб бормайсан. Бошқа сафар хабар етказарсан, лекин бугун эмас. Чунки шоҳнинг ўғли ўлди.
21Кейин Йўаб бир Ҳабашистонлик одамга[106]:
— Сен бориб, кўрганларингни шоҳга айт, — деб буюрди. Ўша одам Йўабга таъзим қилди–ю, югуриб кетди. 22Аммо Охимас яна:
— Нима бўлса бўлар, ижозат беринг, мен анави Ҳабашистонликнинг орқасидан югуриб борайин, — деб илтимос қилди.
— Ўғлим, нимага югуриб боришни истаб қолдинг? Сенга манфаат келтирадиган хабар йўқ–ку! — деди Йўаб.
23— Нима бўлса бўлар, ҳозир югуриб борай, — деб яна илтимос қилди Охимас.
— Майли, югур, — деди Йўаб. Охимас шу заҳоти Иордан текислиги бўйлаб югуриб, Ҳабашистонликдан ўзиб кетди.
24Довуд бу вақтда шаҳар дарвозаси олдида[107] ўтирган эди. Қоровул шаҳар дарвозаси тепасига чиқди. Атрофга назар ташлаб, биттасининг югуриб келаётганини кўрди 25ва бу ҳақда шоҳга айтди.
— Биттаси келаётган бўлса, демак, яхши хабар олиб келяпти, — деди шоҳ.
Ўша одам тобора яқинлашиб келарди. 26Қоровул яна бошқасининг югуриб келаётганини кўриб, дарвозабонга:
— Ана, яна биттаси югуриб келяпти, — деб хабар берди.
— У ҳам яхши хабар олиб келаётир, — деди шоҳ.
27— Менимча, олдиндаги одам югуришидан Зодўх ўғли Охимасга ўхшайди, — деди қоровул.
— Охимас — яхши одам, яхши хабар олиб келади, — дея жавоб берди шоҳ.
28Шу пайт Охимас баланд овоз билан шоҳга:
— Тинчлик–омонлик бўлсин, шоҳим! — деди.
Сўнг шоҳнинг олдида мук тушиб таъзим қилиб:
— Шоҳ ҳазратларига қўл кўтарганлар устидан ғалаба ато қилган сизнинг Эгангиз Худога ҳамду санолар бўлсин! — деди.
29— Болам Абсалом соғ–саломатми? — деб сўради шоҳ.
— Йўаб мен, қулингизни жўнатган пайтда катта ғалаён бўлаётган эди, кейин нима бўлганини билмайман, — деди Охимас.
30— Бу томонга ўт, шу ерда кутиб тур, — деди шоҳ. Охимас нарига ўтиб кута бошлади. 31Шу орада Ҳабашистонлик етиб келди.
— Шоҳ ҳазратларига хушхабар! — деди у. — Эгам адолат қилиб, сизга қарши исён кўтарганлар устидан ғалаба ато қилди.
32— Болам Абсалом соғ–саломатми? — деб сўради шоҳ Ҳабашистонликдан.
— Шоҳ ҳазратлари! — деди Ҳабашистонлик. — Ғанимларингизнинг, ёмон ният билан сизга қарши отланганларнинг охирати шу йигитнинг охирати каби бўлсин.
33Шоҳ эсанкираб қолди. Дарвоза тепасидаги болохонага чиқиб фарёд қила бошлади. У болохонага чиқар экан:
— Оҳ, ўғлим Абсалом! Оҳ, ўғилгинам, болам Абсалом! Сенинг ўрнингга мен ўлсам бўлмасмиди, ўғлим?! Вой, болам Абсалом! — деб фарёд қиларди.
1Шоҳ Довуд Абсалом учун кўз ёши тўкиб, аза тутаётир, деб Йўабга хабар беришди. 2Довуднинг сипоҳлари ҳам: “Шоҳ ўғли учун аза тутяпти экан”, деб эшитишди. Шундай қилиб, ўша кунги зафар барча лашкар учун азага айланди. 3Ўша куни сипоҳлар худди урушдан қочганлардай, шаҳарга хижолат тортиб, писиб киришди. 4Шоҳ эса юзини беркитиб, бор овози билан: “Оҳ, ўғлим Абсалом! Абсалом, болагинам, жигарим!” деб фарёд қиларди.
5Йўаб шоҳ турган уйга кириб, унга шундай деди:
— Бугун сизнинг жонингизни, ўғилларингиз, қизларингиз, хотинларингиз, канизакларингизнинг[108] жонларини қутқарган одамларингизнинг ҳаммасини хижолатга қўйдингиз. 6Чунки сиз ўзингиздан нафратланганларга меҳр қўйиб, сизни яхши кўрганлардан нафратланар экансиз. Бугун лашкарбошиларингиз ва мард йигитларингиз сизнинг олдингизда ҳеч нарсага арзимаслигини ошкор қилиб қўйдингиз. Ҳа, мен бир нарсани англаб етдим: бугун Абсалом омон қолиб, ҳаммамиз ўлиб кетсак, сизга яхши бўлар экан! 7Энди туринг, ташқарига чиқиб, одамларингизга далда беринг! Эгамнинг номини ўртага қўйиб онт ичаманки, агар чиқмасангиз, шу кеча сизнинг ёнингизда бирорта одам қолмайди. Бу эса ёшлигингиздан то шу бугунгача бошингизга келган кулфатлар ичида энг ёмони бўлади!
8Шу гапдан кейин шоҳ шаҳар дарвозаси олдига бориб ўтирди. Ҳамма лашкарга: “Шоҳ шаҳар дарвозасида ўтирибди”, деган хабар етиб борди. Шундан кейин улар шоҳнинг ёнига ташриф буюришди.
Бу пайтда Исроил халқидан Абсалом томонда бўлганлари уй–уйларига қочиб кетган эди. 9Исроилнинг турли қабилаларидан бўлган одамлар бир–бирлари билан баҳс қилишарди:
— Бизни ғанимларимиз қўлидан Довуд халос қилган, Филистлар қўлидан қутқарган эди. У Абсаломдан қочиб, юртдан кетиб қолган. 10Бизга йўлбошчи бўлсин, деб Абсаломга мой суртиб шоҳ қилган эдик, лекин у жангда ўлди. Шундай экан, Довуддан илтимос қилайлик, қайтиб келсин, бизнинг шоҳимиз бўлсин.
11Шоҳ Довуд руҳонийлар Зодўх билан Абуатарга қуйидагича хабар жўнатди:
— Яҳудо оқсоқолларига бориб айтинглар, шоҳ шундай демоқда: “Бутун Исроил халқи, шоҳни ўз хонадонига қайтариш керак, деяпти. Исроил халқининг гаплари менинг қулоғимга етиб келди. Нима учун сизлар лоқайдлик қиляпсизлар? 12Сизлар қариндошларимсиз, жигарларимсиз! Нега сизлар шоҳни қайтариб олиб келишни орқага суряпсизлар?” 13Эмосага ҳам шу гапни етказинглар: “Сен жигаримсан–ку! Сени ҳозирдан бошлаб Йўабнинг ўрнига умрбод лашкарбоши қилиб тайинлайман. Шундай қилмасам, Худо мени не кўйга солса солсин, ҳатто ундан баттарроғини кўрсатсин!”
14Шундай қилиб, Довуд жамики Яҳудо халқини тамоман ўзига мойил қилди. Ниҳоят, улар шоҳга: “Ҳамма одамларингизни эргаштириб орқага қайтинг!” деб хабар беришди. 15Шоҳ орқага қайтиб, Иордан дарёси бўйига етиб келди. Яҳудо халқи: “Шоҳни кутиб олайлик, Иордан дарёсидан олиб ўтайлик”, деб Гилгалга[109] келди. 16Бенямин қабиласидан Гера ўғли Шимах ҳам шу ерда эди. У шоҳ Довудни кутиб олиш учун шошилганича Бохурим шаҳридан Яҳудо одамлари билан бирга дарё бўйига етиб келди. 17Унинг ёнида Бенямин қабиласидан минг киши бор эди. Шоул хонадонининг хизматкори Зибах ҳам ўн беш ўғлини ва йигирмата қулини эргаштириб келди. Улар дарё бўйига тезда шоҳдан олдин етиб келишди. 18“Шоҳ хонадонини дарёдан олиб ўтайлик, шоҳнинг ҳамма хоҳишини бажо келтирайлик”, деб улар хизмат қилишди.
Шоҳ Иордан дарёсини энди кечиб ўтмоқчи бўлиб турган эди, Шимах ўзини шоҳнинг оёқлари остига ташлади–да, 19унга ёлворди:
— Шоҳ ҳазратлари гуноҳимдан ўтсинлар! Қуддусдан чиққан кунингиз қилган гуноҳимни[110] эсламасинлар, хаёлларига келтирмасинлар, шоҳ ҳазратлари! 20Чунки мен, қулингиз, ўз гуноҳимни биламан. Мана, шоҳ ҳазратларини кутиб олиш учун бугун жамики Исроилдаги одамлардан биринчи бўлиб мен келдим.
21Шунда Зеруя ўғли Абушай:
— Наҳотки, Эгам мой суртиб танлаган шоҳни ҳақорат қилгани учун Шимах ўлдирилмаса?! — деди.
22— Эй, Зеруя ўғиллари! — деди Довуд. — Ким сизларнинг фикрингизни сўради? Менга ақл ўргатмоқчимисизлар? Шу топда Исроил шоҳи эканимни ўзим билмайманми? Исроилда шу бугун бирорта одамнинг қони тўкилмайди!
23Сўнг Довуд Шимахга:
— Ўлмайсан! — деб онт ичди.
24Шоулнинг набираси Мефибосит[111] ҳам шоҳни кутиб олишга борган эди. Шоҳ кетган кундан бошлаб соғ–саломат қайтгунигача, Мефибосит на оёқларини, на кийимларини ювган, на соқолини қирққан эди. 25Мефибосит шоҳни кутиб олишга Қуддусдан келганда, Довуд ундан:
— Мефибосит, нимага мен билан кетмадинг? — деб сўради. 26Мефибосит шундай жавоб берди:
— Эй, шоҳ ҳазратлари, мен, қулингиз, чўлоқ бўлганим учун, қулим Зибахга: “Эшакни эгарла, мен эшакка миниб шоҳ билан бирга кетаман”, деган эдим. Лекин у мени алдади, 27шоҳ ҳазратларининг олдида мен, қулингизнинг юзини қора қилди. Аммо сиз, шоҳ ҳазратлари, Худонинг фариштасидайсиз. Сизга нима маъқул келса, шуни қилинг. 28Отам хонадонининг ҳамма аъзолари шоҳ ҳазратларидан фақат ўлимни кутиб юрганларида, сиз мен, қулингизга хонадонингиздагилар қаторида дастурхонингиздан таом ейиш имтиёзини бердингиз. Сиздан бундан ортиқ бир нарса сўрашга қандай ҳақим бор, эй, шоҳим?!
29— Ўзингнинг ишларинг тўғрисида гапиришингга ҳожат йўқ, — деди шоҳ. — Сенга ва Зибахга, ерларни[112] бўлишиб олаверинглар, деб буюрган эдим–ку.
30— Шоҳ ҳазратлари ниҳоят саройга соғ–саломат қайтиб келдилар, шунинг ўзи менга кифоя, — деди Мефибосит. — Энди ҳамма ерни Зибах олаверсин.
31Гиладлик Борзулай ҳам шоҳга Иордан дарёсини кечиб ўтишида ёрдам бериб, уни кузатиб қўяй, деб Рўғолимдан келган эди. 32Борзулай анча кексайиб қолган, саксон ёшда эди. У бой одам бўлиб, шоҳ Моханайимда истиқомат қилиб турган пайтда, шоҳнинг тирикчилигини таъминлаган эди. 33Шоҳ Борзулайга:
— Мен билан юринг, энди Қуддусда мен сизнинг тирикчилигингизни таъминлайман, — деди. 34Лекин Борзулай:
— Қанча умрим қолдики, сиз билан Қуддусга кетсам? — деди. 35— Мен, қулингиз, ҳозир саксон ёшдаман. Бундан бу ёғига нима ёқади, нима ёқмайди — ажрата билмасам, еб–ичганимнинг таъмини сеза олмасам. Яна эркак–аёл қўшиқчиларнинг овозини фарқлай олмасам. Шундай экан, нимага шоҳ ҳазратларига яна юк бўлайин? 36Мен, қулингиз, Иордан дарёсини шоҳ билан бирга кечиб, сизга бир оз ҳамроҳ бўламан, холос. Шоҳ нима учун менга шу қадар илтифот қилиши керак? 37Ижозат берсангиз, мен орқамга қайтайин, ўз шаҳримда — ота–онамнинг хилхонасида жон берайин. Лекин мана қулингиз Химхан шу ерда, у сиз билан нариги қирғоққа ўтсин. Унга нимани маъқул кўрсангиз, шуни қиларсиз.
38— Химхан мен билан нариги қирғоққа кечиб ўтади, — деди шоҳ. — Сиз унга нимани маъқул кўрсангиз, у учун шуни бажо келтираман. Ўзингиз учун нима истайсиз? Айтинг, бажо қилайин.
39Шундан сўнг шоҳ билан барча одамлар Иордан дарёсини кечиб ўтдилар[113]. Шоҳ Борзулайни ўпиб, дуо қилди. Борзулай ўз юртига қайтиб кетди.
40Шоҳ Гилгалга жўнади. Химхан ҳам у билан бирга кетди. Яҳудо одамларининг ҳаммаси ва Исроил[114] одамларининг ярми шоҳни кузатиб бораётган эдилар. 41Бир пайт жамики Исроил халқи шоҳнинг олдига бориб шундай дейишди:
— Нега биродарларимиз Яҳудо халқи сизни олиб қочиб, ўзингизни, хонадонингизни, одамларингизни Иордан дарёсининг бу томонига ҳам ўтказиб қўйишди?
42Яҳудо халқи Исроил халқига шундай жавоб қайтаришди:
— Чунки шоҳ бизнинг яқинимиз. Нимага сизлар хафа бўляпсизлар? Шоҳнинг ейдиганидан бирор нарса едикми?! Ёки ўзимизга бирор нарса олдикми?
43— Исроилда ўнта қабила бор, — деб жавоб берди Исроил халқи. — Шунинг учун Довудда сизлардан кўра, бизнинг ўн марта ҳақимиз бор. Шундай экан, нега бизни менсимайсизлар?! Шоҳимизни қайтариб келайлик, деб биринчи бўлиб биз айтмаганмидик?!
Яҳудо халқининг гапи Исроил халқиникидан кўра, қаттиқроқ бўлди.
1Ўша пайтда Бенямин қабиласидан Шеба деган ярамас бир одам шу ерда — Гилгалда эди. У Бихри деганнинг ўғли эди. Шеба бурғу чалиб, шундай хитоб қилди:
“Эссай ўғли Довуднинг бизга ўтказиб қўйган жойи йўқ,
Бизнинг ҳам ундан қарзимиз йўқ!
Эй, Исроил[115] эрлари, ҳамма ўз уйига қайтсин!”
2Шундан кейин жамики Исроил одамлари Довудни тарк этиб, Шебага эргашиб, кетиб қолишди. Яҳудо халқи эса ўзларининг шоҳига содиқ қолиб, Иордан дарёсидан Қуддусгача унга ҳамроҳ бўлишди.
3Шоҳ Довуд Қуддусдаги саройига етиб боргач, саройга қараб туринглар, деб қолдириб кетган ўнта канизагини[116] алоҳида уйда сақлашни буюрди. Довуд уларни боқди, лекин бирортаси билан бирга бўлмади[117]. Канизаклар эса умрларининг охиригача назорат остида, бева хотинлар каби яшадилар.
4Шундан кейин шоҳ Довуд ўз лашкарбошиси Эмосага:
— Уч кун ичида Яҳудо халқини ҳузуримга чақириб кел, ўзинг ҳам шу ерда бўл, — деди. 5Эмоса Яҳудо халқини чақириб келишга кетди. Аммо белгиланган вақтда қайтиб келмади. 6Шундан сўнг Довуд бошқа лашкарбошиси Абушайга деди:
— Энди Шеба бизга Абсаломдан ҳам оғирроқ кулфат келтиради. Менинг одамларимни олиб, Шебанинг орқасидан қувла. Акс ҳолда у мустаҳкам шаҳарга ўрнашиб олиб, биздан яширинади.
7Ўша заҳоти Абушай Шебани тутиб келиш учун Қуддусдан чиқди. У Йўабни ва унинг одамларини, Харетлик ва Палатлик қўриқчиларни[118], ҳамма ботир сипоҳларни ёнига олди. 8Улар Гивондаги[119] катта қоянинг ёнига етиб борганда, Эмосани учратиб қолдилар. Йўаб жанг кийимларини кийиб олган эди. Кийимининг устидан камар боғлаган, ханжарини қинига солиб, камарига осиб олган эди. У Эмосанинг олдига сўрашиш учун қадам ташлади–ю, яширинча ханжарини қинидан суғурди.
Йўаб Эмосага:
9— Яхшимисан, иним? — деди–ю, гўё уни ўпмоқчи бўлиб, ўнг қўли билан Эмосанинг соқолидан ушлади. 10Эмоса Йўабнинг нариги қўлида ханжар борлигини сезмай қолди. Йўаб ханжарини Эмосанинг қорнига тиқиб юборди, Эмосанинг ичак–човоғи ерга тўкилди. Иккинчи марта ханжар уришига ҳожат қолмади, Эмосанинг жони чиқиб бўлган эди.
Шундан кейин Йўаб билан акаси Абушай Шебани қувлашда давом этишди. 11Йўабнинг одамларидан бири Эмосанинг жасади тепасида туриб:
— Йўабга ким содиқ бўлса, ким Довуд тарафида бўлса, Йўабнинг орқасидан борсин, — деди. 12Эмосанинг жасади қонга беланиб йўлнинг ўртасида ётар, ҳар бир одам жасадга яқинлашганда, унинг тепасида тўхтаб қоларди. Йўабнинг ҳалиги гапирган йигити бу аҳволни кўриб, Эмосанинг жасадини судраб йўл ёқасидаги далага олиб бориб ташлади, устига кийим ташлаб қўйди. 13Жасад йўлдан олиб ташлангандан сўнг, ҳамма Шебани қувлаб, Йўабнинг ортидан кетди.
14Шу орада Шеба ҳамма Исроил қабилалари ерларини босиб ўтиб, Овил–Байт–Махо шаҳрига[120] етиб келди. Бихри уруғининг[121] ҳаммаси Шебага эргашиб, шаҳарга кириб олишди. 15Сўнг Йўаб ҳамма одамлари билан Овил–Байт–Махога бориб, ўша шаҳарни қамал қилиб, шаҳар деворига қиялатиб тупроқ уйдилар[122] ва тепага чиқиб девортешар қурол билан деворни йиқита бошладилар. 16Шу пайт бир доно аёл шаҳар ичкарисидан овоз берди:
— Эшитинглар! Қулоқ солинглар! Йўабни айтиб юборинглар, бу ёққа келсин, у билан гаплашмоқчиман.
17Йўаб аёлга яқинроқ борди.
— Йўаб сизмисиз? — сўради аёл.
— Ҳа, менман, — деди Йўаб.
— Бу чўрингизнинг сўзларини эшитинг! — деди аёл.
— Қулоғим сенда, — деди Йўаб.
18Аёл гапида давом этди:
— Қадимдан “Овил шаҳрида маслаҳат қилинглар” деган гап бўларди, шунга риоя қилиб, ҳамма ҳар қандай ишларини ҳал қилишарди. 19Биз Исроилнинг тинчлигини истаган содиқ кишилармиз. Сиз эса Исроилда онадай бўлган шаҳарни вайрон қилмоқчисиз. Нимага Эгамнинг меросини йўқ қилиш сизга керак бўлиб қолди?
20— Худо сақласин! — деди Йўаб, — вайрон қилмоқчи ёки бутунлай йўқ қилмоқчи эмасман. 21Ҳечам ундай эмас. Эфрайим қирларидан Бихри ўғли Шеба деган одам шоҳ Довудга қарши исён кўтарган эди. Фақат ўшани берсангизлар бўлди, мен шаҳардан тинчгина кетаман.
— Унинг бошини девордан ошириб, сизга ташлашади, — деди аёл.
22Сўнг аёл бутун шаҳар аҳлига ўзининг доно гапларини етказди. Шаҳар аҳли Шебанинг бошини кесиб, девордан ошириб Йўабга ташлади. Йўаб бурғусини чалди. Йўабнинг одамлари шаҳардан чиқиб, уйларига қайтиб кетишди. Йўаб ҳам Қуддусга — шоҳнинг ёнига жўнади.
23Йўаб бутун Исроил қўшинининг лашкарбошиси эди. Ёҳайидо ўғли Бинаё эса Харетлик ва Палатлик қўриқчиларнинг сардори эди. 24Одонирам[123]қароллар устидан масъул, Охилуд ўғли Ёҳушафат мушовир[124] эди. 25Шаво — котиб, Зодўх билан Абуатар — руҳоний, 26Ёвирлик Эро ҳам Довуднинг руҳонийси эдилар.
1Довуд шоҳлиги пайтида уч йил муттасил очарчилик ҳукм сурди. Довуд Эгамиздан шу ҳақда сўраган эди[125], Эгамиз шундай жавоб берди: “Қон тўккан Шоул ва унинг хонадони бу очарчиликка сабабчи, чунки Шоул Гивонликларни қирган эди.”
2Шундан сўнг шоҳ Гивонликларни чақиртириб келди ва улар билан гаплашди.
Гивонликлар Исроил қавмларидан бўлмай, Амор халқларининг[126] қолган–қутгани эди. Исроил халқи уларга, сизларни тирик қолдирамиз, деб онт ичишган эди–ю, лекин Шоул Исроил ва Яҳудо халқи бутун юртни назорат қилсин, деб истаган ва уларни қириб ташлашга ҳаракат қилган эди.
3Хуллас, Довуд:
— Сизлар учун нима қилай? — деб сўради Гивонликлардан. — Эгамнинг халқини дуо қилишингиз учун бу гуноҳни қандай ювсам бўлади?
4Гивонликлар унга:
— Бизга Шоул ва унинг хонадонидан олтин ҳам, кумуш ҳам керак эмас, Исроил халқидан бирортасини ўлдириш ниятимиз ҳам йўқ, — деб жавоб беришди
— Нима истасангиз, бажо қиламан, — деди Довуд. 5Шундан сўнг Гивонликлар айтишди:
— Шоул бизни Исроил юртида яшамасин, деб қириб ташлашни ва бизни йўқотишни мақсад қилиб қўйган эди. 6Шунинг учун Шоулнинг ўғилларидан еттитаси бизга берилсин. Биз уларни Гивонда, айнан Эгамиз танлаб олган Шоулнинг шаҳрида, Эгамизнинг ҳузурида ўлдирамиз. Жасадларини тик ўрнатилган ходанинг учига қоқамиз.
— Сизларга бераман уларни, — деди шоҳ.
7Довуд Шоулнинг набираси — Йўнатаннинг ўғли Мефибоситга[127] раҳм қилди. Довуд билан Йўнатан Эгамизнинг номини ўртага қўйиб бир–бирига қасамёд қилишган эди. 8Оё қизи Ризпа Шоулдан Орманах ва Мофибасет деган ўғиллар кўрган эди. Довуд Мефибоситнинг ўрнига Шоулнинг ўша иккала ўғлини олди. Шоулнинг қизи Мерав[128] Махлалик Борзулай ўғли Одриёлдан бешта ўғил кўрган эди. Довуд ўша ўғилларнинг 9ҳаммасини Гивонликларнинг қўлига берди. Гивонликлар еттовини тоғда — Эгамизнинг олдида ўлдириб, жасадларини тик ўрнатилган ходанинг учига қоқдишди. Еттови ҳам бирга жон берди. Улар ўлдирилганда, ўрим–йиғим энди бошланган, арпа ўримининг илк кунлари эди[129].
10Оё қизи Ризпа қанор[130] олди ва жасадлар ёнидаги бир қирнинг тепасига бориб, қанорни ёйди. Ўрим пайти бошлангандан то жасадлар устига осмондан ёмғир ёққунга қадар[131] Ризпа ўша ерда қолди. Жасадларни кундузи осмонда учадиган қушлардан, кечалари ёввойи ҳайвонлардан қўриқлади.
11Шоулнинг канизаги[132] Оё қизи Ризпа қилган ишни Довудга етказишди. 12Довуд Гиладдаги Ёбош халқининг олдига бориб, Шоул ва унинг ўғли Йўнатаннинг суякларини улардан олди. Филистлар Гилбова тоғида Шоулни ўлдирган куни унинг ва ўғлининг жасадларини Байт–Шан шаҳри майдонида деворга қоқиб қўйган эдилар. Гиладдаги Ёбош халқи эса икковининг жасадини яширинча у ердан олиб кетишган эди[133]. 13Довуд Шоул билан ўғли Йўнатаннинг суякларини у ердан олиб келгандан сўнг, ўлдирилган етти кишининг жасадларини ҳам олишди. 14Шоул билан ўғли Йўнатаннинг суякларини Бенямин ҳудудидаги Зилага — отаси Кишнинг хилхонасига дафн қилишди. Шундай қилиб, шоҳнинг ҳамма фармонларини ижро этишди.
Шундан кейин Худо юрт учун қилинган илтижоларга жавоб берди.
15Филистлар билан Исроил лашкари ўртасида яна уруш бошланди. Довуд одамлари билан Филистларга қарши урушга отланди. Аммо жанглар давомида Довуд жуда толиқиб қолди. 16Филист жангчиларидан бири Йишбибанўв Довудни ўлдирмоқчи бўлди. Йишбибанўв Рафа халқидан[134] эди. У қўлида учи 750 мисқол[135] келадиган бронза найза кўтарган, белига эса янги қилич боғлаб олганди. 17Зеруя ўғли Абушай[136] Довудни ҳимоя қилиб, ўша Филистни мағлуб қилиб ўлдирди. Шундан кейин Довуднинг одамлари унга: “Энди сиз биз билан бирга урушга бормайсиз, токи Исроилнинг чироғи ўчиб қолмасин”, деб айтишди.
18Шундан сўнг Гов шаҳрида Филистлар билан янгидан уруш бошланди. Бу урушда Хушалик Сиббахай деган одам Соф деган одамни ўлдирди. Соф Рафа халқидан эди.
19Исроил лашкари билан Филистлар ўртасида Говда яна бир марта уруш бўлди. Байтлаҳмлик Элханон Гатлик[137] Гўлиётни ўлдирди. Элханон Ёвир деганнинг ўғли эди. Гўлиёт найзасининг сопи тўқувчининг дастгоҳи ходасидай келарди.
20Сўнгра яна Гат шаҳрида уруш бўлди. У ерда ҳам Рафа халқидан девдай бир одам бор эди. Қўллари, оёқлари олти бармоқли эди, ҳаммаси бўлиб йигирма тўртта бармоғи бор эди. 21Ўша одам Исроил лашкарини ҳақорат қилган эди, Йўнатан уни ўлдирди. Йўнатан Довуднинг акаси Шимонинг[138] ўғли эди.
22Довуд ва унинг одамлари томонидан ўлдирилган ўша тўрталаси ҳам Гатлик бўлиб, Рафа халқидан эди.
1Эгамиз Довудни жамики душманлари ва Шоулнинг қўлидан озод қилган куни Довуд Эгамизга атаб шу қўшиқни айтди:
2“Эгам — менинг ишонган қоям[139], қалъам, қутқарувчим.
3Худодир менинг қоям, Ундан паноҳ топаман.
Эгамдир қалқоним, баҳодир курашчим[140],
Қўрғониму бошпанам.
Нажоткорим, зулмдан мени Сен қутқарурсан!
4Эгамга илтижо қиламан,
Ғанимларимдан У мени халос қилади.
Эгамизга ҳамду санолар!
5Ўлим тўлқинлари мени қуршаб олганди,
Бало–қазо селлари даҳшат–ла босганди,
6Ўликлар диёрининг[141] тўрлари мени ўраб олганди,
Ўлим доми қаршимда пайдо бўлганди.
7Кулфатда қолганимда Эгамга илтижо қилдим,
Ҳа, Худойимга илтижо қилдим.
Маъбадидан туриб У овозимни эшитди,
Оҳу нолам қулоғига етиб борди.
8Ўша замон ер юзи титраб, тебранди,
Самоларнинг пойдевори[142] ларзага келди,
Эгам ғоят ғазабга минган эди.
9Бурнидан тутун ўрларди,
Оғзидан оташ пишқирарди,
Ундан тошкўмир чўғи ёғиларди.
10У кўкларни ёриб, пастга тушди,
Оёқлари остида — қора булут.
11Бир карубга миниб учиб келди,
Ел қанотлари узра кўринган эди.
12Атрофини зулмат билан ўради,
Атрофидаги қора булутларни Ўзига чайла қилди.
13Улкан нур Эгамнинг олдидан чиқди,
Қип–қизил чўғ ёғилиб турди.
14Эгамнинг овози кўклардан гулдиради,
Худойи Таолонинг садоси эшитилди.
15Ўқлар отди, чақмоқ чақтириб, ёвларини тирқиратди,
Уларни саросимага солди.
16Эгамнинг гина–кудуратидан,
Унинг қаҳрли нафасидан
Денгизнинг туби кўриниб қолди,
Заминнинг пойдевори[143] яланғоч бўлиб қолди.
17Эгам юқоридан қўл узатиб, мени тутди,
Баҳайбат сувлардан[144] мени чиқариб олди.
18Мени кучли ғанимларим қўлидан,
Мендан нафратланган ёвларимдан қутқарди,
Чунки улар мендан кучли эдилар.
19Улар қора кунимда менга қарши турдилар,
Аммо Эгам менга таянч бўлди.
20Мени кенг жойга чиқариб қўйди,
Мендан мамнун бўлиб, нажот берди.
21Солиҳлигим–чун мени мукофотлар,
Айбсизлигим–чун Эгам тақдирлар.
22Зеро, мен Эгам йўлларига риоя этдим,
Ахлоқсизлик қилмадим,
Худойимдан юз ўгирмадим.
23Унинг ҳамма таомилини маҳкам ушладим,
Фармонларидан бўйин товламадим.
24Унинг олдида бенуқсон бўлдим,
Гуноҳ қилишдан ўзимни сақладим.
25Шу сабабли Эгам мени пок деб билди,
Солиҳлигимга яраша мукофот берди.
26Эй, Эгам! Ўзингга содиқ бўлганга содиқ бўлурсан,
Тўғри кишига Ўзинг тўғри бўлурсан.
27Пок кишига поклигингни кўрсатурсан,
Эгрига эса айёрлигингни кўрсатасан.
28Аҳли камтарга–чи, ёрдам берурсан,
Димоғдорни кузатиб, манманлиги–чун ерга урурсан.
29Эй, Эгам! Сен Ўзинг чироғимсан,
Зулматни мен учун ёруғликка айлантирурсан.
30Эй, Худойим! Сенга суяниб лашкарни йўқ қиламан,
Сенга суяниб деворлардан ошиб ўтаман.
31Худонинг йўли комилдир,
Эгамнинг каломи чин ҳақиқатдир,
Паноҳ излаб борганга У қалқондир.
32Эгамдан бошқа Худо ким экан?!
Худомиздан бўлак қоя бормикан?!
33Менинг мустаҳкам қалъам — Худодир,
Йўлимни Ўзи бехатар қилар.
34Оёқларимни кийик оёғи каби қилар,
Мени тепаликка эсон–омон ўтқазар.
35Қўлларимга жанг қилишни ўргатар,
Бармоқларим бронза ёйни бука олар.
36Сен менга зафар қалқонингни бергансан,
Мададинг эса мени юксалтирар.
37Оёқларим учун йўлимни кенг қилгансан,
Оёқларим сира оғиб кетмас.
38Ғанимларимни қувлаб, ҳалок қиламан,
Уларни йўқ қилмай ортга қайтмайман.
39Уларни шундай эзаманки, ҳеч ҳам тура олмаслар.
Оёқларим остида чўзилиб қоларлар.
40Сен менга қувват бериб, жангга юбординг,
Менга қарши отланган ёвни олдимда бош эгдирдинг.
41Ғанимларимни мендан қочирдинг,
Мендан нафратланганларни йўқ қилдинг.
42Улар нажоткорни тўрт кўз–ла излаб, топмадилар,
Эгамга ёлвордилар, вале У жавоб бермади.
43Ердаги тупроқ сингари уларни эздим,
Йўлдаги лойдек тепкилаб босдим.
44Сен мени халқим ғийбатидан халос қилдинг,
Мени элларга раҳнамо қилиш учун сақладинг.
Ўзим танимаган элат менга қарам бўлди.
45Ёт эллар менга бўйин эгдилар,
Овозимни эшитибоқ қулоқ тутдилар.
46Ёт эллар ҳолсизланиб йиқилдилар,
Қалтираб манзилидан чиқиб қочдилар.
47Эгам барҳаётдир! Мен ишонган қоямга ҳамду санолар бўлсин!
Нажотим қояси — Худойим юксалсин!
48Мен учун қасд олган Худодир,
Халқларни менга У тобе қилган.
49Мени ғанимларимдан қутқарган,
Босқинчилардан мени устун қилган,
Мени зўравонлар қўлидан халос этган.
50Эй, Эгам, халқлар ичра Сенга ҳамдлар айтурман,
Сенинг исмингни куйлаб сано айтурман.
51Эгам Ўз шоҳини улуғ зафарларга эриштирар,
Ўзи мой суртиб танлаган Довуддан ва унинг наслидан
То абад марҳаматини дариғ тутмас.”
1Эссай ўғли Довуднинг сўзлари.
Довудни Худо юксалтиргандир,
Ёқубнинг Худоси мой суртиб, танлаб шоҳ қилган уни,
Довуд Исроилнинг суюкли қўшиқчиси бўлгандир.
Довуднинг охирги сўзлари қуйидагилардир:
2“Эгамнинг Руҳи мен орқали гапирган,
Тилимда тайёрдир Унинг каломи.
3Исроил халқининг Худоси мен орқали сўзлаган,
Исроилнинг ишонган қояси[145] менга айтган:
“Инсонларни адолат билан бошқараётган,
Худодан қўрқиб шоҳлик қилаётган инсон
4Бамисоли тонг шафағидир,
Мусаффо тонгда нур сочаётган қуёш кабидир,
Нурлари ёмғирдан сўнг тупроқда майса ундирар.”
5Хонадоним Худо олдида шундай эмасми?!
Чунки У мен билан то абад мустаҳкам бўладиган,
Ҳар томонлама ишончли, бузилмас бир аҳд тузган.
Албатта ғолиб бўлишим учун, ҳар қандай тилагимга етишим учун,
У шак–шубҳасиз менга мадад беради.
6Шаккоклар улоқтирилажак тикон кабидир,
Чунки уларни қўл билан ушлаб бўлмас.
7Тиконларни ушлаш учун киши
Темир асбоб ёки найзанинг сопини теккизар,
Тиканзорга ўт қўйиб кулини кўкка совурар.”
8Довуднинг баҳодир жангчилари исми қуйидагича: биринчиси — Хахмўн уруғидан Ёшувам. У “Учта қаҳрамон”нинг[146] сардори эди. У найзаси билан саккиз юз кишига ҳужум қилиб, ҳаммасини бир жангда ўлдирган эди[147].
9“Учта қаҳрамон”дан иккинчиси Охўва уруғидан Дўдў ўғли Элазар эди. У жанг қилиш учун тўпланган Филистларни Довуд билан бирга мағлуб қилган эди. Исроил лашкари у пайтда чекинган эди. 10Лекин Элазар жойида тураверди, чекинмади. Қўли толиқиб, увишиб қолгунча Филистларни ўлдирди. Ўша куни Эгамиз уни улуғ зафарга эриштирди. Сўнгра Исроил лашкари фақат ҳалок бўлганларни талон–тарож қилиш учун Элазарнинг орқасидан борди.
11“Учта қаҳрамон”дан учинчиси Харорлик Агей ўғли Шаммох эди. Филистлар Лехидаги бир ясмиқзор[148] ёнига йиғилиб келганда, Исроил лашкари уларнинг олдига тушиб қочишган эди. 12Лекин Шаммох ясмиқзорнинг ўртасида турганича, ўша ерни ҳимоя қилди ва Филистларни тор–мор қилди. Эгамиз уни ҳам улуғ зафарга эриштирди.
13Ўрим–йиғим пайтида ўша учаласи (улар “Ўттизта қаҳрамон”[149] гуруҳи таркибига кирар эдилар)[150] Довуднинг ёнига — Адуллам ғорига кетдилар[151]. Рафа сойлигида[152] Филистлар лашкари қароргоҳ қурган эди. 14Бу пайтда Довуд ўзининг адирдаги қароргоҳида эди. Битта Филист қўнолғаси эса Байтлаҳмда жойлашган эди. 15Довуд ҳасрат билан:
— Қанийди бирортаси Байтлаҳм дарвозасининг ёнидаги қудуқдан менга сув олиб келиб берса! — деди.
16Ўша учта қаҳрамон Филистлар қароргоҳини ёриб ўтишди–да, Байтлаҳмдаги дарвозанинг ёнидаги қудуқдан сув тортиб, Довудга олиб келишди. Лекин Довуд сувни ичмай, ерга тўкиб, Эгамизга бағишлади.
17— Эй, Эгам! — деб хитоб қилди. — Бундай қилишдан мени Ўзинг асра! Шу йигитларнинг қонини ичайми? Ахир, улар жонини хавф–хатарга қўйиб сув олиб келгани боришди–ку!
Шунинг учун ҳам Довуд сувни ичишни истамади. “Учта қаҳрамон” ана шундай жасурлик кўрсатишган эди.
18Йўабнинг акаси Абушай “Ўттизта[153] қаҳрамон”нинг сардори эди. Абушай найзаси билан уч юз кишини ўлдирди. Шу тариқа у “Учта қаҳрамон” сингари донг таратди. 19У “Ўттизта[154] қаҳрамон”дан ҳам машҳур эди, уларнинг йўлбошчиси бўлди. Лекин “Учта қаҳрамон” қаторига кирмасди.
20Яна Кабзаёл шаҳридан Ёҳайидо ўғли Бинаё деган жасур бир жангчи бор эди. У ажойиб ишлар қилди, Мўаблик икки довюрак одамни[155] ўлдирди. Қор ёққан кунда бир хандаққа тушиб, шерни ўлдирди. 21Яна девдай бир Мисрликни ҳам ўлдирди. Мисрликнинг қўлида найзаси бор эди. Бинаё унинг устига таёқ билан бостириб борди. Найзани Мисрликнинг қўлидан тортиб олди–да, ўша найза билан уни ўлдирди. 22Бинаёнинг қилган ишлари ана шулардир. Шу тариқа Бинаё “Учта қаҳрамон” каби донг таратди. 23У “Ўттизта қаҳрамон” орасида шуҳрат топди, лекин “Учта қаҳрамон”дан бири ҳисобланмасди. Довуд уни қўриқчилар сардори қилиб тайинлади.
24Қуйидагилар ҳам “Ўттизта қаҳрамон”дан эдилар:
Йўабнинг укаси Осойил,
Байтлаҳм шаҳридан Дўдў ўғли Элханон,
25Харўд шаҳридан Шаммох ва Элихо,
26Палат шаҳридан Халез,
Тахува шаҳридан Ихеш ўғли Эро,
27Онотўт шаҳридан Абуазар,
Хуша шаҳридан Мавуннай,
28Охўва уруғидан Залмон,
Натуфо шаҳридан Махрай,
29Натуфолик Банах ўғли Халев,
Бенямин наслидан Гиволик Рибай ўғли Этхай,
30Пиратон шаҳридан Бинаё,
Гаш сойликларидан Хидой,
31Байт–Араба шаҳридан Абуалвон,
Бохурим шаҳридан Озмобит,
32Шалбим шаҳридан Элияхба,
Ёшоннинг ўғиллари,
Йўнатан,
33Харор шаҳридан Шаммох,
Харорлик Шорор ўғли Охиём,
34Махо шаҳридан Ахазбай ўғли Элифалет,
Гилох шаҳридан Охитўфел ўғли Элиём,
35Кармил шаҳридан Хазро,
Оров шаҳридан Парай,
36Зўво шаҳридан Натан ўғли Йихал,
Гад қабиласидан Баних,
37Оммон халқидан Зилах,
Берўт шаҳридан Йўабнинг қуролбардори Нахрай,
38Йитар уруғидан Эро ва Горив,
39Хет халқидан Уриё.
Ҳаммаси бўлиб ўттиз етти киши эди.
1Исроил халқига Эгамиз яна ғазабини сочди. Эгамиз халққа зарар етказмоқчи бўлиб, аҳолини рўйхат қилишга Довудни мажбур этди: “Қани, Исроил ва Яҳудо халқини санаб чиқ”, деди.
2Шоҳ ёнида турган лашкарбошиси Йўабга шундай буйруқ берди:
— Исроилнинг ҳамма қабилаларини — Дандан Бэршэвагача бўлган жойларни кезиб, халқни санаб чиқинглар, токи қанча аҳоли борлигини мен билайин.
3Лекин Йўаб шундай деди:
— Эгангиз Худо халқнинг ҳозирги сонини юз карра кўпайтирсин, шоҳ ҳазратлари ҳам ўша кунларни кўрсин! Шоҳим нимага шуни истаб қолдилар?
4Лекин Йўаб ва лашкарбошиларнинг сўзидан шоҳнинг сўзи устун келди. Шундан сўнг улар шоҳнинг ҳузуридан чиқиб, Исроил халқини санаш учун кетишди.
5Улар Иордан дарёсини кечиб ўтдилар ва Арорда чодир қуриб, бу ердаги Исроил халқини санадилар. Арор — сойликдаги шаҳарнинг жанубида, Гад ерлари томонда эди. Кейин у ердан Язирга бориб санашди. 6Сўнг Гилад ерларини босиб ўтиб, Тахтим–Ходши ерларига боришди. Сўнгра Данёнга[156], Данёндан эса Сидон атрофларига айланиб бориб, бу ердаги халқни санашди. 7Яна Тир қалъасидаги, Хив ва Канъон халқларининг ҳамма шаҳарларидаги Исроил халқини санаб чиқишди. Ниҳоят, жанубга — Яҳудонинг Нагав чўлидаги Бэршэва шаҳрига келишди. 8Улар тўққиз ою йигирма кун юртни у бошидан бу бошигача айланиб чиққанларидан кейин Қуддусга қайтиб келишди. 9Йўаб рўйхат натижасини шоҳга маълум қилди: Исроилда жанг қилишга қодир 800.000, Яҳудода эса 500.000 одам бор экан.
10Халқни санаб чиққандан сўнг Довуднинг виждони қийналди.
— Бу ишни қилиб оғир гуноҳга ботдим, ақлсизларча иш тутдим. Ўтинаман, эй, Эгам, бу қулингнинг гуноҳини кечир, — деб илтижо қилди.
11Эртасига эрталаб Довуд уйқудан тургач, Довуднинг валийси — пайғамбар Гадга Эгамизнинг шу сўзлари аён бўлди: 12“Бориб Довудга шу гапларни етказ:
— Эгам шундай айтмоқда: Мен сенга учта жазони таклиф қиламан, шулардан биттасини танла, кейин сенга ўша жазони юбораман.”
13Гад Довуднинг ҳузурига бориб, учта жазони бирма–бир баён қилди:
— Юртингда етти йил очарчилик бўлсинми? Ёки сени таъқиб қиладиган ғанимларингдан уч ой қочиб юришни истайсанми? Ё бўлмаса, юртингда уч кун ўлат бўлсинми? Энди яхшилаб ўйла, мени Юборганга нима деб жавоб берайин?
14— Мен жуда оғир аҳволда қолдим–ку, — деди Довуд Гадга. — Нима бўлса ҳам, одамзоднинг қўлига тушмайин. Майли, Эгамнинг Ўзи бизни жазоласин, чунки У ғоят раҳмдил.
15Шундай қилиб, Эгамиз ўша куни эрталабдан белгиланган вақтгача Исроил юртига ўлат юборди. Бутун юрт бўйлаб — Дандан Бэршэвагача бўлган жойда етмиш минг киши ўлди. 16Эгамизнинг фариштаси, Қуддусни йўқ қиламан, деб қўл кўтарганда, Эгамиз раҳм қилиб, бало–қазо жўнатмайдиган бўлди. Халқни қираётган фариштага:
— Бўлди, бас! Етади! — деб амр берди.
Эгамизнинг фариштаси ўша пайтда Қуддусда — Ёбус халқидан бўлган Аравно деган одамнинг хирмонида[157] эди. 17Довуд халқни ўлдираётган фариштани кўргач, Эгамизга деди:
— Гуноҳ қилган менман, мен айбдорман! Қўйдай беозор бу инсонлар нима айб қилибди? Ғазабингни менга ва отам хонадонига соча қол!
18Ўша куни пайғамбар Гад Довуднинг ҳузурига борди ва унга:
— Ёбус халқидан бўлган Аравнонинг хирмонига бориб, ўша ерда Эгамга атаб бир қурбонгоҳ қургин, — деди.
19Довуд Гаднинг сўзига кириб, худди Эгамиз амр этганидай, хирмонга борди. 20Аравно шоҳ билан аъёнларнинг ўзига томон келаётганини кўрди ва Довуднинг олдига бориб, ерга мук тушиб таъзим қилди.
21— Шоҳ ҳазратлари нечун бу қулининг олдига ташриф буюрдилар? — деб сўради.
— Эгамга атаб бир қурбонгоҳ қуриш учун хирмонингни сендан сотиб олгани келдим, токи ўлат халқдан даф бўлсин, — деди Довуд.
22— Шоҳ ҳазратлари нимани маъқул топсалар, Унга ўшани назр қилсинлар, — деди Аравно. — Ана, куйдириладиган қурбонликлар учун ҳўкизлар, ўтин учун эса хўптир[158] ва ҳўкизларнинг бўйинтуруқлари бор. 23Эй, шоҳим, буларнинг ҳаммасини сизга инъом этаман.
Кейин қўшиб қўйди:
— Эгангиз Худо сиздан рози бўлсин!
24— Бўлмайди! — деди бирдан шоҳ. — Сендан бу нарсаларни ўз баҳосида сотиб оламан. Текин тушган қурбонликларниЭгам Худога куйдириб назр қилмайман.
Шундан сўнг Довуд хирмонни ва ҳўкизларни эллик кумуш тангага[159] сотиб олди. 25Довуд ўша ерда Эгамизга атаб қурбонгоҳ қуриб, куйдириладиган қурбонликлар ва тинчлик қурбонликларини атади. Эгамиз эса Исроил юрти учун Довуднинг илтижоларига жавоб берди. Шундай қилиб, Исроилдан ўлат даф қилинди.
[1] 1:2 - У қайғудан кийимларини йиртган, бошига тупроқ сочган... — Одатда одамлар умидсиз кайфиятини ёки қайғули ҳолатини ифодалаш белгиси сифатида кийимларини йиртиб, бошларига тупроқ сочишар эди.
[2] 1:6 - Гилбова тоғи — Жалила кўлидан қарийб 32 километрча жануби–ғарбда жойлашган.
[3] 1:18 - ушбу марсия — ибронийча матндан сўзма–сўз таржимаси — ёй бўлиб, шу марсиянинг номи бўлиши мумкин.
[4] 1:18 - “Ёшур” китоби — ибронийчадаги маъноси “Солиҳлар” китоби. Қадимий жангнома қўшиқларнинг мажмуаси бўлиши мумкин. Бу китоб ҳозирги кунгача сақланиб қолмаган. Ёшуа 10:13 да ҳам ўша китобга ишора қилинган.
[5] 1:20 - Гат...Ашқалон — Филистларнинг бешта шаҳарларидан иккитаси эди (1 Шоҳлар 6:17 га қаранг).
[6] 1:21 - Гилбова тоғлари — Шоул ўлдирилган жойга ишора. Шу бобнинг 6–ояти ва ўша оятдаги изоҳга қаранг (яна 1 Шоҳлар 31:1-10 га қаранг).
[7] 1:21 - ...қалқонига мой суртилмас энди — Баъзи қалқонлар қаттиқ чармдан қилиниб, булар яхши сақланиши учун зайтун мойи суртилган.
[8] 2:1 - ...Эгамиздан...деб сўради — Айрим ҳолларда шоҳ бир қарорга келишига ёрдам бергани Худонинг хоҳишини билиш учун руҳонийлар Урим ва Туммим деган муқаддас нарсалардан фойдаланишган. Баъзан Худо Ўз хоҳиш–иродасини пайғамбар ёки туш орқали билдирган (1 Шоҳлар 14:36, 28:6 га қаранг).
[9] 2:8 - Абнур — Шоулнинг амакиваччаси (1 Шоҳлар 14:50-51 га қаранг).
[10] 2:8 - Ишбосит — Эшбаал исми билан ҳам танилган.
[11] 2:8 - Моханайим шаҳри — Гиладда, Иордан дарёсининг шарқ томонида жойлашган.
[12] 2:9 - Ошер — ибронийча матнда Ошур. Бу сўз Ошердан бошқача ёзилган бўлиши мумкин (Ошер Исроил қабилаларидан бири эди).
[13] 2:9 - Исроил — Бу оятда “Исроил” деган ном шимолий қабилалардан ташкил топган халқларга нисбатан ишлатилади.
[14] 2:12 - Гивон шаҳри — Қуддусдан қарийб 6 километрча шимоли–ғарбда жойлашган.
[15] 2:13 - Гивон ҳовузи — Бу ҳовуз шаҳарга яқин жойлашган бўлиб, сув сақлаш учун фойдаланилган.
[16] 2:16 - Тиғлар майдони — ибронийча матнда Хелкат–Хазурим, маъноси тиғлар майдони, ёки хусумат майдони.
[17] 2:29 - Иордан водийси — ибронийча матнда Араба. Араба умумий географик ном бўлиб, бу оятда Иордан водийсининг бир қисмига, айнан Ўлик денгиз шимолидаги ерга нисбатан ишлатилган.
[18] 2:29 - ...жарликни ёқалаб... — ёки Битрон бўйлаб давом этди. Бу ўриндаги ибронийча сўзнинг маъноси баҳсли.
[19] 3:7 - канизак — ибронийча матнда бу сўзнинг маъноси қуйидагича: бу аёллар чўри бўлиб, қонуний хотин бўлмасалар–да, хўжайинлари билан жинсий алоқада бўлишган. Қадимги пайтларда канизакларнинг жиддий қонуний ҳуқуқлари бўлиб, хўжайинлари уларнинг эрлари сифатида бўлган. Ризпа Шоулнинг канизаги бўлгани сабабли, бўлажак шоҳнинг қонуний мулки бўла олар эди.
[20] 3:7 - Ишбосит — Эшбаал исми билан ҳам танилган.
[21] 3:10 - [9-10] ...Дандан Бэршэвагача... — Исроил халқининг жамики ерларини тасвирлашнинг бир йўли, шимолдан жанубгача, деган маънода.
[22] 3:14 - Мен уни...эвазига олган эдим — 1 Шоҳлар 18:20-27 га қаранг.
[23] 3:15 - Палти — ибронийча матнда бу исмнинг бошқача варианти Палтиёл.
[24] 3:19 - Бенямин одамлари — Шоул ҳам шу қабиладан эди.
[25] 3:29 - тери касаллиги — бу ибора ибронийчада ҳар хил тери касалликларига нисбатан ишлатилган сўзнинг таржимасидир. Одатда бу иборани моҳов касаллигига ишора деб тушунишади. Тери касалликларидан бирортасига йўлиққан киши бошқаларга ўз касаллигини юқтирмасин, деб ажратиб қўйилиши шарт эди. Қонунларга кўра, бундай одам бошқа бирор одамга тегиб кетиб, уни ҳаром қилиб қўймаслиги учун ҳам алоҳида ажратилиши керак эди (Левилар 13:45-46 га қаранг).
[26] 3:31 - Кийимларингизни йиртиб, қанорга ўраниб олинглар — Қанор дағал қорамтир мато бўлиб, эчки ёки туя жунидан тўқилган. Одатда одамлар умидсиз кайфиятини ва қайғули ҳолатини ифодалаш учун кийимларини йиртиб, қанорга ўраниб олишар эди.
[27] 4:1 - Ишбосит — Эшбаал исми билан ҳам танилган.
[28] 4:4 - Мефибосит — Марибаал исми билан ҳам танилган.
[29] 4:7 - [6-7] Иордан водийси — 2:29 га қаранг.
[30] 5:7 - Сион қалъаси — Сион Қуддусдаги бир тепаликнинг номи, у ерда Ёбус халқининг қалъаси жойлашган эди.
[31] 5:9 - Милло деган жой — Милло Қуддус шаҳридаги тепаликда жойлашган ва емирилиб паст бўлган жойга қурилиб мустаҳкам қилинган жойни билдириши мумкин. Тепаликнинг кенгайтирилган бу қисми Милло деб аталган.
[32] 5:11 - Тир — Финикияда муҳим аҳамиятга эга бўлган шаҳар. Бу шаҳар Исроилнинг шимол томонидаги Ўрта ер денгизининг бўйида жойлашган эди. Бугунги кунда бу ер Ливан мамлакатининг жанубий қисмини ташкил қилади.
[33] 5:13 - канизаклар — ибронийча матнда бу сўзнинг маъноси қуйидагича: бу аёллар чўри бўлиб, қонуний хотин бўлмасалар–да, хўжайинлари билан жинсий алоқада бўлишган. Қадимги пайтларда канизакларнинг жиддий қонуний ҳуқуқлари бўлиб, хўжайинлари уларнинг эрлари сифатида бўлган.
[34] 5:14 - Шимо — ибронийча матнда бу исмнинг бошқача варианти Шаммува.
[35] 5:18 - Рафа сойлиги — Қуддусдан унчалик узоқ бўлмаган масофада, шаҳарнинг жануби–ғарб томонида жойлашган.
[36] 5:19 - ...Эгамиздан...деб сўради — 2:1 изоҳига қаранг.
[37] 5:20 - Баал–Перазим — ибронийчадаги маъноси ёриб ўтувчи худо.
[38] 6:2 - Яҳудодаги Баало шаҳри — Хират–Ёрим шаҳрининг яна бир номи.
[39] 6:3 - ...Абунадовнинг тепаликдаги уйида... — 1 Шоҳлар 7:1-2 га қаранг.
[40] 6:5 - ...берилиб... — Қадимий грекча таржимадан. Ибронийча матндан сўзма–сўз таржимаси — бутун қарағай дарахтлари билан бўлиб, баъзи таржималарда Қарағай ёғочидан ясалган ҳамма асбоб турлари билан.
[41] 6:7 - ҳурматсизлик — ибронийча матнда бу сўзнинг маъноси баҳсли.
[42] 6:8 - Параз–Уззох — ибронийчадаги маъноси Уззохнинг жазоси, яъни Худо Уззохни урди.
[43] 6:10 - Гат — Ўрта ер денгизининг бўйида жойлашган бу шаҳар Филистларнинг бешта асосий шаҳарларидан бири эди.
[44] 6:14 - руҳонийларнинг муқаддас либоси — ибронийча матнда зиғир матосидан тикилган эфод бўлиб, руҳонийлар кийиб юрадиган либос.
[45] 6:19 - хурмо — ёки бир парчадан гўшт. Ибронийча матнда бу сўзнинг маъноси баҳсли.
[46] 6:19 - ...бир ҳовучдан хурмо...бир ҳовучдан майиз... — Қадимги пайтларда хурмо ва узумни қуритгандан кейин одамлар ҳовучларида думалоқ қилиб преслаганлар, шу тариқа қоқилар узоқ вақт сақланган ва кундалик истеъмол қилинадиган егулик бўлган эди.
[47] 7:18 - ...Эгамизнинг ҳузурида ўтириб... — Довуд Қуддус яқинида аҳд сандиғини қўйган махсус чодирда бўлиши мумкин (6:16-17 га қаранг). Аҳд сандиғи Худо Ўз халқи орасида бўлганининг рамзи эди.
[48] 7:19 - Сенинг бу ваъдаларинг жамики инсонларга тегишли бўлсин... — Ибронийча матндан сўзма–сўз таржимаси — бу жамики инсоният учун қонундир.
[49] 8:1 - ...Матех–Оммоҳ шаҳрини Филистлардан тортиб олди — ёки Филистларнинг юрт устидан ҳукмронлигига барҳам берди.
[50] 8:3 - Зўво — Дамашқнинг шимолидаги юрт.
[51] 8:9 - Хомат — Зўвонинг шимолидаги юрт (Зўво — Дамашқнинг шимолидаги юрт эди).
[52] 8:12 - Эдом — баъзи иброний қўлёзмаларидан ва қадимий грекча ва сурёнийча таржималардан. Ибронийча матнда Орам. Эдом Ўлик денгизнинг жанубида жойлашган юрт эди.
[53] 8:13 - Туз водийси — Ўлик денгизнинг жанубидаги жой.
[54] 8:16 - мушовир — луғавий маъноси маслаҳатчи. Бу ўринда хабарчи. У шоҳлик ичидаги ва халқ орасидаги хабарни шоҳга, шоҳнинг фармонларини халққа етказиб турган.
[55] 8:18 - Харетлик ва Палатлик қўриқчилар — Довуд ёллаган бу муҳожир сипоҳлар шоҳнинг шахсий қўриқчилари бўлиб хизмат қилган.
[56] 9:3 - ...унинг иккала оёғи ҳам чўлоқ... — 4:4 га қаранг.
[57] 9:5 - Мефибосит — Марибаал исми билан ҳам танилган.
[58] 9:11 - ...шоҳ дастурхонидан... — Қадимий грекча таржимадан (яна шу бобнинг 13–оятига қаранг). Ибронийча матнда менинг дастурхонимдан.
[59] 10:1 - Оммон шоҳи Нахош — 1 Шоҳлар 11:1-11 га қаранг. Оммон Иордан дарёсининг шарқий қирғоғида жойлашган юрт эди.
[60] 11:1 - Рабба шаҳри — Оммоннинг пойтахти.
[61] 11:2 - ...сарой томига кўтарилиб... — У замонларда уйларнинг томи текис бўлган, одамлар томга чиқиб дам олишарди.
[62] 11:4 - ...тозаланиш расм–русумларини энди тугатган экан — Аёллар ҳар сафар ой кўргандан кейин, охирида қонун–қоидага биноан тозаланиш расм–русумларини адо этишлари талаб қилинар эди. Бу ўша одатга ишора қиляпти.
[63] 11:21 - Гидўн — ибронийча матнда Еруббосит. Еруббосит — Гидўннинг яна бир исми Еруббаалнинг бир вариантидир.
[64] 12:14 - ...Эгамизни менсимаганлигинг... — Ибронийча матндан сўзма–сўз таржимаси — Эгамизнинг душманларини менсимаганлигинг. Бу қадимги ибронийчадаги Эгамизни менсимаганлигинг деган маънонинг мажозий тасвиридир (яна 1 Шоҳлар 25:22 ва ўша оятдаги изоҳга қаранг).
[65] 12:25 - Ёдидаё — ибронийчадаги маъноси Эгамнинг суйгани.
[66] 12:30 - ...уларнинг шоҳи бошидаги тож... — ёки Милкомнинг тасвири устидаги тож. Милком — Оммон халқининг худоси Мўлахнинг яна бир номи.
[67] 12:30 - икки пуд — ибронийча матнда бир талант, тахминан 34 килога тўғри келади.
[68] 13:1 - Тамара...Абсалом...Омнўн — уларнинг отаси Довуд эди, лекин Омнўннинг онаси бошқа бўлган. Омнўн Довуднинг тўнғич ўғли бўлиб, бўлғуси шоҳ сифатида отасининг ўрнига ўтириши керак эди.
[69] 13:3 - Шимо — ибронийча матнда бу исмнинг бошқача варианти Шимох (шу бобнинг 32–оятида ҳам бор).
[70] 13:18 - ...чиройли гулли либос... — ёки енги узун либос.
[71] 13:19 - ...бошига кул сочиб, устидаги узун либосини йиртиб ташлади — Одатда одамлар умидсиз кайфиятини ёки қайғули ҳолатини ифодалаш белгиси сифатида кийимларини йиртиб, бошларига кул сочишар эди.
[72] 13:23 - ...Абсалом шоҳнинг ҳамма ўғилларини Баал–Хазорга таклиф қилди...қўйларининг жунини қирқтираётган эди — Қўйларнинг жунини қирқиш махсус нишонланар эди.
[73] 13:34 - ...ғарб томондан... — Ибронийча матндан. Қадимий грекча таржимада Хўронаймга борадиган йўлдан.
[74] 13:38 - [37-38] Талмай — Абсаломнинг она томондан бобоси (3:3 га қаранг).
[75] 13:39 - ...Абсаломни соғина бошлади — ёки у ўз лашкари билан Абсаломнинг орқасидан боришни бошқа истамади.
[76] 14:2 - [1-2] Тахува шаҳри — Қуддусдан қарийб 16 километрча жанубда жойлашган.
[77] 14:26 - беш юз мисқол — ибронийча матнда икки юз шақал, тахминан 2,3 килога тўғри келади.
[78] 15:7 - тўрт йил — қадимий грекча ва сурёнийча таржималардан. Ибронийча матнда қирқ йил.
[79] 15:12 - Гилох — Хевронга яқин шаҳар.
[80] 15:16 - канизак — 5:13 изоҳига қаранг.
[81] 15:18 - Харетлик ва Палатлик ҳамма қўриқчилар — Довуд ёллаган бу муҳожир сипоҳлар шоҳнинг шахсий қўриқчилари бўлиб хизмат қилган.
[82] 15:18 - Гат шаҳри — Ўрта ер денгизининг бўйида жойлашган бу шаҳар Филистларнинг бешта асосий шаҳарларидан бири эди.
[83] 15:23 - Қидрон сойлиги — бу Қуддуснинг шарқий чегараси ҳисобланган.
[84] 15:27 - Сен валий эмасмисан?! — Ибронийча матндан. Қадимий грекча таржимада менга қаранг. Пайғамбарни валий деб чақириш кенг тарқалган эди (1 Шоҳлар 9:9 га қаранг). Ибронийча термин сўзма–сўз “кўрадиган одам” маъносини билдиради. Бу ўринда шоҳ Довуд, чамаси, ғайрирасмий таклиф берадиган терминдан фойдаланяпти: Зодўх Қуддусга қайтиб, унга жосус сифатида хизмат қилишини ва шаҳарда нималар юз бераётгани тўғрисида унга ахборот бериб туришини истаяпти (шу бобнинг 28, 35, 36–изоҳларига қаранг).
[85] 15:30 - Зайтун тоғи — Қуддуснинг шарқида, Қидрон сойлигининг нариги томонида жойлашган.
[86] 15:32 - Орх уруғи — Орх уруғи Бенямин қабиласининг бир қисми эди.
[87] 15:32 - ...қайғудан кийимларини йиртган, бошига тупроқ сочган эди — 1:2 изоҳига қаранг.
[88] 16:1 - Мефибосит — Марибаал исми билан ҳам танилган.
[89] 16:1 - ...ҳовуч майиз... — 6:19 изоҳига қаранг.
[90] 16:21 - канизаклар — 5:13 изоҳига қаранг.
[91] 16:22 - ...отасининг канизаклари олдига кирди — Натан пайғамбар бу воқеа тўғрисида башорат қилган эди (12:11-12 га қаранг). Довуднинг канизлари бўлажак шоҳнинг қонуний мулки бўлиб қолар эди. Абсалом бу ишни қилиб, энди ўзини шоҳ деб эълон қилаётган эди.
[92] 17:16 - ...нариги қирғоққа ўтаверсин — Яъни Иордан дарёсининг шарқ томонига.
[93] 17:17 - ...Абуатар ўғли Йўнатан билан Зодўх ўғли Охимас... — 15:27 га қаранг.
[94] 17:17 - Эн–Рўғол булоғи — Қуддуснинг жануби–шарқида, Қидрон сойлигида жойлашган.
[95] 17:18 - Бохурим шаҳри — Қуддусдан қарийб 2 километрча шимоли–шарқда жойлашган.
[96] 17:23 - ...ўз шаҳри... — У Гилох шаҳридан эди (15:12 га қаранг).
[97] 17:25 - Исмоил қавми — қадимий грекча таржиманинг баъзи қўлёзмаларидан. Ибронийча матнда Исроил қавми.
[98] 17:25 - Этер — ибронийча матнда бу исмнинг бошқача варианти Йитро.
[99] 17:29 - [27-29] ясмиқ дони — дуккакли ўсимликлар турига мансуб ўсимлик дони, мошга ўхшаб кетади.
[100] 18:2 - Гат — Ўрта ер денгизининг бўйида жойлашган бу шаҳар Филистларнинг бешта асосий шаҳарларидан бири эди.
[101] 18:11 - ўн кумуш танга — тахминан 110 граммга тўғри келади.
[102] 18:12 - минг кумуш танга — тахминан 11 килога тўғри келади.
[103] 18:18 - ...битта ўғлим йўқ... — Бир вақтлар Абсаломнинг учта ўғли бўлган эди (14:27 га қаранг). Лекин улар ё ёшлигига вафот этганлар ёки Абсалом Омнўнни ўлдиргани учун ўлдирилганлар.
[104] 18:18 - Шоҳ сойлиги — Қидрон сойлигининг бир қисми бўлиб, Қуддус шаҳридан шарқда жойлашган.
[105] 18:18 - ...шу кунгача... — Шу китоб ёзилаётган вақтга ишора.
[106] 18:21 - Ҳабашистонлик одам — ибронийча матнда Кушлик одам (шу бобнинг 22, 23, 31, 32–оятларида ҳам бор). Куш деган жой Мисрнинг жанубида бўлиб, ҳозирги Судан ва Эфиопия мамлакатларининг бир қисмини ўз ичига олган эди.
[107] 18:24 - ...шаҳар дарвозаси олдида... — Шаҳар дарвозаси одатда, шаҳар деворидаги минорага ўхшарди. Деворнинг иккала томонда ҳам дарвозалари бор эди. Битта дарвоза деворнинг ташқарисида, иккинчи дарвоза деворнинг ичкарисида жойлашган эди. Довуд мана шу икки дарвозанинг орасида эди.
[108] 19:5 - канизаклар — 5:13 изоҳига қаранг.
[109] 19:15 - Гилгал — Иордан дарёсининг ғарбий қирғоғидан қарийб 8 километрча узоқликда жойлашган эди. Шоҳ Довуд билан унинг лашкари эса дарёнинг шарқ томонида эдилар.
[110] 19:19 - ...қилган гуноҳим... — 16:5-14 га қаранг.
[111] 19:24 - Мефибосит — Марибаал исми билан ҳам танилган.
[112] 19:29 - ерлар — Шоулга қарашли бўлган жойлар (9:7-9, 16:4 га қаранг).
[113] 19:39 - ...Иордан дарёсини кечиб ўтдилар — Яъни дарёнинг ғарб томонига.
[114] 19:40 - Исроил — 2:9 изоҳига қаранг.
[115] 20:1 - Исроил — 2:9 изоҳига қаранг.
[116] 20:3 - канизак — 5:13 изоҳига қаранг.
[117] 20:3 - ...бирортаси билан бирга бўлмади — Чунки Абсалом шу ишни қилган эди (16:21, 22 га қаранг).
[118] 20:7 - Харетлик ва Палатлик қўриқчилар — Довуд ёллаган бу муҳожир сипоҳлар шоҳнинг шахсий қўриқчилари бўлиб хизмат қилган.
[119] 20:8 - Гивон — Қуддусдан қарийб 6 километрча шимоли–ғарбда жойлашган.
[120] 20:14 - Овил–Байт–Махо шаҳри — юртнинг энг шимолий чеккасида жойлашган, Дан шаҳридан унча узоқ эмас.
[121] 20:14 - Бихри уруғи — қадимий грекча ва лотинча таржималардан. Ибронийча матнда Берим.
[122] 20:15 - ...шаҳар деворига қиялатиб тупроқ уйдилар... — Қадимги даврларда сипоҳлар девор билан ўралган шаҳарга ҳужум қилаётганларида, кўпинча девор тепасига қиялатиб тупроқ уйганлар. Шу йўл билан шаҳарни ҳимоя қилаётган халққа ҳужум қилиш учун деворни бузиб ёки ошиб ўтишга қулай имконият яратилган.
[123] 20:24 - Одонирам — ибронийча матнда бу исмнинг бошқача варианти Одорам.
[124] 20:24 - мушовир — луғавий маъноси маслаҳатчи. Бу ўринда хабарчи. У шоҳлик ичидаги ва халқ орасидаги хабарни шоҳга, шоҳнинг фармонларини халққа етказиб турган.
[125] 21:1 - ...Эгамиздан шу ҳақда сўраган эди... — 2:1 изоҳига қаранг.
[126] 21:2 - Амор халқлари — бу ўринда умумий ном бўлиб, бу ном остида ўша вақтларда Канъонда истиқомат қилган Исроил халқидан бошқа жамики халқлар назарда тутилади.
[127] 21:7 - Мефибосит — Марибаал исми билан ҳам танилган.
[128] 21:8 - Мерав — баъзи иброний қўлёзмаларидан, баъзи қадимий грекча таржиманинг қўлёзмаларидан ва қадимий сурёнийча таржимадан. Ибронийча матнда Михал. Михал Шоулнинг қизи эди, у Довуднинг хотинларидан бири бўлган–у, фарзанд кўрмаган. 1 Шоҳлар 18:19 га кўра, Мерав Шоулнинг қизи бўлиб, Махлалик Одриёлга турмушга чиққан эди.
[129] 21:9 - ...арпа ўримининг илк кунлари эди — Апрелнинг охири ёки майнинг бошида.
[130] 21:10 - қанор — дағал қорамтир мато бўлиб, эчки ёки туя жунидан тўқилган.
[131] 21:10 - ...ёмғир ёққунга қадар... — Ўша ерларда май ойидан сентябргача одатда ёмғир ёғмаган.
[132] 21:11 - канизак — 5:13 изоҳига қаранг.
[133] 21:12 - Гиладдаги Ёбош халқи...у ердан олиб кетишган эди — 1 Шоҳлар 31:8-13 га қаранг.
[134] 21:16 - Рафа халқи — Исроил халқидан аввал Фаластинда яшаган, улар гавдаси улкан ва кучли жангчилари билан машҳур бўлган бир халқ эди.
[135] 21:16 - 750 мисқол — ибронийча матнда уч юз шақал, тахминан 3,4 килога тўғри келади.
[136] 21:17 - Абушай — Довуднинг жияни, Йўабнинг акаси.
[137] 21:19 - Гат — Ўрта ер денгизининг бўйида жойлашган бу шаҳар Филистларнинг бешта асосий шаҳарларидан бири эди.
[138] 21:21 - Шимо — ибронийча матнда бу исмнинг бошқача варианти Шимах.
[139] 22:2 - қоя — бу сўз баъзан ибронийча шеърда Эгамизни тоққа ёки Эгамизнинг халқи ўз душманларидан қутулиш учун қочиб бориб паноҳ топадиган жойга қиёслаш учун қўлланган (шу бобнинг 3, 32, 47–оятларида ҳам бор).
[140] 22:3 - ...баҳодир курашчим... — Ибронийча матндан сўзма–сўз таржимаси — нажотимнинг шохи ёки мени қутқарадиган шох. Қадимги Фаластинда ҳўкиз энг кучли ҳайвонлардан бири бўлгани учун, ҳўкизнинг шохи қуч–қудрат рамзи эди.
[141] 22:6 - Ўликлар диёри — ибронийча матнда Шеўл. Одамлар Шеўлни ер остидаги тубсиз чуқурлик, деб тушунардилар.
[142] 22:8 - Самоларнинг пойдевори — қадимги Исроил халқининг тасаввурига кўра, осмон гумбазга ўхшайди ва ер остидаги тубсизликнинг пойдеворига кетадиган улкан устунларга таянади (яна шу бобнинг 16–ояти ва ўша оятдаги изоҳга қаранг).
[143] 22:16 - Заминнинг пойдевори — қадимги Исроил халқининг тасаввурига кўра, ер теп–текис бўлиб, ер остида улкан денгиз бор эди, денгиз тубига кетган улкан устунлар ерни ушлаб турарди. Бу устунлар денгиз тубидаги пойдеворга таянарди.
[144] 22:17 - Баҳайбат сувлардан... — Ҳаддан ортиқ хавфдан деган маънодаги мажозий тасвир.
[145] 23:3 - қоя — 22:2 изоҳига қаранг.
[146] 23:8 - “Учта қаҳрамон” — булар энг машҳур жангчилар гуруҳи эди. Улар ҳам “Ўттизта қаҳрамон”нинг машҳур гуруҳидан махсус бир қисми бўлиши мумкин.
[147] 23:8 - У найзаси билан саккиз юз кишига ҳужум қилиб, ҳаммасини бир жангда ўлдирган эди — Баъзи қадимий грекча таржиманинг қўлёзмаларидан. Оятнинг бу қисмидаги ибронийча матннинг маъноси баҳсли. Айримлар бу парчани У Эзлик Адино бўлиб, бир пайтнинг ўзида саккиз юз кишини ўлдирган эди, деб таржима қилишган.
[148] 23:11 - ясмиқзор — ясмиқ — дуккакли ўсимликлар турига мансуб ўсимлик дони, мошга ўхшаб кетади.
[149] 23:13 - “Ўттизта қаҳрамон” — булар энг машҳур жангчилар гуруҳидан иккинчиси эди.
[150] 23:13 - ...ўша учаласи (улар “Ўттизта қаҳрамон” гуруҳи таркибига кирар эдилар)... — Ибронийча матндан сўзма–сўз таржимаси — ўттизтадан учтаси. Баъзилар, матнда “Учта қаҳрамон”дан фарқ қилган учта жангчига ишора қилинади, деб тушунадилар. Лекин шу бобдаги 17–оятнинг иккинчи қисмида берилган хулосада, 8-17–оятларда ўша учта жангчи тўғрисида сўз кетяпти, деган фикр айтилади.
[151] 23:13 - ...Адуллам ғорига кетдилар — Бу воқеа Довуд қувғинда юрган пайтда юз берган бўлса керак (1 Шоҳлар 22:1-5 га қаранг).
[152] 23:13 - Рафа сойлиги — Қуддусдан унчалик узоқ бўлмаган масофада, шаҳарнинг жануби–ғарб томонида жойлашган.
[153] 23:18 - Ўттизта — баъзи иброний қўлёзмаларидан ва қадимий сурёнийча таржимадан. Ибронийча матнда Учта. “Уч” ва “ўттиз” сўзлари ибронийчада деярли бир хил ёзилган.
[154] 23:19 - Ўттизта — қадимий сурёнийча таржимадан. Ибронийча матнда Учта. “Уч” ва “ўттиз” сўзлари ибронийчада деярли бир хил ёзилган.
[155] 23:20 - Мўаблик икки довюрак одам... — ёки Мўабдаги иккита улкан шер ёки Мўаблик Ориёлнинг икки ўғли. Гапнинг бу қисмидаги ибронийча сўзлардан бирининг маъноси баҳсли.
[156] 24:6 - ...Тахтим–Ходши ерлари...Данён... — Бу ерларнинг қаерда жойлашгани маълум эмас.
[157] 24:16 - ...Ёбус халқидан бўлган Аравно деган одамнинг хирмонида... — Бу жой қадимги Қуддуснинг ташқарисидаги тепаликда жойлашган. Кейинроқ Сулаймон шу ерда Маъбадни қурган.
[158] 24:22 - хўптир — остига учли тош ёки темир ўрнатилган оғир тахта. Донни бошоқдан ажратиб олиш учун ўрилиб хирмонга уйилган буғдой устидан кўндалангига хўптир юргизилади.
[159] 24:24 - эллик кумуш танга — ибронийча матнда эллик шақал кумуш, тахминан 550 граммга тўғри келади.
Kitoblar - Kutubxona | Hamdi-Sano - Mening Nurim | UZBEK mp3
uzGod.com