“Саҳрода” китобида Исроил халқининг Мисрдан озод бўлиб чиққандан кейинги тарихи баён этилади. Мазкур китоб Исроил халқининг Синай тоғидан Канъон юртига қилган қирқ йиллик сафари давомида саҳрода юз берган воқеаларни ҳикоя қилади. Шу сабабдан китоб “Саҳрода”, деб номланган. Синай саҳроси ҳозирги Миср ҳудудининг шимоли–шарқида жойлашган.
Китобни уч қисмга бўлиш мумкин. Биринчи қисмда (1:1-10:10–оятлар) Худо Мусога: “Халқни санаб чиқ!” деб амр беради. Сўнг Исроил халқининг қароргоҳда жойлашиши ва Леви қабиласининг мажбуриятлари тўғрисида Мусога кўрсатмалар беради. Бу қисм халқнинг Фисиҳ зиёфатини нишонлаши ва Эгамизга қурбонликлар назр қилиши тўғрисидаги ҳикоя билан тугайди.
Иккинчи қисм (10:11-21:20–оятлар) Исроил халқи Иордан дарёсининг шарқида яшаётган Мўаб халқининг юртига йўл олганда юз берган воқеаларни ўз ичига олади. Бу сафар саҳродаги энг қийин сафар бўлади. Халқ кўп шикоят қилади, ҳатто Худога ва Мусога қарши исён кўтаради. Исроил халқи Канъон юртида истиқомат қилаётган халқлар тўғрисида эшитгандан кейин, Канъон юртига ҳужум қилишдан бош тортади. Шунинг учун Худо Исроил халқини жазолайди: қирқ йил саҳрода қолдиради. Китобнинг бу қисми Исроил халқининг Мўаб юртидаги Фисгах тоғ тизмаси этагида чодир тикиб жойлашиши тўғрисидаги ҳикоя билан тугайди.
“Саҳрода” китобининг учинчи қисми (21:21-36:13–оятлар) Исроил халқининг Иордан дарёси шарқидаги ерларни — жанубдаги Мўаб чегарасидан шимолдаги Жалила кўлигача бўлган ерларни эгаллаши тўғрисидаги ҳикоя билан бошланади. Шундан кейин Мўаб шоҳи Исроил халқини лаънатлаш учун бегона халқдан бўлган пайғамбар Баломни ёллайди. Лекин Худо Баломга, Исроил халқини дуо қил, деб айтади. Балом Эгамизнинг амрига итоат этади. Сўнг Исроил халқи Иордан дарёсидан ўтишга ва ғарбдаги Канъон юртини забт этишга тайёргарлик кўради. Лекин Исроил халқидан баъзилари Иордан дарёсининг шарқига ўрнашишга қарор қилишади. Исроил халқи иккинчи марта рўйхатга олинади, сўнг Худо Ёшуани Исроилнинг навбатдаги йўлбошчиси қилиб тайинлайди. Шунингдек, бир нечта йўлбошчини Ёшуага ёрдамчи қилиб танлайди. Улар Ёшуага юртни қабилаларга бўлиб беришда ёрдам беришади. Исроил халқига Эгамиз қонунлар беради ва шу билан китоб ниҳоясига етади.
“Саҳрода” китоби исёнкор, руҳан тушкун, Худодан умидини узган халқ тўғрисида ҳикоя қилади. Шунингдек, китобда Худо Ўз халқини жангларда ҳимоя қилгани, қақраган саҳрода уларга егулик ва сув ато қилгани тўғрисида ҳам сўз юритилган. Худо Исроил халқини йўқ қилишни истамаган, аксинча, уларга руҳоний Ҳоруннинг қуйидаги дуосидай, марҳамат қилишни хоҳлаганди:
“Эгам сенга барака берсин,
Сени Ўз паноҳида асрасин!
Эгам сенга очиқ юз билан боқсин,
Сенга илтифот қилсин.
Эгам назарини сенга солсин,
Сенга тинчлик ато этсин!” (6:24-26)
1Исроил халқи Миср юртини тарк этиб[1], Синай саҳросига келганига икки йилу икки ой бўлди. Иккинчи ойнинг[2] биринчи кунида ЭгамизУчрашув чодирида Мусога шундай деди:
2-3“Сен ва Ҳорун жамики Исроил халқини уруғи, хонадони бўйича санаб чиқинглар. Урушга яроқли бўлган йигирма ва ундан юқори ёшдаги ҳамма эркакларни гуруҳларга бўлиб, номма–ном рўйхатини тузинглар.
4Ҳар бир қабиладан биттадан уруғбоши сизларга ёрдам берсин.
5Сизларга ёрдам берадиган уруғбошиларнинг исми қуйидагичадир:
Рубен қабиласидан — Шадувор ўғли Элизур.
6Шимўн қабиласидан — Зуришадай ўғли Шалумиёл.
7Яҳудо қабиласидан — Оминадов ўғли Нахшўн.
8Иссахор қабиласидан — Зувор ўғли Натанил.
9Забулун қабиласидан — Халон ўғли Элиёб.
10Юсуф ўғли Эфрайим қабиласидан — Омиҳуд ўғли Элишама.
Юсуф ўғли Манаше қабиласидан — Падозур ўғли Гамалиэл.
11Бенямин қабиласидан — Гидўнах ўғли Авидон.
12Дан қабиласидан — Омишадай ўғли Охазар.
13Ошер қабиласидан — Охрон ўғли Пахиёл.
14Гад қабиласидан — Дувел ўғли Элиасаф.
15Нафтали қабиласидан — Энан ўғли Охир.”
16Жамоа орасидан танланган ана шу уруғбошилар Исроил қабилаларининг йўлбошчилари эди.
17-19Мусо ва Ҳорун уруғбошилар билан биргаликда иккинчи ойнинг[3] биринчи кунида бутун жамоани йиғишди. Улар Исроил халқининг барча уруғларини ва хонадонларини аниқлаб чиқишди. Сўнг Мусога Эгамиз амр этгандай, жамоанинг йигирма ва ундан юқори ёшдаги ҳамма эркакларини номма–ном алоҳида рўйхатга олишди. Шу тариқа Мусо Синай саҳросида Исроил халқини санаб чиқди.
20-21Уруғи ва хонадони бўйича номма–ном рўйхатга олинган, йигирма ва ундан юқори ёшдаги урушга яроқли эркакларнинг сони[4] қуйидагича эди:
Исроилнинг[5] тўнғич ўғли Рубен қабиласидан — 46.500 та одам,
22-23Шимўн қабиласидан — 59.300 та одам,
24-25Гад қабиласидан — 45.650 та одам,
26-27Яҳудо қабиласидан — 74.600 та одам,
28-29Иссахор қабиласидан — 54.400 та одам,
30-31Забулун қабиласидан — 57.400 та одам,
32-33Юсуф ўғли Эфрайим қабиласидан — 40.500 та одам,
34-35Юсуф ўғли Манаше қабиласидан — 32.200 та одам,
36-37Бенямин қабиласидан — 35.400 та одам,
38-39Дан қабиласидан — 62.700 та одам,
40-41Ошер қабиласидан — 41.500 та одам,
42-43Нафтали қабиласидан — 53.400 та одам.
44Мусо, Ҳорун ва Исроил халқининг ўн икки уруғбошиси санаб чиққан одамлар ана шулар эдилар. Уларнинг ҳаммаси ота–боболарининг насли бўйича рўйхатга олинди.
45Хуллас, Исроил халқининг йигирма ва ундан юқори ёшдаги урушга яроқли ҳамма эркаклари хонадонлари бўйича саналганда,
46603.550 та чиқди.
47Леви қабиласи эса рўйхатга киритилмаган эди, 48чунки Мусога Эгамиз шундай деганди: 49“Леви қабиласини рўйхатга киритма, уларни Исроил халқи билан бирга санама. 50ЛевиларгаМуқаддас аҳд чодирини[6], унинг ҳамма ашёларини ва чодирга тегишли бўлган барча нарсаларни топшир. Йўлга чиққанларингизда, улар чодирни ва ундаги ҳамма ашёларни кўтариб юрсинлар. Чодирни асраб–авайлаб, унинг ёнига ўз чодирларини тиксинлар. 51Ҳар сафар чодир кўчирилганда, левилар Муқаддас чодирни йиғишсин. Қароргоҳ қурганингизда эса чодирни яна ўрнатишсин. Чодирнинг яқинига борган бошқа ҳар қандай одам учун жазо ўлимдир. 52Қолган Исроил қабилалари ўз қароргоҳларида гуруҳ–гуруҳ бўлиб жойлашсин. 53Исроил халқи Менинг қаҳр–ғазабимга учрамаслиги учун, левилар ўз чодирларини Муқаддас аҳд чодири атрофида ўрнатиб, ўша ерда чодирни қўриқлашсин.”
54Мусога Эгамиз қандай амр этган бўлса, Исроил халқи шуни қилди.
1Эгамиз Мусо билан Ҳорунга яна деди: 2“Исроил халқининг ҳар бир қабиласи чодирларини ўз қароргоҳида, ўз хонадони тамғалари остида ўрнаштирсин. Улар чодирларини Учрашув чодирининг айланасига, ундан маълум бир масофада тикишсин.
3Учрашув чодирининг шарқ томонида чодир тикадиган қабилалар Яҳудо қароргоҳида гуруҳ–гуруҳ бўлиб жойлашсин. Яҳудо қабиласининг йўлбошчиси Оминадов ўғли Нахшўндир. 4Унинг саноққа кирган сипоҳлари 74.600 тадир.
5Ундан кейин Иссахор қабиласи чодирларини жойлаштирсин. Иссахор қабиласининг йўлбошчиси Зувор ўғли Натанилдир. 6Унинг саноққа кирган сипоҳи 54.400 тадир.
7Ундан кейин эса Забулун қабиласи чодирларини жойлаштирсин. Забулун қабиласининг йўлбошчиси Халон ўғли Элиёбдир. 8Унинг саноққа кирган сипоҳи 57.400 тадир.
9Яҳудо қароргоҳидаги саноққа кирган сипоҳларнинг ҳаммаси 186.400 тадир. Биринчи бўлиб улар йўлга чиқишсин.
10Учрашув чодирининг жануб томонида чодир тикадиган қабилалар Рубен қароргоҳида гуруҳ–гуруҳ бўлиб жойлашсинлар. Рубен қабиласининг йўлбошчиси Шадувор ўғли Элизурдир. 11Унинг саноққа кирган сипоҳлари 46.500 тадир.
12Унинг ёнида Шимўн қабиласи чодирларини ўрнаштирсин. Шимўн қабиласининг йўлбошчиси Зуришадай ўғли Шалумиёлдир. 13Унинг саноққа кирган сипоҳи 59.300 тадир.
14Кейин Гад қабиласи чодирларини жойлаштирсин. Гад қабиласининг йўлбошчиси Дувел[7] ўғли Элиасафдир. 15Унинг саноққа кирган сипоҳи 45.650 тадир.
16Рубен қароргоҳидаги ҳисобга кирган сипоҳларнинг ҳаммаси 151.450 тадир. Иккинчи бўлиб улар йўлга чиқишсин.
17Дастлабки иккита қароргоҳ ва кейинги иккита қароргоҳ ўртасида левилар Учрашув чодири билан бирга йўлга чиқишсин. Қабилалар қай тартибда қароргоҳда жойлашган бўлса, яна ўша тартибда йўлга чиқишлари лозим. Ҳар бири ўз ўрнида, ўз қароргоҳи сафида борсин.
18Учрашув чодирининг ғарб томонида чодир тикадиган қабилалар Эфрайим қароргоҳида гуруҳ–гуруҳ бўлиб жойлашсинлар. Эфрайим қабиласининг йўлбошчиси Омиҳуд ўғли Элишамадир. 19Унинг саноққа кирган сипоҳи 40.500 тадир.
20Ундан кейин Манаше қабиласи чодирларини ўрнаштирсин. Манаше қабиласининг йўлбошчиси Падозур ўғли Гамалиэлдир. 21Унинг саноққа кирган сипоҳлари 32.200 тадир.
22Сўнгра Бенямин қабиласи чодирларини жойлаштирсин. Бенямин қабиласининг йўлбошчиси Гидўнах ўғли Авидондир. 23Унинг саноққа кирган сипоҳлари 35.400 тадир.
24Эфрайим қароргоҳидаги саноққа кирган ҳамма сипоҳлар 108.100 тадир. Учинчи бўлиб улар йўлга чиқишсин.
25Учрашув чодирининг шимол томонида чодир тикадиган қабилалар Дан қароргоҳида гуруҳ–гуруҳ бўлиб жойлашсинлар. Дан қабиласининг йўлбошчиси Омишадай ўғли Охазардир. 26Унинг саноққа кирган сипоҳлари 62.700 тадир.
27Унинг ёнида Ошер қабиласи чодирларини ўрнаштирсин. Ошер қабиласининг йўлбошчиси Охрон ўғли Пахиёлдир. 28Унинг саноққа кирган сипоҳлари 41.500 тадир.
29Сўнгра Нафтали қабиласи чодирларини ўрнаштирсин. Нафтали қабиласининг йўлбошчиси Энан ўғли Охирдир. 30Унинг саноққа кирган сипоҳлари 53.400 тадир.
31Дан қароргоҳидаги саноққа кирган ҳамма сипоҳлар 157.600 тадир. Улар гуруҳ–гуруҳ бўлиб охирида йўлга чиқишсин.”
32Шундай қилиб, бутун Исроил халқи хонадонлари бўйича саноқдан ўтди. Қароргоҳларда гуруҳ–гуруҳ бўлиб жойлашган лашкарнинг умумий сони 603.550 та чиқди. 33Мусога Эгамиз амр этгандай, Леви қабиласи Исроил халқига қўшиб ҳисобланмади.
34Хуллас, Мусога Эгамиз қандай амр этган бўлса, Исроил халқи шуни қилди. Улар қароргоҳи бўйича жойлашган, ҳар бири ўз уруғи, хонадони бўйича йўлга чиққан эди.
1Эгамиз Синай тоғида Мусо билан сўзлашганда, Мусо ва Ҳоруннинг насли қуйидагилардан иборат эди: 2Ҳоруннинг тўртта ўғли бор эди: Надов, Абиҳу, Элазар ва Итамар. Надов тўнғич ўғил эди. 3Мусо Ҳоруннинг бу ўғилларига мой суртиб, уларни руҳонийликка тайинлаган эди. 4Лекин Надов билан Абиҳу Синай саҳросида Эгамиз амр этмаган оловни Унинг ҳузурига олиб келганлари учун ўша ерда нобуд бўлган эдилар. Иккови ҳам бефарзанд эди. Шунинг учун фақат Элазар билан Итамар оталари Ҳоруннинг ҳаётлигида руҳоний бўлиб хизмат қилган эдилар.
5Мусога Эгамиз шундай амр берди: 6“Леви қабиласини руҳоний Ҳорун ҳузурига бошлаб кел. Улар Ҳорунга ёрдам беришсин. 7Левилар Ҳорун ва бутун Исроил жамоасига хизмат қилиб[8], Муқаддас чодирга оид бўлган барча юмушларни бажаришсин. 8Улар Исроил халқи учун Муқаддас чодирда хизмат қилиб, чодирдаги ҳамма ашёлар учун масъул бўлишсин. 9Левиларни Ҳорун ва унинг ўғиллари ихтиёрига бер. Исроил халқининг бу қабиласи тўлиқ уларнинг ихтиёрида бўлиши шарт. 10Ҳорун ва унинг ўғилларини руҳонийлик хизматига тайинла. Руҳонийлик вазифасини бажарган ҳар қандай бошқа одамнинг жазоси ўлимдир.”
11Мусога Эгамиз яна деди: 12“Мен левиларни Исроил халқининг онадан туғилган барча тўнғич ўғиллари ўрнида қабул қилганман. Левилар Меникидир. 13Зотан, ҳамма тўнғич ўғиллар Менга тегишли. Мен Мисрликларнинг ҳамма тўнғич ўғилларини нобуд қилган куним Исроил халқининг барча тўнғич ўғилларини — одамидан тортиб ҳайвонига қадар — Ўзим учун ажратиб олганман[9]. Уларнинг ҳаммаси Меники бўлиши шарт. Зотан, Мен Эгангизман.”
14Мусога Эгамиз Синай саҳросида яна айтди:
15“Леви қабиласини уруғи ва хонадонлари бўйича санаб чиқ. Бир ойлик ва ундан юқори ёшдаги ҳамма эркак зотини санаб чиқ.”
16Эгамизнинг амри бўйича Мусо уларни санаб чиқди.
17Левининг учта ўғли бўлиб, исмлари Гершон, Қоҳот ва Марори эди.
18Гершоннинг Лубнах ва Шимах деган ўғиллари бўлиб, ҳар қайсисидан биттадан уруғ келиб чиқди.
19Қоҳотнинг Имром, Изхор, Хеврон ва Узиёл деган ўғиллари бўлиб, улардан ҳам биттадан уруғ келиб чиқди.
20Марорининг Махли ва Муши деган ўғиллари бўлиб, улардан ҳам биттадан уруғ келиб чиқди.
Леви уруғларининг ота хонадони бўйича рўйхатга олинганлари ана шулар эди.
21Гершондан Лубнах ва Шимах уруғлари келиб чиқди. 22Гершон уруғига қарашли бир ойлик ва ундан юқори ёшдаги эркаклар саналганда, 7500 та чиқди. 23Гершон уруғи чодирларини Муқаддас чодирнинг орқа томонида, ғарбда ўрнаштиришлари керак эди. 24Гершон уруғининг оқсоқоли Лоёл ўғли Элиасаф эди. 25Гершон уруғи чодирнинг қуйидаги ашёлари учун масъул эди: чодирнинг ички қавати ва қопламалари, чодирга кираверишдаги парда, 26чодир билан қурбонгоҳ атрофини тўсиб турадиган пардалар, ҳовлига кираверишдаги парда ва унинг арқонлари. Чодирнинг бу ашёлар билан боғлиқ бўлган барча хизмат Гершон уруғи зиммасида эди.
27Қоҳотдан Имром, Изхор, Хеврон ва Узиёл уруғлари келиб чиқди. 28Уларга қарашли бир ойлик ва ундан юқори ёшдаги эркаклар саналганда, 8600[10] та чиқди. Қоҳот уруғи Муқаддас чодир[11] учун масъул эди. 29Қоҳот уруғи Муқаддас чодирнинг жануб томонида чодир қуриши керак эди. 30Қоҳот уруғи оқсоқоли Узиёл ўғли Элизофон эди. 31Улар чодирдаги қуйидаги ашёлар учун масъул эдилар: сандиқ, хонтахта, чироқпоя, қурбонгоҳлар, хизмат пайтида ишлатиладиган Муқаддас чодир буюмлари ва ички пардаси. Чодирдаги бу ашёлар билан боғлиқ бўлган барча хизмат Қоҳот уруғи зиммасида эди. 32Леви оқсоқоллари устидан руҳоний Ҳорун ўғли Элазар бошчилик қиларди. Муқаддас чодир учун масъул бўлганлар Элазарнинг назорати остида эдилар.
33Мароридан Махли ва Муши уруғлари келиб чиқди. 34Марори уруғининг бир ойлик ва ундан юқори ёшдаги эркаклари саналганда, 6200 та чиқди. 35Марори уруғи оқсоқоли Абуҳайил ўғли Зуриёл эди. Улар Муқаддас чодирнинг шимол томонига чодирларини ўрнатишлари керак эди. 36-37Улар чодирдаги қуйидаги ашёлар учун масъул эдилар: чодирнинг ромлари, тамбалари, устунлар ва устун тагликлари, уларга оид барча буюмлар, ҳовлининг атрофидаги устунлар ва устун тагликлари, қозиқ ва арқонлари, уларга тегишли ҳамма буюмлар. Чодирдаги бу ашёлар билан боғлиқ бўлган барча хизмат Марори уруғи зиммасида эди.
38Мусо, Ҳорун ва унинг ўғиллари ўз чодирларини шарқ томонда — Муқаддас чодирнинг олдида[12] ўрнатишлари керак эди. Улар Исроил халқининг вакиллари сифатида Муқаддас чодирдаги хизмат учун масъул эдилар. Улардан бошқа биронтаси чодирга яқин келса, ўша одамнинг жазоси ўлим эди.
39Мусо ва Ҳорун, Эгамизнинг амрига кўра, Леви қабиласининг бир ойлик ва ундан юқори ёшдаги ҳамма эркакларини уруғлари бўйича санаб чиққанда, уларнинг умумий сони 22.000 та чиқди.
40Эгамиз шундан кейин Мусога яна айтди: “Исроил халқининг бир ойлик ва ундан юқори ёшдаги ҳамма тўнғич ўғилларини санаб чиқ. Уларнинг исмларини рўйхат қилиб ёз. 41Мен Эгангизман. Мен Леви қабиласини Исроил халқининг ҳамма тўнғич ўғиллари ўрнига қабул қиламан. Исроил халқининг чорвасида биринчи туғилган боласи ўрнига левиларнинг чорвасини ҳам оламан.”
42Мусо Эгамизнинг амрини бажарди. Исроил халқининг ҳамма тўнғич ўғилларини санаб чиқди. 43Бир ойлик ва ундан юқори ёшдаги ҳамма тўнғич ўғил биттама–битта саналганда, 22.273 та чиқди.
44Мусога Эгамиз айтди: 45“Исроил халқининг ҳамма тўнғич ўғиллари ўрнига левиларни Менга бағишла, Исроил халқининг чорваси ўрнига эса левиларнинг чорвасини Менга бағишла. Левилар Меники бўлади. Мен Эгангизман. 46Исроилнинг тўнғич ўғиллари левилардан 273 та ортиқ. Исроил халқи ана шу ортиқчаси эвазига товон тўлаши керак. 47Ҳар бир ортиқ одам эвазига беш бўлакдан кумуш ол. Ҳар бир кумуш бўлакнинг оғирлиги 2,5 мисқол бўлсин[13]. 48Ўша кумушни Ҳорун ва унинг ўғилларига бер.”
49-50Мусо ортиқ чиққан Исроил тўнғич ўғилларидан 1365 та кумуш бўлакни йиғиб олди[14]. 51Мусо Эгамизнинг амрига кўра, йиғиб олган товон пулини Ҳорун ва унинг ўғилларига берди.
1Мусо билан Ҳорунга Эгамиз яна деди: 2“Энди Леви қабиласидан бўлган Қоҳот авлодини уруғи ва хонадони бўйича санаб чиқ. 3Учрашув чодирида хизмат қилишга яроқли, ўттиз ёшдан эллик ёшгача бўлганларни сана. 4Қоҳот уруғининг хизмати Учрашув чодирининг энг муқаддас ашёлари билан боғлиқ бўлади.
5Йўлга чиққанингизда, Ҳорун ва унинг ўғиллари чодирга кириб, аҳд сандиғини тўсиб турадиган ички пардани ечишсин. Ўша парда билан сандиқни[15] ёпишсин. 6Сўнг унинг устидан юмшоқ теридан[16] қилинган ёпинчиқ ташлашсин. Унинг устидан эса сидирға кўк чойшаб ташлашсин. Сўнг ходаларни жой–жойига ўрнатишсин. 7Кейин муқаддас нонлар[17] қўйиладиган хонтахтага кўк чойшаб тўшашсин. Хонтахтага лаган, пиёла, шароб назр қилиш учун коса ва кўзалар қўйишсин. Хонтахта устида муқаддас нонлар доимо турсин. 8Бу нарсаларнинг устидан қирмизи чойшаб ташлашсин. Кейин юмшоқ теридан қилинган ёпинчиқ билан ёпиб, ходаларни жой–жойига ўрнатишсин. 9Сўнг кўк чойшаб билан чироқпояни, унинг мойчироқларини, қисқичларини, патнисларини ва зайтун мойи солинган ҳамма идишларини ёпиб қўйишсин. 10Сўнг буларнинг устидан юмшоқ теридан қилинган ёпинчиқ билан ёпиб, замбилга солишсин. 11Олтин қурбонгоҳга кўк чойшаб ташлаб, унинг устидан юмшоқ теридан қилинган ёпинчиқ билан ёпишсин ва ходаларни жой–жойига ўрнатишсин. 12Кейин Муқаддас хонада ишлатиладиган буюмларни олиб, кўк чойшаб устига қўйишсин. Сўнг устини юмшоқ теридан қилинган ёпинчиқ билан ёпиб, замбилга солишсин. 13Бронза қурбонгоҳни кулдан тозалаб, уни сафсар рангдаги чойшаб билан ёпишсин. 14Сўнг қурбонгоҳда ишлатилган ҳамма буюмларни — оловкурак, санчқи, курак, тоғорачаларни қурбонгоҳ устига қўйишсин. Юмшоқ теридан қилинган ёпинчиқ билан қурбонгоҳни ёпиб, ходаларни жой–жойига ўрнатишсин. 15Ҳорун ва унинг ўғиллари Муқаддас чодирдаги жиҳозларни ва буюмларни ёпиб бўлганларидан кейин, йўлга чиқиш вақти бўлганда, Қоҳот уруғи бу ашёларни кўтариб борсин. Лекин улар бу муқаддас ашёларга қўл теккизишмасин, акс ҳолда улар ўладилар. Демак, Қоҳот уруғи Учрашув чодиридаги ашёларни кўтариб боради.
16Руҳоний Ҳорун ўғли Элазар чироқпоя учун зайтунмойи, хушбўй ҳидли тутатқи, кундалик дон назри ва муқаддас қиладиган мойга[18] масъул бўлади. Хуллас, бутун Муқаддас чодир ва у ердаги ҳамма нарсалар, муқаддас жиҳозлар ва буюмлар Элазар назорати остида бўлади.”
17Эгамиз Мусо билан Ҳорунга яна деди: 18“Леви қабиласи орасидан Қоҳот уруғининг қирилиб кетишига йўл қўйманглар. 19-20Қоҳот уруғидан бўлган ҳар бир одамга хизмат вақтида нима қилишини ва нимани кўтариб боришини Ҳорун ва унинг ўғиллари айтишсин. Муқаддас ашёларга бир лаҳза бўлса ҳам қарагани Қоҳот уруғи чодирга кирмаслиги керак. Шунда Қоҳот уруғидаги эркаклар энг муқаддас ашёларга яқин келганларида, ўлмай тирик қолишади.”
21Сўнг Мусога Эгамиз шундай деди: 22“Гершон авлодини ҳам уруғи ва хонадони бўйича санаб чиқ. 23Учрашув чодирида хизмат қилишга яроқли, ўттиз ёшдан эллик ёшгача бўлганларини сана. 24Гершон уруғининг хизмати ва кўтарадиган юклари қуйидагилардан иборат бўлади:
25Улар Муқаддас чодирнинг ички қаватини, чодирнинг қопламаси ва юмшоқ теридан қилинган ташқи қопламани, чодирга кираверишдаги пардани, 26чодир билан қурбонгоҳ атрофини тўсиб турадиган пардаларни, ҳовлига кираверишдаги пардани ва унга тегишли арқонлар ва ҳамма буюмларни кўтариб боришлари лозим.
Бу ашёлар билан алоқадор ишларнинг ҳаммасини Гершон уруғи бажарсин. 27Ҳорун ва унинг ўғиллари Гершон уруғининг хизматини, ташийдиган юкларини ва бажарадиган вазифаларини тўлиқ назорат қилиб туришсин. Гершон уруғи уларнинг айтганларини қилиб, айтган юкларни кўтаришсин.
28Гершон уруғининг Учрашув чодирида қиладиган хизмати мана шулардан иборатдир. Улар руҳоний Ҳорун ўғли Итамарнинг назорати остида хизмат қилишади.
29Энди Марори авлодини уруғи ва хонадони бўйича санаб чиқ. 30Учрашув чодирида хизмат қилишга яроқли ўттиз ёшдан эллик ёшгача бўлганларини сана. 31Уларнинг Учрашув чодиридаги вазифаси қуйидаги ашёларни кўтариб юришдан иборат бўлади: чодирнинг ромларини, тамбаларини, устунлар ва устун тагликларини, 32ҳовлининг атрофидаги устунлар ва устун тагликларини, қозиқ ва арқонларини, уларга тегишли ҳамма буюмларни. Қайси одам қайси нарсани кўтариб боришини аниқ белгиланглар. 33Марори уруғининг Учрашув чодирида қиладиган ишлари мана шулардан иборатдир. Улар руҳоний Ҳорун ўғли Итамарнинг назорати остида хизмат қилишади.”
34Мусо, Ҳорун ва жамоанинг йўлбошчилари Қоҳот авлодини уруғи ва хонадони бўйича санаб чиқишди. 35Учрашув чодирида хизмат қилишга яроқли, ўттиз ёшдан эллик ёшгача бўлган эркакларнинг сони 362750 та чиқди. 37Қоҳот уруғининг Учрашув чодирида хизмат қиладиганлари ана шулар эди. Мусо орқали Эгамиз берган амрга кўра, Мусо билан Ҳорун уларни санади.
38Гершон авлоди ҳам уруғи ва хонадони бўйича санаб чиқилди. 39Учрашув чодирида хизмат қилишга яроқли ўттиз ёшдан эллик ёшгача эркакларнинг сони 402630 та чиқди. 41Гершон уруғининг Учрашув чодирида хизмат қиладиганлари ана шулар эди. Эгамизнинг амрига кўра, Мусо билан Ҳорун уларни санади.
42Марори авлоди ҳам уруғи ва хонадони бўйича санаб чиқилди. 43Учрашув чодирида хизмат қилишга яроқли ўттиз ёшдан эллик ёшгача эркакларнинг сони 443200 та чиқди. 45Марори уруғи ана шулар эди. Мусо орқали Эгамиз берган амрга кўра, Мусо билан Ҳорун уларни санади.
46Шундай қилиб, Мусо, Ҳорун ва Исроил йўлбошчилари Леви қабиласини уруғи ва хонадони бўйича санаб чиқишди. 47Учрашув чодирида хизмат қилишга ва чодир ашёларини кўтаришга яроқли, ўттиз ёшдан эллик ёшгача бўлган эркакларнинг 48умумий сони 8580 та чиқди. 49Улар Мусо орқали Эгамиз берган амрга кўра, ҳар бир одамга қиладиган ишларини ва кўтариб борадиган буюмларини тақсимлаб беришди. Мусога Эгамиз амр этгандай, ҳамма одам рўйхатга олинди.
1Мусога Эгамиз айтди: 2“Исроил халқига буюр. Улар тери касаллигига[19] чалинганларни, жинсий аъзосидан ажралма чиққанларни, мурдаларга тегиб ҳаром бўлганларни қароргоҳдан чиқариб юборишсин. 3Эркагини ҳам, аёлини ҳам қароргоҳдан ташқарига чиқариб юборишсин. Уларнинг дастидан қароргоҳ ҳаром бўлмасин. Ахир, Мен халқим орасида яшайман.”
4Исроил халқи Эгамизнинг Мусога берган амрини адо этиб, ўшанақа одамларни қароргоҳдан чиқариб юборди.
5-6Мусо орқали Исроил халқига Эгамиз қуйидаги қонунларни берди: Эгамизга хиёнат қилган, биродарига фириб берган ҳар қандай эркак ёки аёл айбдор ҳисоблансин. 7Бундай одам қилган гуноҳини тан олсин. Жабр чеккан томонга келтирган зарари учун товон тўласин, бунинг устига, товоннинг бешдан бир қисмини ҳам қўшиб берсин. 8Борди–ю, жабр чеккан одам вафот этган бўлса ва унинг яқин қариндоши бўлмаса, зарарни қоплаш учун тўланадиган товон Эгамизга бағишланиб, руҳонийга берилсин. Айбдор томон товон билан бирга бир қўчқорни олиб келсин. Руҳоний қўчқорни қурбонлик қилиб, айбдор томонни гуноҳдан покласин.
9Исроил халқи Эгамизга атаб, руҳонийга олиб келган ҳар қандай эҳсон руҳонийники ҳисоблансин. 10Руҳоний қабул қилиб олган ҳамма эҳсонлар руҳонийнинг ўзига тегишли бўлсин.
11-12Мусо орқали Исроил халқига Эгамиз қуйидаги қонунларни берди: агар биронтасининг хотини ёмон йўлга кириб, эрига хиёнат қилса, 13бегона эркак билан ётиб ўзини булғаса–ю, уни ҳеч ким тутиб олмаса, бунга бирор гувоҳ бўлмагани учун эрининг бундан хабари бўлмаса, 14кейинчалик эри хотинидан шубҳалана бошласа, хотини ўзини булғамаган тақдирда ҳам, эри ундан шубҳаланиб, рашк қилса, 15эр хотинини руҳоний ҳузурига етаклаб борсин. Хотини учун тўрт коса[20] арпа унини назр қилиб олиб борсин. Арпа унига зайтун мойи ёки хушбўй тутатқи қўшилмасин. Бу назр аёл айбдор ёки айбдор эмаслигини билиш учун келтирилаётган рашк назридир.
16Руҳоний аёлни етаклаб, Эгамиз ҳузурига олиб кирсин. 17Сўнг муқаддас сувни сопол идишга қуйсин–да, Муқаддас чодирнинг ичидаги ердан тупроқ олиб, сувга қўшсин. 18Аёлни руҳоний Эгамиз ҳузурига олиб киргандан сўнг, аёлнинг сочини ёйсин. Унинг қўлига рашк учун келтириладиган дон назрини тутқизиб қўйсин. Руҳонийнинг ўзи эса қўлида лаънат келтирадиган аччиқ сувни ушлаб турсин. 19Руҳоний аёлга қасам ичтириб, унга шундай сўзларни айтсин: “Агар сен бегона эркак билан ётмаган бўлсанг, булғанмаган, эрингга хиёнат қилмаган бўлсанг, мана шу лаънат келтирадиган аччиқ сув сенга ҳеч қандай зарар етказмасин. 20Агар эрингга хиёнат қилиб, булғанган бўлсанг, эрингдан бошқа одам билан ётган бўлсанг, 21одамлар кимнидир лаънатлаганда, Эгам сенинг номингни лаънатга қўшиб айтадиган қилсин. Эгам сени бола туға олмайдиган қилиб қўйсин[21]. 22Ўша лаънат келтирадиган сув ичингга кирганда, сени бола туға олмайдиган қилиб қўйсин.”
Шунда аёл: “Омин, омин”, деб айтсин.
23Сўнг руҳоний лаънат сўзларини қоғозга ёзиб, уни аччиқ сувда ювсин. 24Токи аёл ўша сувни ичганда, лаънат унинг танасига кириб азоб берсин. 25Руҳоний аёлнинг қўлидан рашк учун келтирилган дон назрини олиб, бу назрни Эгамизга бағишлаганини кўрсатиш учун юқорига кўтарсин, сўнг қурбонгоҳга олиб борсин. 26Дон назрининг бир ҳовучини қурбонгоҳ устида куйдирсин. Бундай қшилиш, уннинг ҳаммаси Худога тегишли эканнини билдиради. Кейин аёлга аччиқ сувдан ичирсин. 27Агар аёл эрига хиёнат қилиб булғанган бўлса, лаънат келтирувчи аччиқ сув унинг ичига киргач, қаттиқ азоб беради. Аёл бола туға олмайдиган бўлиб қолади. Ўша аёл ўз халқи орасида лаънати бўлади. 28Агар аёл булғанмаган, пок бўлса, ҳеч қандай зарар кўрмайди, бундан кейин ҳам фарзанд кўришга қодир бўлади.
29Рашк ҳақидаги қонун мана шундан иборатдир. Хотин эрига вафо қилмай, ёмон йўлга кириб булғанганда 30ёки эри хотинини рашк қилиб, ундан шубҳалана бошлаганда, эр хотинини Эгамизнинг ҳузурига бошлаб келсин. Руҳоний эса шу қонунга биноан иш тутсин. 31Ўшанда эр гуноҳдан фориғ бўлади, аёл эса қилган гуноҳи учун жазосини тортади.
1-2Мусо орқали Исроил халқига Эгамиз қуйидаги қонунларни берди: агар эркак ёки аёл онт ичиб, ўзини Эгамизганазр қилиб[22] бағишлашга қарор қилган бўлса, 3у шароб ва ўткир ичимликлардан ўзини тийсин. Узум сиркасини ҳам, бошқа ўткир ичимликларни ҳам истеъмол қилмасин. Узумдан тайёрланган бирор ичимликни зинҳор ичмасин. Майизни ва узумни ҳеч оғзига олмасин. 4У ўзини назр қилган давр мобайнида узумдан тайёрланган бирор нарсани истеъмол қилмасин, ҳатто узумнинг дони ва пўстлоғини ҳам оғзига олмасин. 5Онт ичиб, белгилаган давр мобайнида сочига ҳам, соқолига ҳам устара тегмасин. У Эгамизга бағишланганлиги учун, назр қилинган кунлари тугагунга қадар сочларини ўстириб юрсин. 6-7Соч ўша одамнинг Эгамизга бағишланганлиги белгисидир. Шунинг учун ўша одам Эгамизга назр қилинган кунлари давомида мурдага яқинлашмасин. Отаси, онаси, ака–укаси ёки опа–сингилларидан бирортаси вафот этиб қолганда ҳам, у мурда ёнига бориб ўзини булғамасин. 8Назр қилинган кунлари давомида у Эгамизга бағишлангандир. 9Борди–ю, унинг олдида кимдир тўсатдан вафот этиб қолса, назр қилинган одамнинг боши ҳаром бўлган ҳисобланади. Шунинг учун назр қилинган одам етти кундан кейин сочини олдирсин. Шунда у яна пок бўлади. 10Саккизинчи куни эса Учрашув чодири кираверишига иккита каптар ёки иккита мусичани олиб келиб руҳонийга берсин. 11Руҳоний бу қушлардан биттасини гуноҳ қурбонлиги қилади, иккинчисини эса куйдириладиган қурбонлик қилади. Шундай қилиб, мурда туфайли ҳаром бўлган ўша одамни гуноҳидан поклайди. Назр қилинган одам ўша куниёқ ўзини қайтадан Эгамизга бағишлаши керак.
12У булғанганлиги учун олдинги кунлар ҳисобга кирмайди. У Эгамизга бағишланган назр кунларини бошқатдан бошлаши лозим. Бунинг учун у бир ёшли қўчқор қўзини айб қурбонлиги қилсин.
13Назр қилинганлар учун қонун қуйидагичадир: назр қилинган одам Эгамизга бағишлаган кунлари тугаганда, Учрашув чодири кираверишига келсин. 14У Эгамизга атаб қуйидаги қурбонлигу назрларни келтирсин: куйдириладиган қурбонлик учун бир ёшли нуқсонсиз қўчқор қўзини, гуноҳ қурбонлиги учун бир ёшли нуқсонсиз совлиқ қўзини, тинчлик қурбонлиги учун нуқсонсиз қўчқорни, 15уларга қўшиб қилинадиган дон билан шароб назрини, бир сават хамиртурушсиз нонларни — зайтун мойи аралаштирилган сифатли ундан тайёрланган нонлар ва зайтунмойи суртилган чалпакларни. 16Руҳоний буларнинг ҳаммасини Эгамизга тақдим қилиб, гуноҳ қурбонлиги ва куйдириладиган қурбонлик қилсин. 17Сўнг қўчқорни дон ва шароб назри билан бирга Эгамизга тинчлик қурбонлиги қилсин. Шунингдек, саватдаги хамиртурушсиз нонларни ҳам келтирсин. 18Назр қилган одам Учрашув чодирига кираверишда назр қилинган сочини олдирсин. Кейин сочларини йиғиштириб олиб, тинчлик қурбонлиги куйдирилаётган оловга ташласин. 19У сочини олдириб бўлгандан сўнг, руҳоний қўчқорнинг пиширилган елкасини, саватдан бир дона хамиртурушсиз нонни, битта чалпакни олиб, назр қилинган одамнинг қўлига тутқизсин. 20Кейин руҳоний ўша нарсаларни Эгамизга бағишлаганини кўрсатиб, юқорига кўтарсин. Бу нарсалар руҳонийнинг муқаддас улуши бўлади. Булар — руҳоний юқорига кўтариши учун бериладиган қўчқор тўши ва назр қилинган қўчқор сонидан ташқари берилади. Шундан сўнг назр қилинган одам шароб ичиши мумкин. 21Назр қилинганлар учун қонун шундан иборатдир. Агар назр қилинган одам Эгамизга булардан ташқари яна бирон нарсани ваъда қилган бўлса, берган ваъдаси устидан чиқсин.
22Эгамиз Мусога деди:
23— Ҳорун ва унинг ўғиллари Исроил халқини дуо қилганларида, шундай деб айтишлари керак:
24“Эгам сенга барака берсин,
Сени Ўз паноҳида асрасин!
25Эгам сенга очиқ юз билан боқсин,
Сенга илтифот қилсин.
26Эгам назарини сенга солсин,
Сенга тинчлик ато этсин!”
27Ҳорун ва унинг ўғиллари Исроил халқини Менинг номим билан дуо қилишсин[23]. Шунда Мен Исроил халқига барака бераман.
1Мусо Муқаддас чодирни ўрнатиб бўлган куни[24] чодирга мой суртиб муқаддас қилди. Сўнг чодирнинг барча ашёларига, қурбонгоҳга ва унинг барча буюмларига мой суртиб чиқиб, муқаддас қилди.
2Шундан кейин халқни рўйхатга олиш учун масъул бўлган йўлбошчилар[25] — Исроил қабилаларининг уруғбошилари ўз назрларини келтиришди. 3Уларнинг Эгамизга келтирган назрлари олтита соябонли арава ва ўн иккита ҳўкиздан иборат эди. Ҳар бир йўлбошчи биттадан ҳўкиз ва ҳар иккита йўлбошчи биттадан арава олиб келган эди. Йўлбошчилар бу назрларини Эгамизга Муқаддас чодир олдида тақдим қилишди. 4Шунда Эгамиз Мусога айтди: 5“Улар олиб келган нарсаларни қабул қилиб ол. Бу нарсалардан Учрашув чодирида хизмат қилишда фойдаланинглар. Левилар нима иш қилишларига қараб, бу нарсаларни уларга тақсимлаб бер.”
6Шундай қилиб, Мусо араваларни ва ҳўкизларни левиларга тақсимлаб берди. 7Гершон уруғининг қиладиган хизматига яраша иккита арава ва тўртта ҳўкизни берди. 8Марори уруғининг қиладиган хизматига яраша эса тўртта арава ва саккизта ҳўкизни берди. Марори ва Гершон уруғлари руҳоний Ҳоруннинг ўғли Итамар назорати остида чодирда хизмат қилишарди. 9Қоҳот уруғига эса Мусо ҳеч нарса бермади, чунки улар чодирнинг муқаддас ашёлари учун масъул эдилар ва бу ашёларни елкада кўтариб боришлари лозим эди.
10Мусо қурбонгоҳга мой суртиб муқаддас қилгандан кейин Исроил йўлбошчилари қурбонгоҳнинг бағишланишига ҳам ўз назрларини олиб келишди. Улар назрларини қурбонгоҳ олдига қўйишди.
11Эгамиз Мусога шундай деган эди: “Йўлбошчилар қурбонгоҳни бағишлаш маросимига олиб келган бу назрларни ҳар куни биттадан тақдим қилишсин.”
12Биринчи куни Яҳудо қабиласидан Оминадовнинг ўғли Нахшўн назрларини тақдим қилди.
13У қуйидаги назрларни берди: оғирлиги 330 мисқол бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 180 мисқол бўлган битта кумуш тоғорача[26]. Иккаласи ҳам дон назри учун сифатли ун билан тўлдирилиб, унга зайтун мойи аралаштирилган эди.
14Тутатқи тўлдирилган, оғирлиги 25 мисқол[27] келадиган битта олтин пиёла.
15У битта буқа, битта қўчқор, битта бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилди,
16битта такани гуноҳ қурбонлиги қилди,
17иккита ҳўкиз, бешта қўчқор, бешта така, бешта бир ёшли қўчқор қўзини тинчлик қурбонлиги қилди. Оминадов ўғли Нахшўннинг назрлари ана шулардан иборат эди.
18Иккинчи куни Иссахор қабиласининг йўлбошчиси Зувор ўғли Натанил назрларини тақдим қилди.
19У қуйидаги назрларни берди: оғирлиги 330 мисқол бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 180 мисқол бўлган битта кумуш тоғорача. Иккаласи ҳам дон назри учун сифатли ун билан тўлдирилиб, унга зайтун мойи аралаштирилган эди.
20Тутатқи тўлдирилган, оғирлиги 25 мисқол келадиган битта олтин пиёла.
21У битта буқа, битта қўчқор, битта бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилди,
22битта такани гуноҳ қурбонлиги қилди,
23иккита ҳўкиз, бешта қўчқор, бешта така, бешта бир ёшли қўчқор қўзини тинчлик қурбонлиги қилди. Зувор ўғли Натанилнинг назрлари ана шулардан иборат эди.
24Учинчи куни Забулун қабиласининг йўлбошчиси Халон ўғли Элиёб назрларини тақдим қилди.
25У қуйидаги назрларни берди: оғирлиги 330 мисқол бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 180 мисқол бўлган битта кумуш тоғорача. Иккаласи ҳам дон назри учун сифатли ун билан тўлдирилиб, унга зайтун мойи аралаштирилган эди.
26Тутатқи тўлдирилган, оғирлиги 25 мисқол келадиган битта олтин пиёла.
27У битта буқа, битта қўчқор, битта бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилди,
28битта такани гуноҳ қурбонлиги қилди,
29иккита ҳўкиз, бешта қўчқор, бешта така, бешта бир ёшли қўчқор қўзини тинчлик қурбонлиги қилди. Халон ўғли Элиёбнинг назрлари ана шулардан иборат эди.
30Тўртинчи куни Рубен қабиласининг йўлбошчиси Шадувор ўғли Элизур назрларини тақдим қилди.
31У қуйидаги назрларни берди: оғирлиги 330 мисқол бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 180 мисқол бўлган битта кумуш тоғорача. Иккаласи ҳам дон назри учун сифатли ун билан тўлдирилиб, унга зайтун мойи аралаштирилган эди.
32Тутатқи тўлдирилган, оғирлиги 25 мисқол келадиган битта олтин пиёла.
33У битта буқа, битта қўчқор, битта бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилди,
34битта такани гуноҳ қурбонлиги қилди,
35иккита ҳўкиз, бешта қўчқор, бешта така, бешта бир ёшли қўчқор қўзини тинчлик қурбонлиги қилди. Шадувор ўғли Элизурнинг назрлари ана шулардан иборат эди.
36Бешинчи куни Шимўн қабиласининг йўлбошчиси Зуришадай ўғли Шалумиёл назрларини тақдим қилди.
37У қуйидаги назрларни берди: оғирлиги 330 мисқол бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 180 мисқол бўлган битта кумуш тоғорача. Иккаласи ҳам дон назри учун сифатли ун билан тўлдирилиб, унга зайтун мойи аралаштирилган эди.
38Тутатқи тўлдирилган, оғирлиги 25 мисқол келадиган битта олтин пиёла.
39У битта буқа, битта қўчқор, битта бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилди,
40битта такани гуноҳ қурбонлиги қилди,
41иккита ҳўкиз, бешта қўчқор, бешта така, бешта бир ёшли қўчқор қўзини тинчлик қурбонлиги қилди. Зуришадай ўғли Шалумиёлнинг назрлари ана шулардан иборат эди.
42Олтинчи куни Гад қабиласининг йўлбошчиси Дувел ўғли Элиасаф назрларини тақдим қилди.
43У қуйидаги назрларни берди: оғирлиги 330 мисқол бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 180 мисқол бўлган битта кумуш тоғорача. Иккаласи ҳам дон назри учун сифатли ун билан тўлдирилиб, унга зайтун мойи аралаштирилган эди.
44Тутатқи тўлдирилган, оғирлиги 25 мисқол келадиган битта олтин пиёла.
45У битта буқа, битта қўчқор, битта бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилди,
46битта такани гуноҳ қурбонлиги қилди,
47иккита ҳўкиз, бешта қўчқор, бешта така, бешта бир ёшли қўчқор қўзини тинчлик қурбонлиги қилди. Дувел ўғли Элиасафнинг назрлари ана шулардан иборат эди.
48Еттинчи куни Эфрайим қабиласининг йўлбошчиси Омиҳуд ўғли Элишама назрларини тақдим қилди.
49У қуйидаги назрларни берди: оғирлиги 330 мисқол бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 180 мисқол бўлган битта кумуш тоғорача. Иккаласи ҳам дон назри учун сифатли ун билан тўлдирилиб, унга зайтун мойи аралаштирилган эди.
50Тутатқи тўлдирилган, оғирлиги 25 мисқол келадиган битта олтин пиёла.
51У битта буқа, битта қўчқор, битта бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилди,
52битта такани гуноҳ қурбонлиги қилди,
53иккита ҳўкиз, бешта қўчқор, бешта така, бешта бир ёшли қўчқор қўзини тинчлик қурбонлиги қилди. Омиҳуд ўғли Элишаманинг назрлари ана шулардан иборат эди.
54Саккизинчи куни Манаше қабиласининг йўлбошчиси Падозур ўғли Гамалиэл назрларини тақдим қилди.
55У қуйидаги назрларни берди: оғирлиги 330 мисқол бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 180 мисқол бўлган битта кумуш тоғорача. Иккаласи ҳам дон назри учун сифатли ун билан тўлдирилиб, унга зайтун мойи аралаштирилган эди.
56Тутатқи тўлдирилган, оғирлиги 25 мисқол келадиган битта олтин пиёла.
57У битта буқа, битта қўчқор, битта бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилди,
58битта такани гуноҳ қурбонлиги қилди,
59иккита ҳўкиз, бешта қўчқор, бешта така, бешта бир ёшли қўчқор қўзини тинчлик қурбонлиги қилди. Падозур ўғли Гамалиэлнинг назрлари ана шулардан иборат эди.
60Тўққизинчи куни Бенямин қабиласининг йўлбошчиси Гидўнах ўғли Авидон назрларини тақдим қилди.
61У қуйидаги назрларни берди: оғирлиги 330 мисқол бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 180 мисқол бўлган битта кумуш тоғорача. Иккаласи ҳам дон назри учун сифатли ун билан тўлдирилиб, унга зайтун мойи аралаштирилган эди.
62Тутатқи тўлдирилган, оғирлиги 25 мисқол келадиган битта олтин пиёла.
63У битта буқа, битта қўчқор, битта бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилди,
64битта такани гуноҳ қурбонлиги қилди,
65иккита ҳўкиз, бешта қўчқор, бешта така, бешта бир ёшли қўчқор қўзини тинчлик қурбонлиги қилди. Гидўнах ўғли Авидоннинг назрлари ана шулардан иборат эди.
66Ўнинчи куни Дан қабиласининг йўлбошчиси Омишадайнинг ўғли Охазар назрларини тақдим қилди.
67У қуйидаги назрларни берди: оғирлиги 330 мисқол бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 180 мисқол бўлган битта кумуш тоғорача. Иккаласи ҳам дон назри учун сифатли ун билан тўлдирилиб, унга зайтун мойи аралаштирилган эди.
68Тутатқи тўлдирилган, оғирлиги 25 мисқол келадиган битта олтин пиёла.
69У битта буқа, битта қўчқор, битта бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилди,
70битта такани гуноҳ қурбонлиги қилди,
71иккита ҳўкиз, бешта қўчқор, бешта така, бешта бир ёшли қўчқор қўзини тинчлик қурбонлиги қилди. Омишадай ўғли Охазарнинг назрлари ана шулардан иборат эди.
72Ўн биринчи куни Ошер қабиласининг йўлбошчиси Охрон ўғли Пахиёл назрларини тақдим қилди.
73У қуйидаги назрларни берди: оғирлиги 330 мисқол бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 180 мисқол бўлган битта кумуш тоғорача. Иккаласи ҳам дон назри учун сифатли ун билан тўлдирилиб, унга зайтун мойи аралаштирилган эди.
74Тутатқи тўлдирилган, оғирлиги 25 мисқол келадиган битта олтин пиёла.
75У битта буқа, битта қўчқор, битта бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилди,
76битта такани гуноҳ қурбонлиги қилди,
77иккита ҳўкиз, бешта қўчқор, бешта така, бешта бир ёшли қўчқор қўзини тинчлик қурбонлиги қилди. Охрон ўғли Пахиёлнинг назрлари ана шулардан иборат эди.
78Ўн иккинчи куни Нафтали қабиласининг йўлбошчиси Энан ўғли Охир назрларини тақдим қилди.
79У қуйидаги назрларни берди: оғирлиги 330 мисқол бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 180 мисқол бўлган битта кумуш тоғорача. Иккаласи ҳам дон назри учун сифатли ун билан тўлдирилиб, унга зайтун мойи аралаштирилган эди.
80Тутатқи тўлдирилган, оғирлиги 25 мисқол келадиган битта олтин пиёла.
81У битта буқа, битта қўчқор, битта бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилди,
82битта такани гуноҳ қурбонлиги қилди,
83иккита ҳўкиз, бешта қўчқор, бешта така, бешта бир ёшли қўчқор қўзини тинчлик қурбонлиги қилди. Энан ўғли Охирнинг назрлари ана шулардан иборат эди.
84Шундай қилиб, Мусо қурбонгоҳга мой суртиб муқаддас қилгандан кейин Исроил йўлбошчилари қурбонгоҳнинг бағишланишига олиб келган назрларнинг жами қуйидагича эди: ўн иккита кумуш лаган, ўн иккита кумуш тоғорача, ўн иккита олтин пиёла. 85Ҳар бир кумуш лаганнинг оғирлиги 330 мисқол, ҳар бир кумуш тоғорача 180 мисқол эди[28]. Ҳаммаси бўлиб тақдим қилинган кумуш буюмларнинг оғирлиги икки пудга яқин эди[29]. 86Тутатқи тўлдирилган ҳар бир олтин пиёланинг оғирлиги 25 мисқол эди[30]. Бу ўн икки олтин буюмнинг умумий оғирлиги 300 мисқол[31] чиқди. 87Ўн иккита буқа, ўн иккита қўчқор, ўн иккита бир ёшли қўчқор қўзи куйдириладиган қурбонлик қилинди, қурбонликка қўшиб қилинадиган дон назри ҳам келтирилди. Ўн иккита така гуноҳ қурбонлиги қилинди. 88Йигирма тўртта ҳўкиз, олтмишта қўчқор, олтмишта така, олтмишта бир ёшли қўчқор қўзи тинчлик қурбонлиги қилинди. Мусо қурбонгоҳга мой суртиб муқаддас қилгандан кейин, қурбонгоҳнинг бағишланишига ана шу назрлар тақдим қилинган эди.
89Мусо Эгамиз билан гаплашиш учун Учрашув чодирига кирганда, Эгамизнинг овозини эшитди. Овоз аҳд сандиғининг[32] қопқоғи устидаги иккита каруб oрасидан келаётган эди.
1Эгамиз яна Мусога деди: 2“Ҳорунга айт, у еттала мойчироқничироқпояга ўрнатганда, мойчироқларнинг нури чироқпоянинг олд томонини ёритадиган қилиб ўрнатсин.”
3Ҳорун Мусо орқали Эгамиз амр бергандай қилди: еттала мойчироқни чироқпоянинг олд томонини ёритадиган қилиб ўрнатди. 4Чироқпоя Эгамиз Мусога кўрсатган намуна бўйича[33], таглигидан тортиб гулларигача зарб қилинган олтиндан ясалган эди.
5Эгамиз Мусога яна айтди: 6“Исроил халқи орасидан левиларни ажратиб олиб, қуйидаги йўл билан уларни покла[34]: 7левиларга гуноҳдан поклайдиган сувни сеп. Улар устара билан бутун баданларини қириб тозалашсин, кийимларини ювишсин. Шундан сўнг улар пок бўлишади. 8Сўнгра улар буқани ва буқага қўшиб назр қилинадиган зайтун мойи аралаштирилган сифатли унни олиб келишсин. Бундан ташқари, бошқа бир буқани гуноҳ қурбонлиги қилиш учун олиб келишсин. 9Сўнг бутун жамоани тўпла, левиларниУчрашув чодири олдига олиб кел. 10Левиларни Мен, Эгангизнинг ҳузурига олиб келганингда, Исроил халқи левиларга қўлларини қўйсин. 11Ҳорун левиларни Исроил халқидан махсус назр сифатида Мен, Эгангизга, бағишласин, токи левилар Менга хизмат қилишсин. 12Левилар қўлларини буқаларнинг бошига қўйишсин. Ҳорун бир буқани гуноҳ қурбонлиги, иккинчи буқани эса куйдириладиган қурбонлик қилиб, левиларни гуноҳлардан покласин. 13Кейин левиларни Ҳорун ва унинг ўғиллари рўпарасига турғизиб қўй. Левиларни махсус назр сифатида Мен, Эгангизга, бағишла.
14Шундай қилиб, левиларни Исроил халқи орасидан ажратиб ол. Левилар Меники бўлади. 15Левиларни поклаб, махсус назр сифатида Менга бағишлаганингдан сўнг, улар хизмат қилиш учун Учрашув чодирига кира оладилар. 16Мен левиларни Исроил халқи орасидан Ўзим учун олганман. Уларни Ўзим учун, Исроил аёлларидан туғилган барча тўнғич ўғиллари ўрнига олганман. 17Чунки Исроил халқининг ҳамма тўнғичлари — одамнинг тўнғич ўғлидан тортиб молларнинг биринчи эркак боласигача Меникидир. Мисрда ҳамма тўнғичларни нобуд қилган куним Мен Исроил халқининг тўнғич ўғилларини Ўзим учун ажратиб олганман. 18Исроил халқи орасидаги ҳамма тўнғич ўғиллар ўрнига эса левиларни олганман. 19Левиларни Исроил халқи орасидан ажратиб олиб, Ҳорун ва унинг ўғиллари ихтиёрига топширганман. Левилар Исроил халқи номидан Учрашув чодирида хизмат қилиб, уларни чодирга яқин келиб қолишидан юз берадиган кулфатдан ҳимоя қилади[35].”
20Мусо, Ҳорун ва бутун Исроил жамоаси левиларни Эгамизга бағишладилар. Хуллас, Эгамизнинг левилар ҳақида Мусога берган амрларини бажардилар. 21Левилар покланишди, кийимларини ювишди. Ҳорун уларни махсус назр сифатида Эгамизга бағишлаб, поклаш маросимини ўтказди. 22Шундан кейин левилар Ҳорун ва унинг ўғиллари назорати остида Учрашув чодирида хизмат адо этиш учун у ерга кирдилар. Шундай қилиб, Эгамиз левилар ҳақида Мусога қандай амр этган бўлса, Исроил халқи унинг амрларини адо этди.
23Эгамиз яна Мусога айтди: 24“Левилар қуйидаги қоидага риоя қилишсин: йигирма беш ва ундан юқори ёшдаги левилар Учрашув чодиридаги хизматини бошлашсин. 25Эллик ёшда эса хизматидан бўшаб, бошқа хизмат қилишмасин. 26Хизматидан бўшаган левилар Учрашув чодирида хизмат қилаётган биродарларига ёрдам беришлари мумкин. Лекин бирор иш учун масъулиятни ўз бўйинларига олишмасин. Левиларнинг мажбуриятларини шу йўл билан аниқлаб бер.”
1Исроил халқи Мисрдан чиққандан кейин иккинчи йилнинг биринчи ойида[36]Эгамиз Синай саҳросида Мусога деди: 2“Исроил халқига айт, улар Фисиҳ зиёфатини белгиланган вақтда, 3шу ойнинг ўн тўртинчи куни оқшомда нишонлашсин. Байрамнинг ҳамма қонун–қоидаларига риоя қилишсин.”
4Шундай қилиб, Мусо Исроил халқига: “Фисиҳ зиёфатини нишонланглар”, деб буйруқ берди. 5Исроил халқи биринчи ойнинг ўн тўртинчи куни оқшомда Синай саҳросида Фисиҳ зиёфатини нишонлади. Улар ҳамма нарсани Эгамизнинг Мусога берган амри бўйича қилишди. 6Бироқ одам мурдасига тегиб ҳаром бўлганлар ўша куни Фисиҳ зиёфатида иштирок этиша олмади. Улар ўша куниёқ Мусо билан Ҳоруннинг ҳузурига келиб шундай дейишди:
7— Биз мурдага текканимиз учун ҳароммиз. Лекин нима учун биз четда қолишимиз керак? Биз ҳам, Исроил халқи қатори, белгиланган вақтда Эгамизга қурбонлик келтирмоқчимиз!
8Мусо уларга:
— Кутиб туринглар–чи, Эгамиз сизлар тўғрингизда қандай амр берар экан, эшитай, — деб жавоб берди.
9Мусога Эгамиз шундай жавоб берди:
10— Исроил халқига Менинг шу гапимни етказ: “Бирортангиз ёки авлодларингиздан кимдир мурдага тегиб ҳаром бўлса ёки сафарга кетган бўлса, Эгамизга бағишланган Фисиҳ зиёфатини нишонлайверсин. 11Бундай одамлар байрамни иккинчи ойнинг[37] ўн тўртинчи куни оқшомда нишонлаб, қурбонлик[38] гўштини хамиртурушсиз нон ва тахир ўтлар билан бирга ейишсин. 12Эрталабгача таомдан қолдиришмасин. Қурбонликнинг бирорта суягини синдиришмасин. Фисиҳ зиёфатини ҳамма қонунларга мувофиқ нишонлашсин. 13Лекин биронта одам пок бўлиб, сафарда бўлмаса ва шунга қарамай, Фисиҳ зиёфатини нишонлашдан бош тортса, белгиланган вақтда Эгамизга бағишлаб қурбонлик қилмагани учун Исроил халқи орасидан йўқ қилинсин. Шундай қилиб, у ўз гуноҳи учун жазосини тортади. 14Орангизда яшаётган мусофир Эгамизга бағишланган Фисиҳ зиёфатини нишонламоқчи бўлганда, ўша қонун–қоидаларга риоя қилиши лозим. Ҳаммангиз учун — сизлар ва мусофирлар учун қонун битта бўлсин.”
15Муқаддас чодир ўрнатилган куни[39] чодирни[40] булут қоплаб олди. Оқшомдан эрталабгача Муқаддас чодир тепасидаги булутнинг кўриниши алангага ўхшар эди. 16Ҳар доим шу аҳвол юз берарди: чодирни кундузи булут қоплаб олар, тунда эса булут алангага ўхшаб турарди. 17Булут чодир тепасидан кўтарилгач, Исроил халқи йўлга чиқарди. Булут тўхтаган жойда эса Исроил халқи чодир тикарди. 18Исроил халқи Эгамизнинг амри билан йўлга чиқар ва Эгамизнинг амри билан чодир тикарди. Булут Муқаддас чодир тепасида турган вақт мобайнида, улар ҳам жойларидан силжимас эдилар. 19Булут чодир тепасида узоқ кунлар туриб қолганда ҳам, Исроил халқи Эгамизнинг талабига риоя қилиб, йўлга чиқмасди. 20Баъзан эса булут чодир тепасида озроқ кун турарди. Бундай пайтда ҳам Исроил халқи Эгамизнинг амрига мувофиқ тўхтарди, Унинг амри билан йўлга чиқарди. 21Айрим вақтларда эса булут чодир тепасида бор–йўғи бир кечагина туриб, эрталаб кўтарилар эди. Шунда Исроил халқи ҳам йўлга чиқарди. Булут кўтарилган пайти, кечаси бўладими, кундузи бўладими, Исроил халқи ҳам йўлга чиқарди. 22Баъзан булут икки кун, бир ой ёки узоқроқ вақт мобайнида чодир тепасида туриб қоларди. Шунда Исроил халқи ҳам қароргоҳда қолиб, йўлга чиқмасди. Булут кўтарилгандан сўнг Исроил халқи йўлга чиқарди. 23Улар Эгамизнинг амри билан тўхтаб, Унинг амри билан йўлга чиқишарди. Мусо орқали Эгамиз берган амрларига мувофиқ ҳамма талабларни бажаришар эди.
1Эгамиз Мусога айтди: 2“Сен иккита кумуш карнай ясаттир, карнайлар зарб уриб ясалган бўлсин. Бу карнайлар жамоани йиғиш ҳамда йўлга чиқиш вақтини эълон қилиш учун керак бўлади. 3Карнайларнинг иккаласи чалинганда, бутун жамоа сенинг олдингга — Учрашув чодири киравериши олдига тўплансин. 4Карнайнинг биттаси чалинганда эса, Исроил қабилаларининг йўлбошчилари сенинг олдингга йиғилиб келишсин. 5Карнай қисқа чалинганда, шарқдаги қароргоҳда турган қабилалар йўлга чиқишсин. 6Иккинчи марта қисқа чалинганда эса, жанубдаги қароргоҳда турган қабилалар йўлга чиқишсин. Карнайнинг қисқа садоси йўлга чиқиш кераклигини билдиради[41]. 7Жамоани йиғиш лозим бўлганда эса, карнайлар бошқача садо чиқариб чалинсин. 8Карнайни Ҳоруннинг ўғиллари, руҳонийлар чалишлари лозим. Бу амр сизлар учун ва сизларнинг авлодларингиз учун доимий қонун–қоидадир.
9Юртингизга бостириб келган душманга қарши жангга отланаётганингизда, хатардан дарак бериб карнайларни чалинглар. Шунда Мен, Эгангиз Худо, сизларга ёрдам бериб, сизларни душманларингиз қўлидан халос қиламан. 10Шунингдек, хурсандчилик кунларингизда — белгиланган байрамларингизда ва ой бошида қурбонликлар куйдирганингизда ҳамда тинчлик қурбонликларини келтирганингизда карнайларни чалинглар. Шунда Мен, Эгангиз Худо, сизларга ёрдам бераман. Зотан, Мен Эгангиз Худоман.”
11Исроил халқи Мисрдан чиққандан кейин иккинчи йилнинг иккинчи ойи[42] йигирманчи кунида булут Муқаддас аҳд чодири[43] тепасидан кўтарилди. 12Шундан сўнг Исроил халқи Синай саҳросидан сафарга чиқди[44]. Ниҳоят, булут Порон саҳросида[45] тўхтади. 13Улар биринчи марта Эгамизнинг Мусо орқали берган амрига кўра, йўлга чиққан эдилар. 14Биринчи бўлиб, Оминадов ўғли Нахшўн бошчилигида Яҳудо қароргоҳида турган қабилалар ўз байроғи остида гуруҳ–гуруҳ бўлиб йўлга чиқишди. 15Иссахор қабиласига Зувор ўғли Натанил бошчилик қилар эди. 16Забулун қабиласига Халон ўғли Элиёб бошчилик қилар эди.
17Шундан кейин Муқаддас чодир йиғиштириб олинди. Гершон ва Марори уруғлари чодирни кўтариб, йўлга чиқишди. 18Кейин Шадувор ўғли Элизур бошчилигида Рубен қароргоҳида турган қабилалар ўз байроғи остида гуруҳ–гуруҳ бўлиб йўлга чиқишди. 19Шимўн қабиласига Зуришадай ўғли Шалумиёл бошчилик қилар эди. 20Гад қабиласига Дувел ўғли Элиасаф бошчилик қилар эди. 21Кейин чодирнинг муқаддас ашёларини кўтарган Қоҳот уруғи йўлга чиқди. Улар қароргоҳ қуриладиган жойга етиб боргунларича, Муқаддас чодир ўрнатиб бўлиниши керак эди. 22Кейин Омиҳуд ўғли Элишама бошчилигида Эфрайим қароргоҳида турган қабилалар ўз байроғи остида гуруҳ–гуруҳ бўлиб йўлга чиқишди. 23Манаше қабиласига Падозур ўғли Гамалиэл бошчилик қиларди. 24Бенямин қабиласига Гидўнах ўғли Авидон бошчилик қиларди.
25Энг охирида Омишадай ўғли Охазар бошчилигида Дан қароргоҳидаги қабилалар ўз байроғи остида гуруҳ–гуруҳ бўлиб йўлга чиқишди. Улар Исроил қароргоҳларининг қоровуллар бўлинмасини ташкил қилишган эди. 26Ошер қабиласига Охрон ўғли Пахиёл бошчилик қиларди. 27Нафтали қабиласига Энан ўғли Охир бошчилик қиларди. 28Исроил халқи доим шу тартибда гуруҳ–гуруҳ бўлиб йўлга чиқар эди.
29Мусо ўзининг қайнағаси, Мидиёнлик Ятро[46] ўғли Хўвовга деди:
— Эгамиз, сизларга бераман, деб ваъда қилган юртга биз кетяпмиз, сиз ҳам биз билан юринг. Эгамиз бизга кўп яхшиликларни ваъда қилган, агар биз билан борсангиз, биз ҳам сизга яхшилик қиламиз.
30— Бормайман, — деди Хўвов, — мен ўз юртимга — ўзимнинг қариндошларим олдига қайтиб кетаман.
31— Илтимос, бизни ташлаб кетманг! — деди унга Мусо. — Саҳронинг қайси жойига чодир тикиш кераклигини сиз биласиз. Сиз бизнинг кўзимиз бўласиз. 32Агар биз билан бирга борсангиз, Эгамиз бизга қилган ҳамма яхшиликларни сиз билан баҳам кўрамиз.
33Улар Эгамизнинг муқаддас тоғини[47] тарк этганларидан сўнг, уч кун йўл юришди. Чодир тикадиган жойни топиш учун Эгамизнинг аҳд сандиғи доимо олдинда борарди.
34Улар кундуз куни йўл юрганларида, Эгамизнинг булути уларнинг устида борар эди.
35Сандиқ йўлга чиққанда, Мусо шундай дерди:
“Қўзғал, эй, Эгам,
Сенинг ғанимларинг тумтарақай бўлсин.
Сени кўролмаганлар олдингдан қочиб кетсин.”
36Аҳд сандиғи тўхтаганда эса Мусо шундай дерди:
“Қайт, эй, Эгам,
Минг–минглаб Исроил халқи орасига!”
1Халқ қийинчиликлардан минғирлаб нолиб, Эгамизни қаттиқ ранжитди. Эгамиз уларнинг минғирлаб нолишини эшитиб, ғоят ғазабланганидан қароргоҳга аланга туширди. Аланга авж олиб, қароргоҳнинг четларини куйдириб юборди. 2Халқ Мусога фарёд қилди. Мусо Эгамизга илтижо қилган эди, аланга ўчди. 3Эгамизнинг алангаси қароргоҳни ёндиргани учун бу жойга Тавера[48], деб ном берилди.
4Исроил халқи орасидаги қаланғи–қасанғиларнинг[49] нафсига ўт тушди. Исроил халқи ҳам уларга қўшилишиб фиғон чекиб, зорлана бошлади: “Қани, энди гўшт бўлса! 5Биз Мисрда текинга балиқ, бодринг, қовун, пиёз, порей пиёзи, саримсоқ еяр эдик. 6Энди эса силламиз қуриган, маннадан[50] бошқа ейдиган ҳеч нарса йўқ.”
7Манна кашнич уруғига ўхшарди, унинг ранги дарахт елими рангидай эди. 8Халқ маннани ердан йиғиштириб олар, тегирмонда янчиб ёки ҳавончада туйиб, сўнг қозонга солиб қайнатарди, нон ҳам ёпарди. Унинг мазаси зайтун мойи қўшиб ёпилган нонга ўхшарди. 9Тунда қароргоҳга шабнам тушганда, шабнам билан бирга манна ҳам ёғиларди.
10Ҳамма одамлар оила аъзолари билан бирга ўз чодирларига кираверишда туриб фарёд қилишаётган эди. Буни эшитган Мусо қаттиқ ранжиди. Эгамизнинг ғазаби ҳам аланга олди. 11Шунда Мусо Эгамизга деди:
— Нимага қулингнинг бошига шунча азобларни солдинг? Нима учун мендан марҳаматингни дариғ тутдинг? Нима учун бу халқнинг оғирлигини менга юкладинг? 12Шу халқнинг ҳаммасини мен қорнимда кўтариб юрганмидим?! Уларни мен туққанмидим?! Нимага унда Сен менга: “Энага чақалоқни кўтариб юргандай, сен бу халқни Мен ота–боболарингга ваъда қилган юртга қўлларингда кўтариб бор”, деб айтяпсан? 13Улар йиғлаб, бизга гўшт бер, деб айтишяпти! Шунча халққа гўштни қаердан топиб бераман, ахир?! 14Бу халқнинг оғирлигини мен бир ўзим кўтара олмайман. Бунга ортиқ чидай олмайман. 15Агар менга муносабатинг шу бўлса, ҳозироқ жонимни олиб қўя қол. Борди–ю, Сендан марҳамат топган бўлсам, менинг бунчалик хор бўлишимга йўл қўйма.
16Шунда Эгамиз Мусога деди:
— Менга Исроил оқсоқолларидан етмиштасини йиғиб бер. Улар халқнинг орасида йўлбошчи деб тан олинган обрўли одамлардан бўлишсин. Уларни Учрашув чодирига олиб келиб, ўзингнинг ёнингга турғизиб қўй. 17Мен тушиб келиб, у ерда сен билан гаплашаман. Сўнг сенга берган Руҳимдан олиб, уларга ҳам бераман. Сен бу халқнинг оғирлигини ёлғиз ўзинг кўтармаслигинг учун, улар ёнингга кириб, оғирингни енгил қилишади. 18Халққа эса шу гапни айт: “Эртанги кунга тайёрланиб покланинглар[51], гўшт ейсизлар. Сизлар Эгамизнинг қулоғи остида минғирлаб нолиб, қани, энди гўшт бўлса, биз Мисрда давр сурган эканмиз, деб фарёд қилдингизлар. Шунинг учун Эгамиз сизларга гўшт беради, сизлар гўшт ейсизлар. 19Сизлар гўштни бир–икки кун эмас, беш–ўн кун ҳам эмас, йигирма кун ҳам эмас, 20балки бир ой давомида — гўшт бурниларингиздан чиққунча, кўнглингизга ургунча ейсизлар. Чунки сизлар, Мисрдан чиқишимизнинг нима кераги бор эди, дея минғирлаб нолиб, орангиздаги Эгангизни рад этдингиз.”
21Лекин Мусо Эгамизга айтди:
— Менинг ёнимдаги бу халқ 600.000 жондан иборат. Сен эса: “Уларни бир ой давомида гўшт билан боқаман”, деяпсан! 22Бор мол–қўйимизни сўйсак ҳам, денгиздаги ҳамма балиқларни йиғиштириб келсак ҳам, уларни тўйдира олармидик?!
23Эгамиз шунда Мусога айтди:
— Нима, Мен, Эгангнинг қўли калтамиди?! Менинг сенга айтган гапларим бажо бўлиши ёки бўлмаслигини энди кўрасан.
24Шундан кейин Мусо ташқарига чиқиб, Эгамизнинг сўзларини халққа етказди. Сўнг етмишта халқ оқсоқолини йиғиб, уларни Муқаддас чодир атрофига жойлаштирди. 25Шунда Эгамиз булут ичида тушиб келиб, Мусо билан гаплашди, Мусога берган Ўз Руҳидан олиб, етмишта оқсоқолга берди. Руҳ оқсоқолларни қамраб олди ва улар зикр туша бошладилар. Лекин бундай ҳол бошқа такрорланмади.
26Етмишта оқсоқолнинг иккитаси Муқаддас чодирга бормай қароргоҳда қолган эди. Бирининг исми Элдод, иккинчисиники Мидод эди. Бироқ Эгамизнинг Руҳи уларни ҳам қамраб олди, улар ҳам қароргоҳда зикр туша бошладилар. 27Бир ўспирин югуриб келиб, Мусога: “Элдод билан Мидод қароргоҳда зикр тушишяпти”, деди. 28Мусонинг ёрдамчиси, ёшлигидан унга хизмат қилиб келган[52] Нун ўғли Ёшуа деди:
— Мусо ҳазратлари! Уларни тўхтатинг!
29Мусо эса унга шундай жавоб берди:
— Сен менинг манфаатимни кўзлаб, шу гапларни айтяпсанми? Менга қолса, Эгамнинг бутун халқи пайғамбар бўлсин, Эгамиз Ўз Руҳини уларнинг ҳаммасига берсин, дейман!
30Шундан сўнг Мусо билан Исроил оқсоқоллари қароргоҳга қайтиб келишди.
31Эгамиз шамол қўзғатди. Шамол денгиздан[53] беданаларни учириб келиб, уларни қароргоҳга ва қароргоҳ атрофига уюб ташлади. Беданалар қароргоҳнинг айланаси бўйлаб бир кунлик масофада, икки тирсак баландликда учиб юрган эди[54].
32Халқ ўша куни кундузи ва кечаси, кейинги куни ҳам эртадан кечгача бедана йиғиштирди. Энг оз терган одамники олтмиш сават[55] чиқди. Улар беданаларни қуритиш учун бутун қароргоҳ атрофига ёйиб ташлашди. 33Лекин одамлар гўштни энди оғзига олиб, ҳали ейишга ҳам улгурмаган эдиларки, Эгамиз халққа ғазабини сочиб, қақшатқич ўлат юборди. 34Бу ерга Хиврут–Хаттаво[56], деб ном берилди, чунки бу ерга нафси бузуқ одамлар дафн қилинганди.
35Халқ Хиврут–Хаттаводан Хазерўтга қараб йўлга чиқди. Улар Хазерўтга етиб борганларидан кейин қароргоҳ қуришди.
1Мусо Ҳабашистонлик[57] аёлга уйлангани учун, Марям ва Ҳорун Мусога қарши гапирдилар. 2Иккови: “Эгамиз ёлғиз Мусо орқали гапирибдими?! У биз орқали ҳам гапирмаганми?!” дейишди. Эгамиз уларнинг бу гапини эшитди. 3Мусо жуда камтар одам эди, ер юзида камтарликда унга тенг келадигани йўқ эди.
4Эгамиз бирдан Мусо, Ҳорун ва Марямга:
— Учовингиз ҳам Учрашув чодирига келинглар! — деб амр берди.
Шундан сўнг учовлари Учрашув чодирига келишди. 5Эгамиз устун шаклидаги булутда тушиб, чодирга кираверишда турди ва Ҳорун билан Марямни чақирди. Иккови олдинга чиқди. 6Эгамиз уларга деди:
— Менинг сўзларимни эшитиб олинглар. Орангизда пайғамбар бўлганда, Мен, Эгангиз, Ўзимни уларга ваҳийда аён қиламан, улар билан тушларида гаплашаман. 7Лекин қулим Мусо билан бошқача гаплашаман. Менинг бутун халқим орасида ишончлиси Мусодир[58]. 8Мен у билан жумбоқли башоратлар орқали эмас, балки юзма–юз, очиқ–ойдин гаплашаман. Мусо Мен, Эгангизнинг шарпасини кўради. Наҳотки сизлар Менинг қулим Мусога қарши гапиришдан қўрқмадингизлар?!
9Эгамиз улардан қаттиқ ғазабланиб, узоқлашди.
10Булут чодир тепасидан кетиши биланоқ, Марям тери касаллигига[59] чалиниб, қордай оппоқ бўлиб қолди. Ҳорун буни кўриб, 11Мусога ёлворди:
— Эй, ҳазратим, биз аҳмоқлик қилиб қўйдик! Ўтинаман, гуноҳимиздан ўтинг! 12Марям она қорнидаёқ чирий бошлаган ўлик чақалоққа ўхшаб қолмасин!
13Шунда Мусо Эгамизга илтижо қилиб:
— Эй, Худо, унга шифо бер! — деб ёлворди. 14Эгамиз эса Мусога шундай жавоб берди:
— Агар Марямнинг ўз отаси унинг юзига тупурганда, у етти кун шарманда бўлиб юрмасмиди?! Марямни қароргоҳдан чиқариб юборинглар, у етти кундан кейингина қароргоҳга қайтиб келиши мумкин.
15Шундай қилиб, Марям қароргоҳдан ҳайдаб чиқарилди. У етти кун қароргоҳдан ташқарида бўлди. У қайтиб келмагунча халқ йўлга чиқмай турди.
1Шундан сўнг халқ Хазерўтдан йўлга чиқиб, Порон саҳросига[60] келиб қароргоҳ қурди. 2Эгамиз Мусога деди: 3“Мен Исроил халқига бераётган Канъон юртига айғоқчилар юбор. Ҳар бир қабиладан биттадан йўлбошчини жўнат.”
4Мусо, Эгамизнинг амрига мувофиқ, қабила йўлбошчиларини Порон саҳросидан Канъон юртига жўнатди.
5Уларнинг исми қуйидагичадир:
Рубен қабиласидан — Заккур ўғли Шаммува.
6Шимўн қабиласидан — Хўри ўғли Шофот.
7Яҳудо қабиласидан — Яфунах ўғли Холиб.
8Иссахор қабиласидан — Юсуф ўғли Йихал.
9Эфрайим қабиласидан — Нун ўғли Хўшея[61].
10Бенямин қабиласидан — Рофу ўғли Палти.
11Забулун қабиласидан — Сўди ўғли Гаддиэл.
12Юсуф қабиласидан, яъни Манаше қабиласидан — Сусих ўғли Гадди.
13Дан қабиласидан — Гамали ўғли Омиёл.
14Ошер қабиласидан — Микойил ўғли Сатур.
15Нафтали қабиласидан — Вофси ўғли Нахби.
16Гад қабиласидан — Мохи ўғли Гувал.
17Мусо Канъон юртига айғоқчиликка юборган одамларнинг исми ана шулардир. Мусо Нун ўғли Хўшеянинг исмини ўзгартириб, уни Ёшуа, деб атади[62].
18Мусо уларни Канъон юртига айғоқчиликка юборар экан, шундай деди: “Шимолга қараб юринглар, Нагав чўлини[63] айланиб чиққанингиздан кейин, чўлдан шимолда жойлашган қирли ерларни ҳам кўриб чиқинглар. 19У ерлар қандай жой, у ерда яшаётган халқ кучлими ёки заифми, кўпми ёки озми, 20юрти яхшими ёки ёмонми, шаҳарлари девор билан ўралганми ёки йўқми, 21ерлари унумдорми ёки камҳосилми, дарахтлари борми ёки йўқми, билиб келинглар. Ўша юртнинг меваларидан олиб келишнинг иложини қилинглар.” Узум мавсуми энди бошланган эди.
22Шундай қилиб, айғоқчилар шимолга қараб кетишди. Зин чўлидан бошлаб, Лево–Хомат[64] яқинидаги Рехоб шаҳригача бўлган ҳамма жойларни кўздан кечириб чиқишди. 23Даставвал улар Нагав чўлини кесиб ўтиб, Хеврон шаҳрига[65] боришганди. Ўша ерда Иноқдан келиб чиққан[66] Охиман, Шешай ва Талмай уруғлари яшашарди. Хеврон Мисрдаги Зўван шаҳридан етти йил олдин қурилган эди. 24У ердан айғоқчилар Эшкўл сойлигига бориб, бир бош узумни шохи билан қирқиб олишганди. Бу бош узумни икки киши ходага осиб кўтариб кетганди. Бундан ташқари, улар анор ва анжирлардан ҳам олишганди. 25Айғоқчилар сойликдан бир бош узум қирқиб олганлари учун ўша сойликка Эшкўл[67], деб ном берилди.
26Ниҳоят, улар юртни кўриб чиқиб, қирқинчи куни қайтишди. 27Порон саҳросидаги Кадешга[68] — Мусо, Ҳорун ва бутун Исроил жамоаси олдига келишди. Уларга кўрган–билганларини айтиб, ўша юртнинг меваларини кўрсатишди. 28Улар Мусога шундай деб айтишди:
— Сиз бизни юборган юртга бордик, у ерда чиндан ҳам сут ва асал оқиб ётибди[69]. Мана бу мевалар ўша ердан. 29Лекин у ердаги халқлар кучли, шаҳарлари мустаҳкам ва ниҳоятда улкан экан. Биз у ерда ҳатто Иноқ авлодини[70] ҳам кўрдик! 30Омолек халқи — Нагав чўлида, Хет, Ёбус ва Амор халқлари — қирларда, Канъон халқи эса Ўрта ер денгизи қирғоқларида ва Иордан дарёси бўйларида истиқомат қилишар экан.
31Холиб Мусонинг рўпарасида турган халқни тинчлантириб:
— Бўла қолинглар, ўша юртга ҳужум қилиб, уни эгаллаб олайлик. Ўша юртни босиб олишга албатта кучимиз етади, — деди.
32Лекин Холиб билан бирга борганлар:
— У халққа бас кела олармидик?! Улар биздан кучлироқ–ку! — дейишди.
33Шундай қилиб, улар ўзлари кўриб келган юрт тўғрисида Исроил халқи орасида бўлмағур миш–мишлар тарқата бошлашди: “Биз кўриб келган юрт у ерда яшашга борадиганларни ютиб юборар экан. Ўша юртдаги ҳамма одамлар дев қомат экан. 34Биз у ерда ҳатто улкан паҳлавонлар[71] уруғидан бўлган Иноқ авлодини кўрдик. Уларнинг олдида ўзимизни худди чигирткадай ҳис қилдик. Ҳа, уларнинг назарида ҳам биз чигирткадай эдик.”
1Кейин бутун жамоа фиғон чекиб, тун бўйи йиғи–сиғи қилиб чиқди. 2Жамики Исроил халқи Мусо ва Ҳорундан минғирлаб нолиб, уларга шундай деди:
— Қанийди, Мисрда ўлиб кетганимизда ёки шу саҳрода жон берганимизда эди! 3Агар жангда қирилиб кетадиган бўлсак, нима учун Эгамиз бизни ўша юртга олиб боряпти? Бизнинг хотину бола–чақаларимиз душманга ўлжа бўлади–ку! Бундан кўра, Мисрга қайтиб кетганимиз яхшироқ эмасми?!
4Шундан сўнг улар ўзаро: “Ўзимизга бир йўлбошчи танлаймиз–у, Мисрга қайтиб кетамиз”, деб келишиб олишди. 5Мусо билан Ҳорун эса бутун Исроил жамоаси олдида мук тушишди. 6Юртни кўриб келган айғоқчиларнинг иккитаси Нун ўғли Ёшуа ва Яфунах ўғли Холиб қайғудан кийимларини йиртишди. 7Иккови жамики Исроил жамоасига дейишди:
— Биз кўриб келган юрт — жуда ҳам яхши жой! 8Агар Эгамиз биздан мамнун бўлса, У бизни ўша юртга олиб киради, сут ва асал оқиб ётган ўша юртни[72] бизга беради. 9Фақат Эгамизга қарши исён қилманглар! У юртнинг халқидан қўрқманглар! Улар биз учун осон ўлжа бўлишади. Улар пушти паноҳидан айрилган, Эгамиз эса биз билан бўлади. Улардан қўрқманглар!
10Лекин бутун жамоа: “Ёшуа ва Холибни тошбўрон қиламиз!” деб пўписа қилди.
Шунда Эгамиз улуғворлигини Учрашув чодирида жамики Исроил халқига зоҳир қилди.
11Эгамиз Мусога деди:
— Қачонгача бу халқ Мени хўрлайди?! Уларнинг орасида қанча мўъжиза кўрсатган бўлсам–у, қачонгача Менга ишонмай юради?! 12Мен ўлат юбориб бу халқни қириб ташлайман. Сендан эса улардан ҳам кучлироқ ва буюкроқ бир халқ яратаман.
13Аммо Мусо Эгамизга шундай жавоб қилди:
— Сен бу халқни Ўз қудратинг билан Мисрликлар орасидан олиб чиққан эдинг–ку! Агар халқингни қириб ташласанг, Мисрликлар бу ҳақда эшитишади. 14Улар бу юртда истиқомат қилаётган халқларга ҳам бу ҳақда хабар беришади. Эй, Эгам, ўша халқлар Сен биз билан эканингни билишади. Сен биз билан юзма–юз кўришганингни, Сенинг булутинг доимо бизнинг тепамизда турганини, Сен бизни кундузи устун шаклидаги булут ичида, кечаси устун шаклидаги аланга ичида йўлга бошлаганингни улар билишади, ахир! 15-16Борди–ю, сен халқингнинг ҳаммасини бирдай қириб ташласанг, Сенинг улуғворлигинг ҳақида эшитган халқлар: “Исроил халқининг Эгаси қасам ичиб ваъда берган юртга Ўз халқини олиб кира олмагани учун, уларни саҳрода нобуд қилиб юборибди”, — деб айтишмайдими?! 17Ё, Раббий, илтижо қиламан, Ўз матонатингни кўрсат. Сен Ўзинг айтгансан[73]: 18“Мен, Эгангизнинг жаҳли тез чиқмас, содиқ севгим мўлдир. Фосиқликни, исённи кечираман. Лекин айбдорни асло жазосиз қолдирмайман. Мен уларни жазолаб, уларнинг гуноҳлари оқибатини болаларига, набираларига ва чевараларига олиб келаман.” 19Ўтинаман, чексиз севгинг туфайли бу халқнинг гуноҳидан ўт. Ахир, Сен уларни Мисрдан чиққанларидан бери кечириб келяпсан.
20— Илтимосингга мувофиқ уларни кечираман, — деди Эгамиз Мусога. 21— Лекин Мен барҳаёт Худо бўлганим ҳақи, ер юзини тўлдирган улуғворлигим ҳақи, онт ичиб айтаманки, 22-23бу одамларнинг бирортаси Мен оталарига ваъда қилган юртга кирмайди. Улар Менинг буюк қудратимни, Мисрда ва саҳрода қилган мўъжизаларимни кўра туриб Менга қулоқ солмадилар, Мени қайта–қайта синадилар. Мени хўрлаган бу одамлар Канъон юртини кўрмайдилар. 24Лекин қулим Холиб бундайлардан эмас. У Менга содиқ қолди. Шунинг учун Мен уни ўзи кўриб келган ўша юртга олиб кираман. Унинг насли юртни эгаллайди. 25Энди эса Омолек ва Канъон халқлари яшайдиган водийларга бора кўрманглар. Эртагаёқ орқага қайтинглар, Қизил денгиз[74] томон йўл олиб, саҳрога боринглар.
26Эгамиз Мусо билан Ҳорунга деди:
27— Қачонгача бу қабиҳ жамоа Мендан нолийверади?! Мен Исроил халқининг минғирлаб нолишини эшитдим. 28Уларга бориб Менинг шу гапимни айт: “Барҳаёт Худо бўлганим ҳақи, онт ичиб айтаманки, Мен сўраганларингизнинг ҳаммасини[75] сизларга бераман. Мен, Эгангиз, айтдим. 29Жасадларингиз мана шу саҳрода қолади. Рўйхатга кирган йигирма ва ундан юқори ёшдагилар — Мендан минғирлаб нолиганларнинг ҳаммаси 30Мен онт ичиб, сизларга яшаш учун бермоқчи бўлган юртга киришмайди. У юртга фақат Яфунах ўғли Холиб билан Нун ўғли Ёшуа киришади. 31Сизлар, болаларимиз у ерда душманга ўлжа бўлади, деб айтдингиз. Аммо Мен болаларингизни ўша ерга олиб кираман. Сизлар рад этган ўша юртдан улар баҳра олишади. 32Сизларнинг жасадларингиз эса мана шу саҳрода қолиб кетади. 33Болаларингиз саҳрода қирқ йил тентираб юради. Ҳаммангиз мана шу саҳрода нобуд бўлмагунингизча, болаларингиз сизнинг садоқатсизлигингиз учун азоб тортишади. 34Сизлар ўша юртни қирқ кун давомида кўриб қайтиб келган эдингизлар. Энди гуноҳингиз учун қирқ йил, ҳар бир кун эвазига бир йилдан жазо тортиб юрасизлар. Менга қарши чиққанларнинг ҳоли не кечишини[76] шунда биласизлар! 35Менга қарши йиғилган мана шу қабиҳ жамоанинг ҳаммасини Мен шундай аҳволга соламанки, улар мана шу саҳрода қирилиб, йўқ бўлиб кетишади. Буни Мен, Эгангиз, айтдим.”
36Мусо Канъон юртига айғоқчи қилиб юборган ўнта одам бўлмағур гаплар тарқатиб, жамоанинг Эгамиздан минғирлаб нолишига сабабчи бўлган эди. 37Ўша юрт ҳақида нохуш хабар олиб келган бу одамлар ўлатга чалиниб, Эгамизнинг олдида жон беришди. 38Айғоқчилардан фақат Нун ўғли Ёшуа билан Яфунах ўғли Холиб тирик қолди.
39Мусо жамики Исроил халқига шу гапларни айтганда, халқ чуқур қайғуга ботди. 40Эртасига улар тонг саҳарда турдилар, Канъондаги қирларга томон жўнаётиб шундай дедилар:
— Қани, кетдик, гуноҳ қилганимизни англаб етдик. Мана энди Эгамиз бизга ваъда қилган ўша юртга киришга тайёрмиз.
41Лекин Мусо:
— Нима учун Эгамизнинг амрига яна итоатсизлик қиляпсизлар? — деди. — Бу билан ҳеч нарсага эришолмайсизлар–ку! 42У ерга борманглар. Эгамиз сизлар билан эмас! Душманларингиз олдида мағлуб бўласизлар! 43Омолек ва Канъон халқлари сизларга қаршилик кўрсатишади. Қирилиб кетасизлар. Сизлар Эгамиздан юз ўгирганингиз учун, У сизлар билан бирга бўлмайди.
44Бироқ Исроил халқи билганидан қолмай ўша ердаги қирларга чиқди. Эгамизнинг аҳд сандиғи билан Мусо эса қароргоҳда қолишди. 45Ўша қирларда истиқомат қиладиган Омолек ва Канъон халқлари пастга тушиб, Исроил халқига ҳужум қилишди, уларни Хўрмахгача[77] қувиб боришди.
1-2Мусо орқали Исроил халқига Эгамиз қуйидаги қонунларни берди: Эгамиз сизларга берадиган юртга ўрнашиб олганингиздан кейин мана бу қонунларга риоя қилинг: 3берган ваъдангизга мувофиқ, қўй–эчки суруви ёки подадан қилинадиган қурбонлик, кўнгилдан чиқариб берадиган қурбонлик, халқнинг белгиланган байрамида қурбонлик қилай, деб Эгамизга ёқимли ҳид бориши учун қуйдириладиган қурбонлик ёки тинчлик қурбонлиги қилиб оловда қуйдирасиз. 4-5Шунда Эгамизга атаб, қурбонликка қўшиб дон билан шароб назри ҳам қилишингиз лозим.
Қўзи ёки улоқчани қурбонлик қилганингизда, дон назрини — икки коса[78]зайтун мойи аралаштирилган тўрт коса[79] сифатли унни, икки коса шаробни назр қилинглар.
6Қўчқорни қурбонлик қилганингизда, дон назрини — уч коса[80]зайтунмойи аралаштирилган саккиз коса[81] сифатли унни ва 7уч коса шаробни назр қилинглар. Бу қурбонлик ва назрлардан Эгамизга ёқимли ҳид боради.
8Буқани Эгамизга атаб, куйдириладиган қурбонлик, берган ваъдангизга мувофиқ қилинадиган қурбонлик ёки тинчлик қурбонлиги қилганингизда, 9қурбонликка қўшиб тўрт коса[82] зайтун мойи аралаштирилган ўн икки коса[83] сифатли унни ва 10тўрт коса шаробни назр қилинглар. Оловда куйдириладиган бу қурбонлик ва назрлардан Эгамизга ёқимли ҳид боради.
11Шундай қилиб, буқа, қўчқор, қўзи ёки улоқчани қурбонлик қилганингизда, шу назрларни қурбонликка қўшиб келтиринглар. 12Қурбонлик қилинадиган ҳайвонларнинг сони қанча бўлишидан қатъий назар, ҳар бир ҳайвонга қўшиб, белгиланган миқдорда дон билан шароб назр қилинглар. 13Исроил халқидан бўлган ҳар бир одам қурбонликни Эгамизга ёқимли ҳид бориши учун оловда куйдирганда, мана шу қоидаларга риоя қилиши шарт. 14Агар орангизда ўрнашиб олган ёки вақтинча истиқомат қилаётган бирорта мусофир Эгамизга ёқимли ҳид бориши учун қурбонликни оловда куйдирмоқчи бўлса, у ҳам шу қоидаларга риоя қилсин.
15Исроил жамоаси учун ҳам, орангизда яшаётган мусофир учун ҳам қонун–қоида бир. Эгамизнинг олдида сизлар ҳам, мусофирлар ҳам бирдир. Бу қонун–қоидага доимо, авлодларингиз оша риоя қилинглар. 16Сизлар учун ҳам, орангизда яшаётган мусофирлар учун ҳам қонун–қоида бирдир.
17-18Мусо орқали Исроил халқига Эгамиз яна қуйидаги қонунларни берди: Эгамиз сизларни бошлаб бораётган юртга кирганингиздан кейин, 19ўша юртнинг нонидан тановул қиласизлар. Ўшанда нонингизнинг бир қисмини Эгамизга назр қилинглар. 20Хамирнинг биринчи зуваласидан ёпилган нонни Эгамизга назр қилинглар. Бу назрни янчилган донни назр қилгандай назр қилинглар. 21Авлодлар оша хамирнинг биринчи зуваласини Эгамизга назр қилинглар.
22-23Агар Эгамиз мен орқали берган бу амрларнинг бирортасига — Эгамиз амр этган кундан бошлаб авлодларингиз оша риоя қилмасангиз, 24агар жамоа бу хатога билмаган ҳолда йўл қўйган бўлса, бутун жамоа Эгамизга ёқимли ҳид бориши учун битта буқани куйдириб қурбонлик қилсин. Улар буқага қўшиб, белгиланган миқдорда дон билан шароб назрини келтиришсин. Бундан ташқари, битта такани гуноҳ қурбонлиги қилишсин. 25Шундай қилиб, руҳоний бутун Исроил жамоасини гуноҳларидан поклайди. Жамоа билмасдан хато қилгани учун кечирилади, чунки улар қилган хатоси учун Эгамизга қурбонлик қилиб, оловда куйдирган ва гуноҳ қурбонлигини келтирган бўладилар. 26Эгамиз бутун Исроил жамоасини ва сизларнинг орангизда яшаётган мусофирларни кечиради, чунки бутун халқ билмай хато қилган эди.
27Агар бирорта одам билмасдан гуноҳ қилиб қўйса, бир ёшли эчкини гуноҳ қурбонлиги қилсин. 28Руҳоний Эгамизнинг олдида ўша одамни гуноҳидан поклайди, ўша одам кечирилади. 29Билмасдан гуноҳ қилиб қўйган Исроил одами учун ҳам, орангизда истиқомат қилаётган мусофир учун ҳам қонун бир.
30Лекин қасддан гуноҳ қилган одам, Исроил халқиданми ёки мусофирми, Эгамизга шак келтирган бўлади. Ўша одам Исроил халқи орасидан йўқ қилинсин. 31У Эгамизнинг сўзларини назар–писанд қилмагани учун, амрларига итоат қилмагани учун албатта йўқ қилинсин. Унинг гуноҳи ўз гарданида қолади.
32Бир куни Исроил халқи саҳрода турган пайтда, Шаббат куни ўтин териб юрган бир одамни ушлаб олишди[84]. 33Улар ўша одамни Мусо, Ҳорун ва бутун Исроил жамоаси олдига олиб келишди. 34Бироқ бу одамни нима қилиш кераклигини ҳали аниқ билишмагани учун, уни қамаб қўйишди. 35Кейин Эгамиз Мусога деди:
— Бу одамнинг жазоси ўлимдир. Бутун жамоа уни қароргоҳдан ташқарига олиб чиқиб, тошбўрон қилсин.
36Эгамиз Мусога амр этгандай, бутун жамоа ўша одамни қароргоҳдан ташқарига олиб чиқиб, тошбўрон қилиб ўлдирди.
37Шундан кейин Эгамиз Мусога деди:
38— Исроил халқига Менинг шу гапимни етказ: “Сизлар авлодлар оша кийимларингизнинг этагига попук қилиб осиб юринглар. Ҳар бир попукка кўк ип қўшиб эшилган бўлсин. 39Попуклар сизларга Мен, Эгангизнинг амрларини эслатиб туради. Уларни кўрганингизда Мен сизларга берган ҳамма амрларимни эслаб, бажарасизлар. Хиёнатга етакловчи кўнглингиз, кўзингиз эҳтиросларига ортиқ берилмайсизлар. 40Шунда сизлар Менинг ҳамма амрларимни ёдингизда тутиб бажарасизлар, Менга бағишланган бўласизлар. 41Мен Эгангиз Худоман. Мен Худойингиз бўламан, деб сизларни Мисрдан олиб чиққанман. Мен Эгангиз Худоман.”
1-2Бир куни Леви қабиласининг Қоҳот уруғидан бўлган Изхор ўғли Кўрах Мусога қарши исён кўтарди. У Рубен қабиласидан Элиёбнинг ўғиллари Датан ва Абурамни ҳамда Палаф ўғли Онни ёнига қўшиб олди. Исроил халқининг 250 йўлбошчиси ҳам уларга қўшилди. Бу йўлбошчилар жамоа кенгашининг тайинланган аъзоларидан бўлиб, обрўли кишилар эди.
3Улар Мусо билан Ҳорунга қарши йиғилишиб, икковига шундай дейишди:
— Сизлар ҳаддингиздан ошиб кетдингиз! Ахир, бутун жамоа ва унинг ҳар бир аъзоси Эгамизга тегишли–ку! Эгамиз ҳаммамиз билан биргадир. Нимага энди сизлар ўзингизни Эгамизнинг жамоасидан устун қўйяпсизлар?!
4Мусо бу гапни эшитиб, мук тушди[85]. 5Сўнг Кўрах ва унинг шерикларига шундай деди:
— Эртага эрталаб Эгамиз Ўзига тегишли бўлган одамини кўрсатади. Ким Худонинг танлангани бўлса, Эгам ўшани Ўзига яқинлаштиради. 6Сен, Кўрах, ҳамтовоқларинг билан бирга оташкуракларингизни олиб, 7эртага Эгамиз олдида ўша оташкуракларингизда тутатқи тутатинглар. Ўшанда Эгамиз кимни танлаб олганини, ким Унга тегишли эканлигини кўрамиз[86]. Эй, левилар, сизлар ҳаддингиздан ошиб кетдингизлар!
8Кейин Мусо:
— Эй, левилар, эшитиб олинглар! — деди Кўрахга. 9— Исроил халқининг Худоси сизларни Исроил жамоасидан ажратиб олди. Муқаддас чодирдаги юмушларни бажаришингиз учун сизларни Ўзига яқинлаштирди. Жамоа вакили сифатида бутун халққа хизмат қилишингиз учун сизларни танлаб олди. Наҳотки шуниси сизларга камлик қилса?! 10Эгамиз сизларни, ҳамма леви биродарларингизни Ўзига яқинлаштирган бўлса, яна руҳонийликни ҳам талаб қилишингиз нимаси? 11Ҳорун ким бўптики, сизлар ундан минғирлаб нолисангиз? Сизлар асли Ҳорунга эмас, Эгамизга қарши йиғилгансиз!
12Мусо Элиёбнинг ўғиллари Датан ва Абурамни чақириб келгани одам юборди. Лекин улар:
— Бормаймиз! — деб жавоб беришди, 13— Сен бизни сут ва асал оқиб ётган юртдан[87] олиб чиқиб, саҳрода ҳалок қилмоқчи бўлдинг. Шуниси етмагандай, энди бизга хон бўлмоқчимисан?! 14Сен бизни сут ва асал оқиб ётган юртга олиб кирмадинг, мулк қилиб далалару узумзорларни бермадинг. Шу пайтгача бизни лақиллатиб келяпсан. Йўқ, олдингга бормаймиз!
15Мусо қаттиқ ғазабланиб, Эгамизга айтди:
— Уларнинг назрларини қабул қилма. Мен уларнинг бирортасига ёмонлик қилмадим–ку, уларнинг биронтасидан ҳатто эшагини ҳам олмадим–ку!
16Сўнг Мусо Кўрахга айтди:
— Эртага ўзинг ҳам, ҳамма шерикларинг ҳам Эгамиз олдида ҳозир бўлинглар. Ҳорун ҳам шу ерда бўлади. 17250 та йўлбошчининг ҳаммаси оташкуракларига тутатқи солиб, Эгамизнинг ҳузурига олиб келишсин. Сен ҳам оташкурагингни олиб кел, Ҳорун ҳам ўзиникини олиб келади.
18Шундай қилиб, эртаси куни ҳар бир одам ўз оташкурагини олди. Оташкуракка чўғ солиб, чўғ устига тутатқи ташлади. Улар Мусо ва Ҳорун билан бирга Учрашув чодири кираверишига келиб туришди. 19Кўрах бутун жамоани Учрашув чодири киравериши олдига — Мусо ва Ҳоруннинг рўпарасига тўплагач, Эгамиз улуғворлигини бутун жамоага зоҳир қилди.
20Кейин Эгамиз Мусо билан Ҳорунга:
21— Бу жамоадан нари туринглар, — деди. — Мен уларни бир зумда йўқ қилиб юбораман.
22Иккови эса мук тушиб:
— Эй, Худойим! Эй, одамзод руҳларининг Худоси! — деб илтижо қилишди. — Гуноҳ қилган битта одаму Сен эса бутун жамоадан ғазабланяпсанми?!
23Эгамиз Мусога деди:
24— Жамоага айт, улар Кўрах, Датан ва Абурамнинг чодирларидан узоқроқ туришсин.
25Мусо ўрнида туриб, Датан билан Абурамнинг олдига кетди. Исроил оқсоқоллари ҳам Мусога эргашишди. 26Мусо жамоага деди:
— Бу қабиҳ одамларнинг чодирларидан узоқроқ туринглар. Уларнинг бирор нарсасига ҳам тегманглар. Акс ҳолда уларнинг ҳамма гуноҳлари учун сизлар нобуд бўласизлар.
27Жамоа Кўрах, Датан ва Абурамнинг чодирларидан узоқроққа бориб туришди. Датан ва Абурам эса хотинлари, бола–чақалари билан чодирларининг кираверишига чиқиб турган эдилар.
28— Бу ишларнинг ҳаммасини адо этишим учун мени Эгамиз юборганини, буларни ўзимча қилмаганимни шундан биласизлар, — деди Мусо. 29— Агар Кўрах ва унинг шериклари ўз ажали билан, ҳамма одамлар каби ўлишса, мени Эгамиз жўнатмаган бўлади. 30Борди–ю, Эгамиз фавқулодда бирор янги нарса қилса — ер ёрилиб уларни бор нарсаси билан ютиб юборса, улар ўликлар диёрига[88] тириклайин кириб кетишса, билингларки, ўша одамлар Эгамизни хўрлаган бўлади.
31Мусо гапини энди тугатган ҳам эдики, уларнинг оёғи остидаги ер ёрилиб кетди. 32Ернинг оғзи катта очилиб, уларни оила аъзолари, Кўрахнинг ҳамма шериклари, мол–мулки билан бирга ютиб юборди. 33Шундай қилиб, улар жамики мол–мулки билан бирга тириклайин ўликлар диёрига кириб кетишди. Ер ёпилиб, уларни жамоа орасидан ғойиб қилди. 34Уларнинг фарёдидан атрофда турган Исроил халқи: “Бизни ҳам ер ютиб юбормасин”, деб тум–тарақай бўлди. 35Шу пайт Эгамиз аланга юбориб, тутатқи тутатган 250 та одамни куйдириб юборди.
36Эгамиз яна Мусога деди:
37-38— Ҳоруннинг ўғли руҳоний Элазарга айт. У гуноҳлари учун ўлдирилганларнинг оташкуракларини ёнғин орасидан йиғиштириб олсин. Оташкураклардаги чўғларни бир четга чиқариб ташласин, чунки оташкураклар муқаддасдир. Бу оташкураклар Менга назр қилиш учун фойдаланилганда, муқаддас бўлган. Бу оташкуракларни ёйиб, қурбонгоҳни қоплаш учун тунука қилинглар. Булар Исроил халқини огоҳлантирувчи бир белги бўлади.
39Руҳоний Элазар куйиб ўлганларнинг тутатқи тутатган бронза оташкуракларини йиғиштириб олди. Улар оташкуракларни ёйиб, қурбонгоҳни қоплаш учун тунука ҳолига келтиришди. 40Ҳоруннинг наслидан бўлмаган бирорта одам Эгамизнинг олдида тутатқи тутатиб, Кўрах ва унинг шериклари каби ҳалок бўлмаслиги учун, булар Исроил халқини огоҳлантириб турар эди. Шундай қилиб, Эгамизнинг Мусо орқали берган кўрсатмалари амалга оширилди.
41Эртасига жамики Исроил жамоаси Мусо билан Ҳорундан норози бўлиб: “Эгамизнинг халқини сизлар ўлдирдингизлар”, деб минғирлай бошлади. 42Жамоа уларга қарши йиғилган пайтда Мусо билан Ҳорун Учрашув чодири томон бурилиб қарашса, чодирни булут қоплаб олган, Эгамиз улуғворлигини зоҳир қилган экан. 43Улар Учрашув чодирининг олд томонига бориб туришганда, 44Эгамиз Мусога деди:
45— Бу жамоадан нари тур, Мен уларни ҳозирнинг ўзидаёқ йўқ қилиб юбораман.
Аммо Мусо билан Ҳорун ерга мук тушди. 46Мусо Ҳорунга деди:
— Қани, бўл, оташкурагингни ол! Қурбонгоҳдан оташкуракка чўғ солиб, устига тутатқи ташла–да, тезроқ жамоанинг олдига бор. Уларни гуноҳларидан покла. Эгамиз ғазабини сочди, одамлар ўлатдан нобуд бўляпти.
47Ҳорун Мусо буюргандай қилиб, жамоанинг орасига югуриб борди. Одамлар ҳақиқатан ҳам ўлатдан нобуд бўлишаётган эди. Ҳорун тутатқи тутатиб, Исроил халқини гуноҳларидан поклади. 48У тириклар билан марҳумларнинг ўртасига турган эди, ўлат тўхтади. 49Лекин ўлатдан 14.700 киши нобуд бўлган эди. Кўрахнинг қилмиши туфайли ўлганлар бу ҳисобга кирмасди. 50Ўлат тўхтагандан кейин Ҳорун Учрашув чодирига кираверишда турган Мусонинг ёнига қайтиб келди.
1Шундан кейин Эгамиз Мусога деди:
2— Исроил халқига айт, улар ҳар бир қабила йўлбошчисининг таёғини[89] олиб келишсин. Ҳаммаси бўлиб ўн иккита таёқ бўлсин. Ҳар бир қабила йўлбошчисининг исмини ўз таёғига ёзиб қўйинглар. 3Леви қабиласининг таёғига Ҳоруннинг исмини ёзинглар, ҳар бир қабила йўлбошчисидан биттадан таёқ бўлиши лозим. 4Сен таёқларни Учрашув чодирига олиб кириб, Мен сен билан учрашадиган жойга — аҳд сандиғи[90] олдига қўй. 5Мен танлаган одамнинг таёғи куртак чиқаради. Шундай қилиб, сенга қаршилик қилаётган Исроил халқининг минғирлаб нолишларига Мен чек қўяман.
6Мусо Исроил халқига Эгамизнинг гапларини айтди. Йўлбошчилар ҳар бир қабила номидан биттадан таёқни беришди, ҳаммаси бўлиб ўн иккита таёқ бўлди. Ҳоруннинг таёғи ҳам ўша таёқлар орасида эди. 7Мусо таёқларни Муқаддас аҳд чодирига[91] — Эгамизнинг олдига қўйди.
8Эртаси куни Мусо Муқаддас аҳд чодирига кириб қараса, Ҳоруннинг Леви қабиласини ифода этган таёғи куртак ёзибди, кўкариб, гуллабди, ҳатто бодом тугибди. 9Мусо Эгамизнинг ҳузуридаги ҳамма таёқларни Исроил халқи олдига олиб чиқиб кўрсатди. Ҳар бир йўлбошчи ўз таёғини олди. 10Эгамиз Мусога шундай амр берди:
— Ҳоруннинг таёғини аҳд сандиғи олдига қайтариб олиб бориб қўй. Таёқ доимо ўша ерда сақланиб, исёнчиларни огоҳ қилиб турсин. Шундай қилиб, сен уларнинг минғирлаб нолишларига чек қўйиб, уларнинг қирилиб кетишига йўл қўймайсан.
11Эгамиз қандай амр этган бўлса, Мусо ҳаммасини бажарди.
12Исроил халқи эса Мусога фарёд қилди:
— Шўримиз қуриди! Кунимиз битди! 13Эгамизнинг Муқаддас чодирига яқин борганлар нобуд бўлишади. Биз ҳаммамиз қирилиб кетамиз!
1Эгамиз Ҳорунга деди: “Сен, ўғилларинг ва бутун Леви қабиласи Муқаддас чодирга нисбатан қилинган ҳар қандай айб учун жавобгар бўласизлар. Руҳонийлик хизматида йўл қўйилган айблар учун эса фақатгина сен ва ўғилларинг жавобгар бўласизлар. 2Қабиладош леви биродарларингни ёнингга ол. Сен ўғилларинг билан Муқаддас аҳд чодирида[92] хизмат қилаётганингда улар сизларга ёрдам беришади. 3Левилар сизларнинг назоратингиз остида хизмат қилиб, Муқаддас чодирга оид барча юмушларни бажаришади. Лекин улар муқаддас жиҳозларга ва қурбонгоҳга зинҳор яқинлашмасинлар, акс ҳолда улар ҳам, сизлар ҳам ҳалок бўласизлар. 4Левилар сизларга қўшилишиб, Учрашув чодиридаги барча вазифаларни бажаришсин. Левилардан бошқа бирортаси сизлар билан бирга хизмат қилмасин. 5Менинг ғазабим Исроил халқига қарши яна авж олмаслиги учун, чодирнинг Муқаддас хоналарида ва қурбонгоҳда фақатгина сен ўғилларинг билан хизмат қилгин. 6Леви биродарларингни Мен Ўзим сенга ёрдамчи қилиб, Исроил халқи орасидан танлаб олганман. Улар Учрашув чодирида хизмат қилишлари учун Мен, Эгангизга, бағишланган. 7Шундай бўлса–да, қурбонгоҳ ва ички парда орқасидаги Энг муқаддас хона билан боғлиқ бўлган барча руҳонийлик хизматини фақат сен ўғилларинг билан бажар. Руҳонийликни Мен сизларга ҳадя қилиб бердим. Муқаддас буюмлар олдига келган бошқа ҳар қандай одамнинг жазоси ўлимдир.”
8Эгамиз яна Ҳорунга деди: “Исроил халқи Менга олиб келган ҳамма муқаддас назрларни назорат қилишни сенга топширдим. Бу назрларни сенга ва ўғилларингга доимий улуш қилиб бердим. 9Исроил халқи Менга берадиган энг муқаддас назрларнинг, яъни дон назри, гуноҳ қурбонлиги ва айб қурбонликларининг куйдирилмайдиган қисми сен билан ўғилларингга тегишлидир. 10Буларни муқаддас жойда тановул қилинглар. Бу назрларни фақат эркаклар тановул қилишлари мумкин. Бу назрларни ғоят муқаддас деб билинглар.
11Қурбонгоҳ олдида Исроил халқи юқорига кўтариб, Менга берган бошқа ҳамма назрлар ҳам сен билан ўғил–қизларингнинг доимий улушидир. Хонадонингдаги ҳар бир пок одам бу назрларни тановул қилиши мумкин.
12Одамлар Мен, Эгангизга, назр қилган илк ҳосилнинг энг сифатли зайтун мойини, шаробини ва донини ҳам Мен сизларга бердим. 13Менга назр қилинган бутун юртнинг илк ҳосили сизларники бўлади. Хонадонингиздаги ҳар бир пок одам бу назрларни тановул қилиши мумкин. 14Исроилда Менга тамомила бағишланган[93] ҳар бир нарса сизларники бўлади. 15Исроил халқи Менга назр қилган ҳар бир тўнғич ўғил ва ҳайвонларининг биринчи эркак боласи ҳам сизларникидир. Лекин сизлар уларнинг ҳар бир тўнғич ўғли эвазига ҳамда ҳаром ҳайвоннинг[94] биринчи эркак боласи эвазига улардан кумуш олишларингиз шарт. 16Ҳар бир тўнғич ўғил бир ойлик бўлганда, уларнинг эвазига беш бўлакдан кумуш олинглар. Ҳар бир кумуш бўлакнинг оғирлиги 2,5 мисқол бўлсин[95].
17Лекин сигирнинг, қўйнинг ва эчкининг биринчи боласи эвазига ҳеч қандай тўлов олма. Бу жониворлар фақат Менга тегишлидир. Уларнинг қонини қурбонгоҳга сеп, ёғини эса Мен, Эгангизга, ёқимли ҳид келиши учун оловда куйдир. 18Қўчқорнинг юқорига кўтарилган тўши ва ўнг сони сеники бўлгани каби, бу жониворларнинг гўшти ҳам сеники бўлади. 19Исроил халқи Менга келтирадиган эҳсонларнинг ҳаммасини Мен сенга ва ўғил–қизларингга доимий улуш қилиб бераман. Бу сен ва сенинг наслинг билан Менинг ўртамдаги қатъий аҳддир.”
20Сўнг Эгамиз Ҳорунга яна деди: “Сизлар Исроил юртида улуш олмайсизлар, халқингиз орасида сизларга бир бўлак ер ҳам берилмайди. Зотан, Исроил халқи орасидаги улушингиз ҳам, мулкингиз ҳам Менман.
21Левиларнинг Учрашув чодирида қилган хизматига яраша Мен уларга Исроил юртидаги ҳамма ушрларни[96] хизмат ҳақи қилиб бераман. 22Бундан буён Исроил халқи Учрашув чодирига яқин келмасин. Акс ҳолда улар қилган гуноҳи учун жазо тортиб ўладилар. 23Левилар эса Учрашув чодирида хизмат қилиб, чодирга нисбатан қилинган ҳар қандай айб учун жавобгар бўлишади. Бу авлодларингиз оша абадий қонун–қоида бўлсин. Левилар Исроил халқи орасида ерни улуш қилиб олишмайди. 24Бунинг ўрнига, Мен уларга Исроил халқининг Менга назр қилган барча ушрларини бераман. Шу сабабли Мен, левилар Исроил халқи орасида улуш олмайди, деб айтган эдим.”
25Эгамиз яна Мусога деди:
26— Левиларга Менинг шу гапимни етказ: “Эгамиз Исроил халқининг ушрини сизларга улуш қилиб берган. Сизлар ушрни олганингизда, шу ушрнинг ўндан бир қисмини Эгамизга назр қилиб беринглар. 27Эгамиз бу назрингизни дон билан шаробнинг илк ҳосили ўрнида қабул қилиб олади. 28Демак, сизлар Исроил халқидан оладиган жамики ушрингизнинг ўндан бир қисмини Эгамизга назр қилишингиз шарт. Ўша назрни руҳоний Ҳорунга беринглар. 29Исроил халқидан қабул қилган ушрнинг фақатгина энг сифатлисини Эгамизга назр қилинглар. 30Исроил халқи Эгамизга дон билан шароб назрларини келтиргандан кейин ҳосилнинг қолганини ўзларига қолдирадилар. Шу сингари, сизлар ҳам ушрларнинг энг сифатлисини Эгамизга бағишлаганингиздан кейин, қолганини ўзингизга қолдиринглар. 31Қолганини ўзингиз оилангиз билан ҳар қандай жойда еб–ичишингиз мумкин. Булар Учрашув чодирида қилган хизматингиз учун тўловдир. 32Эгамизга ушрнинг энг сифатлисини бағишлаганингиздан кейингина ушрнинг қолганини ейишингиз мумкин, шунда сизлар айбдор ҳисобланмайсизлар. Шундай йўл тутсангиз, Исроил халқининг муқаддас ҳадяларини булғамаган бўласизлар, ўзларингиз нобуд бўлмайсизлар.”
1-2Мусо билан Ҳорун орқали Исроил халқига Эгамиз қуйидаги қонунни берди: сизлар бизга битта нуқсонсиз малла ғунажинни олиб келинглар. Ғунажинга бўйинтуруқ урилмаган бўлсин. 3Малла ғунажинни руҳоний Элазарга беринглар. Сўнг ғунажинни қароргоҳдан ташқарига олиб чиқиб, Элазарнинг олдида сўйинглар. 4Руҳоний Элазар ғунажиннинг қонига бармоғини ботириб, қонни Учрашув чодирининг олди томонига қарата етти марта сепсин. 5Сўнг жонивор бутунлигича — териси, гўшти, қони, ичак–човоқлари билан бирга Элазарнинг кўзи олдида куйдирилсин. 6Руҳоний садр ёғочини, иссоп ўтининг[97] бир тутамини ва қирмизи ипни олиб, ёнаётган ғунажин устига ташласин. 7Сўнг руҳоний ювиниб, кийимларини ҳам ювсин. Шундан кейингина у қароргоҳга қайтиб кириши мумкин. Лекин руҳоний кечгача ҳаром бўлади. 8Ғунажинни ёққан одам ҳам ювиниб, кийимларини ювсин. У ҳам кечгача ҳаром бўлади. 9Кейин бирорта пок одам ғунажиннинг кулини йиғиштириб, қароргоҳ ташқарисидаги тоза жойга олиб бориб қўйсин. Исроил халқи бу кулни покланиш сувига солиб ишлатиш учун сақласин. Бу кул одамларни гуноҳлардан поклаш маросимида ишлатилади. 10Ғунажиннинг кулини йиғиштирган одам ҳам кийимларини ювсин, у ҳам кечгача ҳаром бўлади. Бу — Исроил халқи учун ҳам, уларнинг орасида яшаётган мусофирлар учун ҳам доимий қонун–қоида.
11Ҳар қандай кишининг мурдасига теккан одам етти кун ҳаром бўлади. 12Мурдага теккан одам покланиш суви билан учинчи ва еттинчи куни ўзини покласин. Шунда у пок бўлади. Ўша одам учинчи ва еттинчи куни ўзини покламаса, ҳаром бўлиб қолаверади. 13Мурдага тегиб, ўзини покламаган одам ЭгамизнингМуқаддас чодирини булғаган бўлади. Покланиш суви ўша одамнинг устига сепилмагани учун у ҳаромлигича қолади. Бундай одам Исроил халқи орасидан йўқ қилинсин.
14Агар одам чодирда вафот этса, қуйидаги қоидага риоя қилинглар: ўша пайтда чодирда бўлган ва чодирга кирган ҳамма одамлар етти кун ҳаром бўлишади. 15Чодирдаги қопқоғи ёпилмаган, усти очиқ ҳар қандай идиш ҳам ҳаром бўлади. 16Агар бирорта одам очиқ майдонда ўлдирилган ёки ўз ажали билан ўлган кимсанинг жасадига, марҳумнинг суягига ёки қабрига тегса, у етти кун ҳаром бўлади. 17Ҳаром бўлган одам учун гуноҳдан поклаш мақсадида куйдирилган малла ғунажиннинг кулидан олиб идишга солинглар, сўнг кулнинг устига оқар сувдан қуйинглар. 18Пок одам иссопни олиб, сувга ботирсин–да, сувни чодирга, чодирдаги ҳамма жиҳозларга, чодирдаги одамларга сепсин. Одамнинг суягига, марҳумга, ўлдирилган кимсанинг жасадига ёки қабрга теккан одамнинг устига ҳам ўша сувдан сепсин. 19Учинчи ва еттинчи кунлари пок одам ҳаром одамга сувдан сепиб, еттинчи куни уни покласин. Покланган одам ювиниб, кийимларини ювсин. Ана шунда кечқурунга бориб у пок бўлади.
20Ҳаром бўла туриб ўзини покламаган ҳар қандай одам Исроил жамоаси орасидан йўқ қилинсин. Чунки покланиш суви сепилмаган ўша одам ҳаромлигича қолиб, Эгамизнинг Муқаддас чодирини булғаган бўлади. 21Бу — сизлар учун доимий қонун–қоида. Покланиш сувини сепган одам кийимларини ювсин. Покланиш сувига теккан ҳар қандай одам кечгача ҳаром бўлиб қолади. 22Ҳаром одам теккан ҳар қандай нарса ҳаромдир. Ҳаром одамга теккан одам ҳам кечгача ҳаром бўлади.
1Биринчи ойда[98] бутун Исроил жамоаси Зин чўлига[99] етиб келди ва Кадешда[100] ўрнашди. Марям ўша ерда вафот этиб, дафн қилинди.
2У ерда жамоа учун ичишга сув йўқ эди. Шу сабабли халқ Мусо билан Ҳорунга қарши йиғилиб, 3Мусога таъна қила бошлашди:
— Биз ҳам қариндошларимиз билан бирга Эгамиз олдида қирилиб кетсак бўлмасмиди–я![101] 4Нимага сизлар Эгамизнинг жамоасини мана шу саҳрога олиб келдингизлар? Биз мол–ҳолимиз билан бирга қирилиб кетишимиз учунми?! 5Нимага бизни Мисрдан олиб чиқиб, мана шу касофат жойга олиб келдингизлар ўзи? Бу ерда экин экиб бўлмаса, бирорта анжир дарахти, узум ёки анорлар бўлмаса. Бу ерда ҳатто ичишга сув ҳам топиб бўлмайди–ку!
6Мусо билан Ҳорун жамоа олдидан кетишди. Улар Учрашув чодири кираверишига бориб, мук тушишди. Шунда Эгамиз улуғворлигини уларга зоҳир қилди. 7Эгамиз Мусога деди:
8— Таёғингни ол. Аканг Ҳорун билан биргаликда жамоани йиғинглар. Сўнг жамоанинг кўзи олдида қояга буйруқ беринглар. Шунда қоядан сув чиқади. Шу йўсинда сизлар қоядан сув чиқариб, жамоага ҳам, уларнинг молларига ҳам сув берасизлар.
9Мусо Эгамизнинг айтганини қилиб, Эгамиз ҳузуридаги таёқни олди. 10Сўнг Мусо билан Ҳорун жамоани қоя ёнига йиғишди. Мусо уларга:
— Қулоқ солинглар, эй, исёнчилар! Мана шу қоядан биз сизларга сув чиқариб беришимиз керакми? — деди.
11Мусо қўлини кўтариб, қояга таёғи билан икки марта урган эди, қоядан шариллаб сув оқди. Жамоанинг ўзи ҳам, уларнинг моллари ҳам сув ичди.
12Шунда Эгамиз Мусо билан Ҳорунга деди:
— Менга етарлича инонмаганингиз учун, Исроил халқига Менинг муқаддаслигимни намоён қилмаганингиз учун, бу жамоани Мен уларга берадиган юртга сизлар бошлаб кирмайсиз.
13Исроил халқи бу ерда Эгамиздан нолигани учун бу жой Марива[102], деб ном олди. Ўша жойда Эгамиз Исроил халқига Ўзининг муқаддаслигини намоён қилди.
14Мусо Кадешдан Эдом[103] шоҳига чопарлар орқали қуйидаги мазмунда бир хабар жўнатди:
“Биз, Исроил халқи, сизнинг жигарингизмиз[104]. Бизнинг бошимизга тушган кулфатлардан сизлар хабардорсиз.
15Бизнинг оталаримиз Мисрга кўчиб борган эдилар. Биз Мисрда узоқ вақт яшадик. Мисрликлар оталаримизга ҳам, бизга ҳам зулм ўтказишди.
16Кейин биз Эгамизга ёлвориб илтижо қилган эдик, У бизнинг илтижоимизни эшитди. У фариштасини жўнатиб, бизни Мисрдан олиб чиқди. Мана энди биз Кадешда — юртингиз чегарасидаги шаҳарда турибмиз.
17Бизга юртингиз орқали ўтиб кетишга ижозат берсангиз. Биз экинзорларингиз ва узумзорларингизга кирмаймиз, қудуқларингиз сувидан ичмаймиз. Сизнинг юртингиздан ўтиб кетгунимизча, фақат Шоҳ йўлидан[105] юрамиз, йўлдан ўнгга ҳам, чапга ҳам чиқмаймиз.”
18Лекин Эдом шоҳи Мусога:
“Менинг юртимдан ўта кўрма, акс ҳолда устингга қилич яланғочлаб бостириб бораман”, — деб жавоб юборди.
19Исроил халқи эса Эдом шоҳидан илтимос қилди:
“Биз катта йўлдан кетамиз. Агар сувингиздан ўзимиз ёки молларимиз ичса, ҳақини тўлаймиз. Биз бор–йўғи юртингиздан ўтиб кетмоқчимиз, холос.”
20Лекин Эдом шоҳи:
“Ўтмайсизлар!” — деб туриб олди.
У Исроил халқига қарши тиш–тирноғигача қуролланган катта лашкарини бошлаб чиқди. 21Хуллас, Эдом шоҳи Исроил халқига ўз юртидан ўтиб кетишга ижозат бермади. Исроил халқи Эдом юртини четлаб ўтиб кетди.
22Бутун Исроил жамоаси Кадешдан жўнаб, Хўр тоғига етиб келди. 23Эгамиз Мусо билан Ҳорунга Хўр тоғида — Эдом юрти чегарасида шундай деди:
24— Ҳоруннинг бу оламдан кўз юмадиган вақти келди. Мен Исроил халқига берадиган юртга у кирмайди. Чунки сизлар икковингиз Марива сувлари ёнида Менинг амримга қарши чиқдингизлар. 25Энди сен Ҳорун билан унинг ўғли Элазарни Хўр тоғига бошлаб чиқ. 26Ҳоруннинг устидан руҳонийлик кийимларини ечиб олиб, ўғли Элазарга кийгиз. Ҳорун ўша ерда вафот этади.
27Мусо Эгамиз амр бергандай қилди. Учалови Хўр тоғига чиқишди, бутун жамоа буни кўриб турди. 28Мусо Ҳоруннинг устидан кийимларини ечиб олиб, унинг ўғли Элазарга кийгизди. Ҳорун ўша ерда — тоғ тепасида вафот этди. Шундан сўнг Мусо билан Элазар тоғдан қайтиб тушишди. 29Бутун жамоа Ҳоруннинг вафот этганини билди. Жамики Исроил халқи Ҳорун учун ўттиз кун аза тутди.
1Нагав чўлида[106] истиқомат қилаётган Арод шоҳи: “Исроил халқи Оторим йўлидан келяпти экан”, деган хабарни эшитиб жангга отланди. Канъон наслидан бўлган бу шоҳ Исроил халқи билан жанг қилиб, улардан бир нечтасини асир олди.
2Бу воқеадан сўнг Исроил халқи Эгамизга қасам ичиб, шундай деди:
— Эй, Эгамиз! Агар Сен шу халқни бизнинг қўлимизга берсанг, уларнинг ҳамма шаҳарларини бутунлай вайрон қиламиз[107].
3Эгамиз Исроил халқининг илтижосини эшитиб, Канъон халқини уларнинг қўлига берди. Улар Канъонликларнинг ўзларини қириб ташлаб, шаҳарларини бутунлай вайрон қилишди. Шунинг учун бу жойга Хўрмах[108], деб ном берилди.
4Исроил халқи Хўр тоғини тарк этиб, Эдом ерларини четлаб ўтиш учун Қизил денгизга[109] борадиган йўлдан кетди. Лекин халқ йўлда кетаётиб, яна сабрсизлик қилди. 5Улар минғирлаб Худодан ва Мусодан нолий бошладилар:
— Нимага бизни Мисрдан олиб чиқдингизлар? Саҳрода ўлиб кетишимиз учунми?! Бу ерда на нон бор, на сув. Мана бу бўлмағур манна меъдамизга тегиб кетди–ку!
6Шу воқеадан кейин Эгамиз халқ орасига заҳарли илонларни жўнатди, илонлар Исроил халқининг кўпчилигини чақиб ўлдирди. 7Охири халқ Мусонинг олдига келиб:
— Биз Эгамизга ҳам, сенга ҳам қарши гапириб гуноҳ қилдик, — деди, — Эгамизга илтижо қил, У бизнинг орамиздан илонларни даф қилсин.
Мусо халқ учун Эгамизга илтижо қилди. 8Шунда Эгамиз Мусога деди:
— Илон ясаб, уни ходага маҳкамлаб қўй. Илон чаққан одам ўшанга қараб тирик қолади.
9Мусо бронзадан илонни ясаб[110], уни ходага маҳкамлаб қўйди. Илон чаққан одам бронзадан ясалган илонга қараганда, ўлмасдан тирик қоларди.
10Исроил халқи сафарини давом эттириб, Обўтда қароргоҳ қурди. 11Сўнг улар Обўтдан ҳам кетиб Ивай–Аборимга қўнишди. Ивай–Аборим Мўаб юртининг шарқидаги саҳрода жойлашган эди. 12У ердан ҳам кетиб, Зарад сойлигида тўхташди. 13Сўнг яна йўлга чиқиб, Арнон сойлигининг шимолий қирғоғига — Амор юртининг чегарасига туташ бўлган саҳрога жойлашишди. Арнон сойлиги[111] Амор ва Мўаб юртларининг ўртасида чегара эди. 14Шу сабабдан “Эгамизнинг жангномаси” китобида[112] Суфа ерларидаги Воҳиб шаҳри ва сойликлар эсланади. Шунингдек, Арнон сойлиги 15ва Мўаб чегарасидаги Ор шаҳригача чўзилган дарёнинг ирмоқлари эсланади.
16Исроил халқи у ердан чиқиб, Бэр[113] деган жойдаги қудуққа йўл олди. Ўша қудуқ ёнида Эгамиз Мусога: “Халқни йиғ, Мен уларга сув бераман”, деди.
17Ўшанда Исроил халқи шу қўшиқни куйлади:
“Тўлиб–тош, эй, қудуқ,
Қудуқ ҳақида куйланг!
18Йўлбошчилар қазиганди бу қудуқни,
Асилзодалар ковлаганди бу қудуқни
Салтанат ҳассалари ила,
Салтанат тамғалари ила.”
Сўнг улар саҳродан Маттоно шаҳрига йўл олдилар. 19Маттонодан эса Наҳалиёлга, Наҳалиёлдан Бомўтга, 20Бомўтдан Мўаб ерларидаги водийга боришди. Фисгах тоғ тизмаси[114] ёнидаги бу водийдан саҳронинг манзараси очиларди.
21Кейин Исроил халқи Амор халқининг шоҳи Сихўнга шу гапни айтиш учун чопарлар жўнатди:
22“Бизга юртингиз орқали ўтиб кетишга ижозат берсангиз. Биз экинзорларингизга, узумзорларингизга кирмаймиз, қудуқларингиз сувидан ичмаймиз. Сизнинг юртингиздан ўтиб кетгунча, фақат Шоҳ йўлидан[115] юрамиз.”
23Лекин Сихўн Исроил халқига ўз юртидан ўтиб кетишга ижозат бермади. У жамики лашкарини йиғиб, саҳродаги Яхаз шаҳри ёнида Исроил халқига ҳужум қилди.
24Жангда Исроил халқи Сихўнни мағлуб этди ва Арнон сойлигидан тортиб Явоқ дарёсигача[116] бўлган ҳамма ерларини эгаллаб олди. Лекин Оммон халқининг чегарасидан у ёғига ўтмади, чунки Оммон юртининг чегараси мустаҳкам эди.
25Исроил халқи Амор халқининг ҳамма шаҳарларини, хусусан, Хашбон шаҳри[117] ва унинг атрофидаги қишлоқларни босиб олиб, ўша шаҳарларда ўрнашиб олди.
26Хашбон шаҳри шоҳ Сихўннинг пойтахти эди. Сихўн Мўабнинг олдинги шоҳи билан жанг қилиб, унинг Арнон сойлигигача бўлган ҳамма ерларини босиб олган эди.
27Шунинг учун достончилар айтишарди:
“Хашбонга келинглар, қайта қуринглар уни,
Мустаҳкам этинглар Сихўн шаҳрини.
28Олов чиқиб кетди–ку Хашбон шаҳридан,
Аланга чиқди шоҳ Сихўннинг шаҳридан.
Ёнғин яксон қилди Мўабдаги Ор шаҳрини,
Йўқ қилди Арнон қирлари шоҳларини.
29Ҳолингга вой, эй, Мўаб халқи!
Тамом бўлдингиз, Хамўш[118] ихлосмандлари!
Хамўш қочқин қилди ўғилларингизни,
Амор халқининг шоҳи Сихўнга асир қилди
Сизнинг қиз–жувонларингизни.
30Қириб ташладик биз уларни,
Хашбондан Дибонга қадар йўқ қилдик ҳаммасини.
Нўфахдан Мидавога қадар вайрон қилдик уларни.”
31Шундай қилиб, Исроил халқи Амор халқининг юртида ўрнашиб олди.
32Мусо Язир шаҳрига айғоқчилар жўнатди. Исроил халқи Язир ва унинг атрофидаги қишлоқларни босиб олиб, у ерда истиқомат қилаётган Амор халқини ҳайдаб чиқарди. 33Сўнг улар Башанга[119] йўл олишди. Башан шоҳи Ўг эса Исроил халқига қаршилик кўрсатиш учун жамики лашкарини Эдрей шаҳрига тортиб борди. 34Шунда Эгамиз Мусога деди:
— Қўрқма ундан, Мен Ўгни бутун юрти ва халқи билан бирга сенинг қўлингга бераман. Сен Ўгнинг бошига Хашбонда ҳукмронлик қилган Амор халқининг шоҳи Сихўннинг кунини соласан.
35Исроил халқи Ўгни, унинг ўғилларини, бутун халқини битта қолдирмай қириб ташлади. Сўнг улар Ўгнинг юртини қўлга киритишди.
1Исроил халқи йўлда давом этди. Мўаб текисликларига етиб келиб, Ерихо шаҳрининг рўпарасида — Иордан дарёсининг шарқида қароргоҳ қурди. 2Исроил халқи Амор халқини қандай аҳволга солгани ҳақидаги хабар Мўаб шоҳи Зиппур ўғли Болоққа ҳам етиб борган эди. 3Исроил халқи кўплигидан бутун Мўаб халқи қаттиқ ваҳимага тушганди. 4Мўаб оқсоқоллари Мидиён оқсоқолларига:
— Ҳўкиз даладаги ўтларни еб битиргани сингари, анави оломон ҳам теварак–атрофимиздаги ҳамма нарсани еб битиради–ку! — деди. Ўша даврда Мўабда ҳукмронлик қилаётган Зиппур ўғли Болоқ,
5Бавўр ўғли Баломни чақирай, деб унинг олдига чопарлар жўнатди. Балом ўз она юрти, Фурот дарёси қирғоғидаги Патўр шаҳрида истиқомат қилар эди. Болоқ Баломга шундай деб даъват қилди:
“Мисрдан чиққан бир халқ ер юзини босиб кетди. Энди эса улар шундоққина менинг биқинимда ўрнашиб олишди.
6Мен уларга бас кела олмайман. Сен келиб, ўша халқни мен учун лаънатла. Балки шунда мен Исроил халқини мағлуб қилиб, юртимдан қувиб чиқара оларман. Шуни биламанки, сен кимни дуо қилсанг, ўша дуо олади, кимни лаънатласанг, ўша лаънати бўлади.”
7Шундай қилиб, Мўаб ва Мидиён оқсоқоллари Баломнинг олдига кетар эканлар, унга тўланадиган лаънат ҳақини ҳам ўзлари билан олиб кетдилар. Улар Баломнинг ҳузурига келишгач, унга Болоқнинг гапларини айтишди.
8— Шу ерда тунаб қолинглар, — деди Балом оқсоқолларга. — Эгамизнинг берган жавобини мен эртага сизларга айтаман.
Мўаб оқсоқоллари Баломникида қолишди. 9Худо Баломнинг олдига келиб, ундан:
— Уйингдаги одамлар ким? — деб сўради.
10Балом Худога шундай жавоб берди:
— Мўаб шоҳи Зиппур ўғли Болоқ менга қуйидагича хабар юборибди: 11“Мисрдан чиққан бир халқ ер юзини босиб кетди, бу ёққа кел, ўша халқни мен учун лаънатла, балки ўшандагина мен у халққа зарба бериб, ўз юртимдан қувиб чиқара оларман.”
12— Улар билан борма! — деди Худо Баломга. — У халқни зинҳор лаънатлай кўрма, чунки у халққа Мен барака берганман.
13Балом эрталаб туриб:
— Юртингизга қайтиб кетаверинглар, Эгамиз сизлар билан кетишимга ижозат бермади, — деди Болоқнинг аъёнларига.
14Мўаб аъёнлари Болоқ олдига қайтиб бориб: “Балом бизлар билан келишга рози бўлмади”, — дейишди.
15Болоқ эса олдингидан ҳам кўпроқ ва обрўлироқ аъёнларини юборди.
16Улар Баломнинг олдига келиб, шундай дейишди:
— Зиппур ўғли Болоқ шундай демоқда: “Балом қандай қилиб бўлса ҳам ҳузуримга келсин,
17мен уни яхшилаб тақдирлайман, нима истаса муҳайё қиламан. Фақат келиб, ўша халқни мен учун лаънатласин.”
18Балом эса Болоқнинг аъёнларига шундай жавоб берди:
— Болоқ менга саройидаги ҳамма олтину кумушини берса ҳам, мен Эгам Худонинг амридан четга чиқа олмайман. Ҳатто кичик масалада ҳам ўз ихтиёрим билан иш тута олмайман. 19Яхшиси, сизлар, олдингилар каби, бу кеча шу ерда тунаб қолинглар. Эгамиз яна нима дер экан, мен билай–чи.
20Шу кеча Худо Балом олдига келиб, унга деди:
— Агар бу одамлар сени ўзлари билан олиб кетгани келган бўлсалар, отлангин–у, улар билан бирга кет. Лекин сен фақат Менинг айтганимни қиласан.
21Балом эрталаб турди. Эшагини эгарлаб, Мўаб аъёнлари билан бирга жўнади. 22Балом кетганда, Худо қаттиқ ғазабланди. Эгамизнинг фариштаси Баломга қаршилик кўрсатиш учун унинг йўлини тўсиб олди. Балом эшагини миниб, ёнидаги иккита хизматкори билан йўлда кетаётган эди.
23Бирданига эшак йўл устида қилич яланғочлаб турган Эгамизнинг фариштасини кўриб қолди–да, йўлидан бурилиб, дала ичига кириб кетди. Балом эса эшакни йўлга солиш учун савалай бошлади. 24Эгамизнинг фариштаси энди узумзорлар орасидан ўтган тор сўқмоқда туриб олди. Йўлнинг иккала томони ҳам девор эди. 25Эшак Эгамизнинг фариштасини кўрди–ю, деворга қапишиб, Баломнинг оёғини қисиб қўйди. Балом яна эшакни ура бошлади.
26Эгамизнинг фариштаси яна олдинга ўтиб, тор жойга туриб олди. Энди эшак ўнгга ҳам, чапга ҳам бурилиб кета олмас эди. 27Эшак Эгамизнинг фариштасини кўргач, ётиб олди. Балом эса бундан қаттиқ ғазабланиб, эшакни таёғи билан савалай бошлади. 28Шу пайт Эгамизнинг қудрати билан эшак тилга кириб:
— Мен сенга нима қилдим? Нимага сен мени уч марта урдинг? — деди Баломга.
29— Сен мени аҳмоқ қилдинг! — деб дўқ қилди Балом. — Агар қўлимда қиличим бўлганда эди, сени ҳозироқ чопиб ташлаган бўлар эдим.
30— Ахир, сен мени илгаридан миниб юрасан–ку! Мен сенинг ўша–ўша эшагингман. Олдин ҳам шунақа қилиқ қилганмидим?! — деди эшак.
— Йўқ, — деди Балом. 31Шу он Эгамиз Баломнинг кўзини очиб юборган эди, у йўлда турган Эгамизнинг фариштасини кўриб қолди. Фаришта қўлида қиличини яланғочлаб турарди. Балом ерга мук тушди.
32Эгамизнинг фариштаси Баломга деди:
— Нимага сен эшагингни уч марта урдинг? Тутган йўлинг Менинг назаримда эгри бўлгани учун, Мен сенга қаршилик кўрсатиш мақсадида келдим. 33Эшагинг эса мени кўрди–ю, уч марта ўзини четга олиб қочди. Агар у менинг олдимдан бурилиб кетмаганда эди, Мен сени ўлдириб, эшагингни тирик қолдирган бўлардим.
34— Гуноҳ қилдим, — деди Балом Эгамизнинг фариштасига. — Сен йўлимни тўсиб турганингни билмабман. Агар мен сенинг назарингда номаъқул иш қилаётган бўлсам, уйимга қайтиб кетаман.
35— Шу одамлар билан бирга боравер. Лекин сен фақат Мен айтган гапларимни гапирасан, — деди Эгамизнинг фариштаси.
Шундай қилиб, Балом Болоқнинг аъёнлари билан бирга кетаверди.
36Болоқ Баломнинг келаётганини эшитди–ю, уни кутиб олиш учун Ир шаҳрига[120] етиб келди. Бу шаҳар Арнон сойлиги бўйида, Мўаб юртининг чегарасида жойлашган эди. 37Болоқ Баломга деди:
— Мен сенинг олдингга бундан олдин ҳам одамларимни юборган эдим–ку! Нимага ўшанда кела қолмадинг? Ё мени, етарли даражада тақдирлай олмайди, деб ўйладингми?
38— Мана, энди келдим олдингга, — деди Балом. — Худо оғзимга солган сўзлардан бўлак мен нима ҳам айта олар эдим?!
39Балом Болоқ билан бирга кетди. Улар Хират–Хузўт шаҳрига келишди. 40Болоқ мол ва қўйлар сўйиб, қурбонлик қилди. Баломга ва унга ҳамроҳ бўлиб келган аъёнларга ҳам қурбонликдан улашди.
41Болоқ кейинги куни эрталаб Баломни Бомўт–Баал[121] тепалигига олиб чиқди. Балом у ердан туриб Исроил халқининг бир қисмини кўрди.
1Балом Болоққа деди:
— Шу ерда мен учун еттита қурбонгоҳ қуриб, еттита буқа ва еттита қўчқорни тайёрлаб қўй.
2Болоқ Балом айтгандай қилди. Сўнг икковлари ҳар бир қурбонгоҳда биттадан буқа ва биттадан қўчқорни қурбонлик қилишди.
3Кейин Балом Болоққа деди:
— Сен куйдирилган қурбонликларинг ёнида қол, мен эса бориб кўрай, Эгамиз менга пешвоз чиқармикин. У менга нимани аён қилса, шуни сенга айтаман.
Балом тепаликка чиқди. 4Худо Балом билан учрашгач, Балом Худога деди:
— Мен еттита қурбонгоҳ қурдириб, ҳар бир қурбонгоҳда биттадан буқа ва биттадан қўчқорни қурбонлик қилдим.
5Эгамиз Баломнинг оғзига сўз солиб:
— Болоқнинг олдига қайтиб бор, унга Мен айтган сўзларимни етказ, — деди.
6Балом Болоқнинг олдига қайтиб келди. Болоқ ҳамма Мўаб аъёнлари билан бирга куйдирилган қурбонликларнинг ёнида турган эди.
7Балом қуйидагича башорат қилди:
“Мени Мўаб шоҳи Болоқ шарқий тоғлардан,
Орамдан[122] олиб келиб, деди:
“Кел, мен учун Ёқуб наслини лаънатла,
Кел, Исроил халқини сен қарға!”
8Худо лаънатламаганни мен қандай лаънатлайин?!
Эгамиз қарғамаганни қандай қилиб қарғайин?!
9Қоянинг тепасида туриб мен уларни кўряпман,
Тепаликдан уларга қараб турибман,
Яшайди бу халқ ҳаммадан алоҳида.
Ўзгачадир улар халқлар орасида.
10Қумдай саноқсиз бўлган Ёқуб наслини ким санаб чиқар?!
Исроилнинг чорагини ким ҳисоблаб чиқа олар?!
Мен ҳам тўғри одам каби оламдан ўтай,
Илойим, бўлсин уларникидай охиратим бахайр.”
11— Сен нима қиляпсан ўзи? — деди Болоқ Баломга. — Мен сени, душманларимни лаънатлайди, деб чақиртириб келган эдим, сен эса уларни дуо қиляпсан–ку!
12— Мен фақат Эгамиз оғзимга солган сўзни айтишим керак–ку! — деб жавоб берди Балом.
13— Кел, мен билан бирга бошқа жойга бора қол, — деди унга Болоқ. — Сен ўша жойдан Исроил халқининг бир қисмини кўрасан. Ўша жойдан туриб Исроилни мен учун лаънатла.
14Болоқ Баломни Фисгах тоғ тизмаси[123] тепасидаги Зўфим деган ясси жойга бошлаб келди. У ерда ҳам еттита қурбонгоҳ қуриб, ҳар бир қурбонгоҳ устида биттадан буқа ва биттадан қўчқорни қурбонлик қилди. 15Сўнг Балом Болоққа деди:
— Сен шу ерда — куйдирилган қурбонликларинг ёнида қол, мен эса ҳов анави ерга бориб, Эгамиз билан учрашиб келаман.
16Эгамиз Баломга пешвоз чиқиб, унинг оғзига сўз солди. Сўнг:
— Болоқнинг олдига қайтиб бор, унга Мен айтган сўзларимни айт, — деди.
17Балом Болоқнинг олдига қайтиб келди. Болоқ Мўаб аъёнлари билан бирга куйдирилган қурбонликларнинг ёнида турган эди.
— Эганг нима деди? — деб сўради ундан Болоқ.
18Балом қуйидагича башорат қилди:
“Менга қара, эй, Зиппур ўғли Болоқ,
Гапларимни эшит, яхшилаб солгин қулоқ.
19Худо инсон эмаски, У ёлғон гапирса,
У одам эмаски, фикрини ўзгартирса.
У доим ваъдаси устидан чиқар!
Ўз айтганларин албатта бажарар!
20Худо менга берди дуо сўзларини,
Ўзгартира олмайман мен Худонинг баракасини.
21Мен Исроилнинг келажагини кўряпман,
Ёқуб насли бошига кулфат тушмас,
Бу халқ бирор кўргилик кўрмас.
Эгаси Худо уларнинг орасида,
Шоҳ, дея олқишлар Уни ҳамма.
22Ёввойи буқанинг кучи билан
Худо уларни Мисрдан олиб чиққан.
23Ёқуб наслига қарши сеҳр–жоду йўқ,
Исроилга қарши[124] фолбинлик йўқ.
Одамлар Ёқуб насли ҳақида, Исроил тўғрисида:
“Қаранглар, Худо нималарни қилган”, деб айтишар.
24Исроил халқи шер каби қўзғалар,
Арслондай сакраб турар,
Ўлжасини еб битирмагунча,
Қурбонларнинг қонига тўймагунча ётмас.”
25Шундан сўнг Болоқ Баломга айтди:
— Исроил халқини лаънатламагин ҳам, дуо ҳам қилмагин!
26Лекин Балом Болоққа:
— Мен сизга, фақат Эгамизнинг айтганини қиламан, деб айтмаганмидим?! — деди.
27— Юр, энди мен сени бошқа жойга олиб бораман, — деди Болоқ. — Балки шунда Худо мамнун бўлиб, ўша ердан туриб мен учун Исроилни лаънатлашингга йўл қўяр.
28Болоқ Баломни Пиёр тоғининг[125] тепасига бошлаб олиб чиқди. Бу тоғдан саҳронинг манзараси кўриниб турарди.
29Балом Болоққа деди:
— Шу ерда менга еттита қурбонгоҳ қуриб, еттита буқа билан еттита қўчқорни тайёрлаб қўй.
30Болоқ Балом айтгандай қилиб, ҳар бир қурбонгоҳда биттадан буқа ва биттадан қўчқорни қурбонлик қилди.
1Балом Исроилни дуо қилаётгани Эгамизга маъқул келганини кўриб, бу сафар фол очгани бормади. У саҳро томон назар ташлаб,
2у ерда қабила–қабила бўлиб қароргоҳ қурган Исроил халқини кўрди. Шунда Худонинг Руҳи Баломни қамраб олди,
3Балом шундай башорат қилди:
“Бавўр ўғли Балом гапиряпти,
Кўзи очиқ инсон сўзлаяпти.
4Худонинг каломини эшитган,
Қодир Худодан келган ваҳийни кўрган,
Ҳушидан айрилган, лекин кўзлари катта очиқ одам айтяпти.
5Эй, Ёқуб насли! Чодирларингиз қандай ажойиб!
Эй, Исроил халқи! Маконингиз қандай гўзал!
6Чодиру маконларингиз пальмазор[126] сингари бепоён,
Бамисоли дарё бўйидаги боғ–роғлардир,
Эгамиз ўтқазган алоэга ўхшар,
Сув бўйидаги садр дарахти кабидир.
7Уларнинг челаклари сув билан тўлиб–тошар,
Эккан уруғлари мириқиб сувга тўяр.
Исроил шоҳи Ўгахдан[127] устун бўлар,
Исроил шоҳлиги ғоят юксалар.
8Ёввойи буқанинг кучи билан
Худо Мисрдан олиб чиққан уларни.
Исроил халқи ямламай ютар ғанимларини,
Уларнинг суякларини майдалаб ташлар,
Ўқлар отиб, уларни яксон этар.
9Ана, у урғочи шердай эгилди–да, ётди.
Уни турғизишга ким журъат этар?!
Сени дуо қилганлар барака топар,
Сени лаънатлаганлар лаънати бўлар!”
10Болоқ Баломдан қаттиқ ғазабланганидан кафтини кафтига уриб:
— Мен сени, ғанимларимни лаънатлагин, деб олдириб келган эдим. Сен эса уларни уч марта дуо қилдинг! — деб дўқ урди. 11— Йўқол! Уйингга жўна! Мен сени мукофотламоқчи эдим, лекин Эганг сени мукофотдан маҳрум қилди.
12Шунда Балом Болоққа деди:
— Менинг олдимга жўнатган чопарларингга: 13“Болоқ менга саройидаги ҳамма олтину кумушини берса ҳам, мен Эгамизнинг айтганидан четга чиқа олмайман. Ўз ихтиёрим билан бирор яхши ёки ёмон иш қилолмайман. Эгамиз менга нима деса, шуни айтаман”, деб айтмаганмидим?! 14Энди мен ўз халқим олдига қайтиб кетаман. Лекин кетишимдан олдин, Исроил халқи келажакда халқинг бошига қандай кунларни солишини сенга айтиб қўяй.
15Шундан сўнг Балом қуйидагича башорат қилди:
“Бавўр ўғли Балом гапиряпти,
Кўзи очиқ инсон сўзлаяпти.
16Худонинг каломини эшитган,
Худойи Таолодан илму маърифат олган,
Қодир Худонинг ваҳийини кўрган,
Ҳушидан айрилган, лекин кўзлари катта очиқ одам айтяпти.
17Уни кўряпман–у, лекин шу топда йўқ,
Унга қараяпман–у, лекин у яқин эмас.
Бир юлдуз чиқар Ёқуб наслидан,
Салтанат ҳассаси Исроил халқидан.
Вайрон қилар у Мўаб чегараларини[128],
Яксон этар Шет халқининг[129] ерларини[130].
18Эдом ўлжага айланар,
Ҳа, Сеир[131] ғанимларнинг мулки бўлар,
Исроил халқи эса зафарни қучар.
19Ёқуб наслидан ҳукмдор чиқар,
Ир[132] халқини тамом қириб ташлар.”
20Сўнг Балом Омолек халқини[133] кўриб, улар ҳақида шундай башорат қилди:
“Халқларнинг сардоридир Омолеклар,
Лекин охири абадий ҳалокатга йўлиқар улар.”
21Кейин у Хайин халқини кўриб, улар ҳақида қуйидагича башорат қилди:
“Мустаҳкамдир сизнинг бошпанангиз,
Тоғ чўққисида жойлашган сизнинг инингиз.
22Ошур халқи[134] сизни асир қилиб олиб кетажак,
Шунда Хайин халқи қирилиб йўқ бўлажак.”
23Балом яна башоратини давом эттирди:
“Эвоҳ! Худо шу ишларни амалга оширгач, ким тирик қолар?!
24Кипрдан[135] сузиб келар кемалар,
Ошур ва Ибир халқларини таслим этишар.
Абадий ҳалокатга учрайди улар.”
25Шундан кейин Балом йўлга чиқиб, уйига жўнади. Болоқ ҳам ўз йўлига кетди.
1Исроил халқи Шитимда[136] ўрнашганда, Исроил эркаклари Мўаб аёллари билан зино қила бошлашди. 2Мўаб аёллари уларни ўз худоларига бағишланган қурбонлик зиёфатларига таклиф этишди. Исроил халқи уларнинг қурбонлигидан тановул қилиб, худоларига ҳам сажда этди. 3Исроил халқи Пиёр тоғидаги Баалга қаттиқ боғланиб қолгани учун, Эгамиз улардан ғазабланди. 4У Мусога шундай деди:
— Бу халқнинг бошлиқларини ушла, уларни куппа–кундузи Мен, Эгангизнинг олдида қатл қил, жасадларини эса тик ўрнатилган ходанинг учига қоқтир. Шунда Мен Исроил халқидан қаҳр–ғазабимни қайтараман.
5Мусо Исроил ҳакамларига[137]:
— Пиёрдаги Баалга сажда қилган ҳар бир одамингизни ўлдиринглар, — деб буйруқ берди.
6Шу пайт Исроил халқидан биттаси Мусонинг ва бутун Исроил жамоасининг кўзи олдида қароргоҳга Мидиёнлик[138] бир аёлни бошлаб келиб қолди. Жамоа Учрашув чодирига кираверишда йиғлаб турган эди. 7Руҳоний Ҳоруннинг набираси — Элазар ўғли Финхаз буни кўрди–ю, ўрнидан туриб, жамоа орасидан чиқиб кетди. У найзасини олиб, 8Исроил халқидан бўлган ўша одамнинг орқасидан чодирга кирди–да, найзаси билан икковини ҳам ўлдирди. Финхазнинг санчган найзаси ўша одамнинг баданини тешиб ўтиб, аёлнинг қорнига кирган эди. Шундан кейингина Исроил халқи орасидаги ўлат тўхтади. 9Лекин ўлатдан 24.000 одам ўлиб бўлган эди.
10Шунда Эгамиз Мусога:
11— Руҳоний Ҳоруннинг набираси — Элазар ўғли Финхаз Менинг қаҳр–ғазабимни Исроил халқидан қайтарди, — деди. — Исроил халқи орасида у Менга жон куйдиргани учун, Мен ғазаб устида уларга қирғин келтирмадим. 12Сен унга айт: Мен Финхаз билан алоҳида тинчлик аҳдимни тузаман. 13Бу аҳдга мувофиқ, Финхазнинг ўзи ва унинг авлоди то абад руҳоний бўлишади, чунки у ўз Худосига — Менга жон куйдириб, қилган иши билан Исроил халқидан Менинг ғазабимни қайтарди.
14Мидиёнлик аёл билан бирга ўлдирилган Исроил одамининг исми Зимри бўлиб, Шимўн қабиласининг уруғбошиси Солунинг ўғли эди. 15Ўлдирилган аёлнинг исми эса Хозби эди, у Мидиёнликнинг уруғбошиси Зурнинг қизи эди.
16Эгамиз Мусога:
17— Мидиён халқини душман деб билинглар, уларни қириб ташланглар! — деди. 18— Чунки улар сизларга душманлик қилиб, Пиёрдаги воқеа орқали сизларни йўлдан оздиришди. Бундан ташқари, Пиёрда ўлат ҳукмронлик қилган куни ўлган Мидиёнлик йўлбошчининг қизи Хозби орқали сизларни алдашди.
1Ўлатдан сўнг Эгамиз Мусо билан руҳоний Ҳорун ўғли Элазарга деди: 2“Жамики Исроил халқининг урушга яроқли бўлган йигирма ва ундан юқори ёшдаги ҳамма эркакларини хонадони бўйича санаб чиқинглар.”
3Бу пайтда Исроил халқи Мўаб текислигида, Ерихо шаҳри рўпарасидаги Иордан дарёси бўйида қароргоҳ қурган эди. Мусо билан руҳоний Элазар халққа:
4“Эгамиз бизга амр қилгандай йигирма ёшдан юқори бўлган эркакларини санаб чиқинглар”, деб айтишди. Миср юртидан чиққан жамики Исроил халқининг рўйхати қуйидагича эди:
5Рубен Исроилнинг[139] тўнғичидир. Рубен ўғилларидан келиб чиққан уруғлар шулардир: Ханўхдан Ханўх уруғи, Паллувдан Паллув уруғи, 6Хазрондан Хазрон уруғи, Кармидан Карми уруғи келиб чиққан. 7Рубен уруғлари мана шулардан иборатдир. Улар саналганда, 43.730 киши чиқди.
8Паллувнинг Элиёб деган ўғли бор эди,
9Элиёбнинг эса Намувол, Датан ва Абурам деган ўғиллари бор эди. Кўрахнинг издошлари Эгамизга қарши исён кўтаришганда[140], уларга қўшилишиб Мусо билан Ҳорунга қарши бош кўтарган Датан ва Абурам ўшалардир. Улар Исроил йўлбошчилари эди.
10Ер ёрилиб, Кўрах билан бирга уларни ҳам ютиб юборганди. Ўша куни аланга Кўрахнинг 250 та издошини куйдириб йўқ қилганди. Мана шу воқеа халққа огоҳлантириш эди.
11Лекин Кўрахнинг ўғиллари ўша куни омон қолди.
12Шимўн ўғилларидан келиб чиққан уруғлар шулардир: Намуволдан Намувол уруғи, Ёминдан Ёмин уруғи, Ёхиндан Ёхин уруғи,
13Зерахдан Зерах уруғи, Шовулдан Шовул уруғи келиб чиққан.
14Шимўн уруғлари мана шулардан иборатдир. Улар саналганда, 22.200 киши чиқди.
15Гад ўғилларидан келиб чиққан уруғлар шулардир: Зафўндан Зафўн уруғи, Хагидан Хаги уруғи, Шунодан Шуно уруғи,
16Ознахдан Ознах уруғи, Еридан Ери уруғи,
17Арўддан Арўд уруғи, Эралидан Эрали уруғи келиб чиққан.
18Гад уруғлари мана шулардан иборатдир. Улар саналганда, 40.500 киши чиқди.
19-20Яҳудо ўғилларидан келиб чиққан уруғлар шулардир: Шелодан Шело уруғи, Параздан Параз уруғи, Зерахдан Зерах уруғи келиб чиққан. Яҳудонинг икки ўғли Ғур ва Ўнан Канъон юртида оламдан ўтган эдилар[141].
21Параздан келиб чиққан уруғлар шулардир: Хазрондан Хазрон уруғи, Хомулдан Хомул уруғи келиб чиққан.
22Яҳудо уруғлари мана шулардан иборатдир. Улар саналганда, 76.500 киши чиқди.
23Иссахор ўғилларидан келиб чиққан уруғлар шулардир: Тўлодан Тўло уруғи, Пувахдан Пувах уруғи,
24Ёшувдан Ёшув уруғи, Шимрондан Шимрон уруғи келиб чиққан.
25Иссахор уруғлари мана шулардан иборатдир. Улар саналганда, 64.300 киши чиқди.
26Забулун ўғилларидан келиб чиққан уруғлар шулардир: Сареддан Саред уруғи, Элўндан Элўн уруғи, Яхлиёлдан Яхлиёл уруғи келиб чиққан.
27Забулун уруғлари мана шулардан иборатдир. Улар саналганда, 60.500 киши чиқди.
28Юсуфнинг ўғиллари Манаше ва Эфрайимдан келиб чиққан уруғлар қуйидагилардир:
29Манашедан келиб чиққан уруғлар шулардир: Мохирдан Мохир уруғи келиб чиқди. Гилад уруғи Мохирнинг ўғли Гиладдан келиб чиққан.
30Гиладдан келиб чиққан уруғлар қуйидагичадир: Язардан Язар уруғи, Халекдан Халек уруғи,
31Осриёлдан Осриёл уруғи, Шакамдан Шакам уруғи,
32Шамидодан Шамидо уруғи, Хафердан Хафер уруғи келиб чиққан.
33Хафер ўғли Залофходнинг ўғли йўқ, қизлари бор эди, холос. Залофход қизларининг исмлари Махло, Нуваҳ, Хўглах, Милхо ва Тирза эди.
34Манаше уруғлари мана шулардан иборатдир. Улар саналганда, 52.700 киши чиқди.
35Эфрайим ўғилларидан келиб чиққан уруғлар шулардир: Шуталахдан Шуталах уруғи, Бохирдан Бохир уруғи, Тахандан Тахан уруғи келиб чиққан.
36Шуталах ўғли Ирондан Ирон уруғи келиб чиққан.
37Эфрайим уруғлари мана шулардан иборатдир. Улар саналганда, 32.500 киши чиқди.
Юсуф насли уруғлари бўйича ана шулардан иборатдир.
38Бенямин ўғилларидан келиб чиққан уруғлар шулардир: Бэлахдан Бэлах уруғи, Ошболдан Ошбол уруғи, Охирамдан Охирам уруғи,
39Шафуфамдан Шафуфам уруғи, Хуфамдан Хуфам уруғи келиб чиққан.
40Бэлахнинг ўғиллари Ард ва Нўмандан келиб чиққан уруғлар шулардир: Арддан Ард уруғи, Нўмандан Нўман уруғи келиб чиққан.
41Бенямин уруғлари мана шулардан иборатдир. Улар саналганда, 45.600 киши чиқди.
42Дан ўғли Хушимдан Хушим[142] уруғи келиб чиққан. Дан уруғлари шулардан иборатдир:
43бутун Дан насли Шухом уруғидан ташкил топган эди. Улар саналганда, 64.400 киши чиқди.
44Ошер ўғилларидан келиб чиққан уруғлар шулардир: Йимнахдан Йимнах уруғи, Йишвидан Йишви уруғи, Бариёдан Бариё уруғи келиб чиққан.
45Бариё ўғилларидан келиб чиққан уруғлар шулардир: Хабердан Хабер уруғи, Малхиёлдан Малхиёл уруғи келиб чиққан.
46Ошернинг Серах деган қизи ҳам бор эди.
47Ошер уруғлари мана шулардан иборатдир. Улар саналганда, 53.400 киши чиқди.
48Нафтали ўғилларидан келиб чиққан уруғлар шулардир: Яхзаёлдан Яхзаёл уруғи, Гўнодан Гўно уруғи,
49Изардан Изар уруғи, Шиллемдан Шиллем уруғи келиб чиққан.
50Нафтали уруғлари мана шулардан иборатдир. Улар саналганда, 45.400 киши чиқди.
51Шундай қилиб, Исроил халқининг ҳамма эркаклари саналганда, 601.730 киши чиқди.
52Эгамиз Мусога деди: 53“Ерни қабилаларга одамларнинг сонига кўра, мулк қилиб бўлиб бер. 54Катта қабилага каттароқ улуш бер, кичик қабилага кичикроқ улуш бер. Ҳар бир қабилага рўйхатга олинган одамларнинг миқдорига қараб улуш берилсин. 55Ерни қабилаларга рўйхатдаги одамларнинг сонига қараб бўлиб бераётганингизда, қуръа ташланглар[143]. 56Ҳар бир қабиланинг улуши қабиланинг катта–кичиклигига қараб қуръа бўйича тақсимлансин.”
57Леви қабиласининг рўйхати эса, уруғлари бўйича, қуйидагичадир:
Гершондан Гершон уруғи, Қоҳотдан Қоҳот уруғи, Мароридан Марори уруғи келиб чиққан. 58Бу уруғлардан: Лубнах уруғи, Хеврон уруғи, Махли уруғи, Муши уруғи, Кўрах уруғи келиб чиққан.
Қоҳот Имромнинг отаси эди.
59Имромнинг хотини эса Йўхавад деган аёл эди. Йўхавад Левининг қизи бўлиб, у Мисрда туғилган эди. Йўхавад Имромга икки ўғил — Ҳорун ва Мусони ҳамда бир қиз — Марямни туғиб берди.
60Ҳоруннинг Надов, Абиҳу, Элазар, Итамар деган ўғиллари бор эди.
61Надов ва Абиҳу Эгамиз амр этмаган оловни Унинг ҳузурига олиб келганлари учун нобуд бўлган эдилар[144].
62Шундай қилиб, Леви қабиласининг бир ойлик ва ундан юқори ёшдаги эркаклари саналганда, 23.000 киши чиқди. Левиларга Исроил халқи орасида улуш берилмагани учун, улар Исроил халқи қаторида рўйхатга олинмаган эди.
63Мусо билан руҳоний Элазар Мўаб текислигида, Ерихо шаҳри рўпарасидаги Иордан дарёси бўйида рўйхатга олган Исроил халқи ана шулардан иборат эди. 64Мусо билан руҳоний Ҳорун Синай саҳросида рўйхатга олган одамларнинг бирортаси бу рўйхатга кирмади, 65чунки Эгамиз Исроил халқининг ўша авлодига: “Сизлар саҳрода ўлиб кетасизлар”, деб айтганди[145]. Улардан фақат Натан ўғли Холиб ва Нун ўғли Ёшуа тирик қолган эди.
1-2Бир куни Залофходнинг қизлари Учрашув чодири кираверишига келишди. Залофход Хафернинг ўғли, Гиладнинг невараси, Мохирнинг эвараси, Юсуф ўғли Манашенинг чевараси эди. Хуллас, Залофход Манаше уруғидан эди. Залофход қизларининг исмлари Махло, Нуваҳ, Хўглах, Милхо ва Тирза эди. Улар Мусо, руҳоний Элазар, йўлбошчилар ва бутун жамоанинг олдида туриб шундай дейишди:
3— Отамиз саҳрода вафот этди. У Эгамизга қарши йиғилган Кўрахнинг тўдасига шерик бўлмаган, ўз гуноҳи туфайли оламдан ўтди. Отамизнинг ўғли йўқ. 4Ўғли бўлмагани учун отамизнинг номи уруғи орасидан ўчиб кетиши керакми? Бизга ҳам амакиларимиз қатори ерни мулк қилиб беринглар.
5Мусо уларнинг талабини Эгамизга айтди. 6Эгамиз шундай жавоб қайтарди:
7— Залофходнинг қизлари ҳақ гапни айтишяпти. Уларга албатта амакилари қатори ерни мулк қилиб беринглар. Отасининг улуши қизларига берилсин. 8Исроил халқига ҳам шундай деб уқтир. Агар бирор киши вафот этса–ю, ўғли бўлмаса, унинг мулки қизига қолсин. 9Агар қизи ҳам бўлмаса, у одамнинг мулки ака–укаларига қолсин. 10Борди–ю, марҳумнинг ака–укалари ҳам бўлмаса, унинг мулки амакиларига қолсин. 11Агар марҳумнинг амакилари ҳам бўлмаса, унинг мулки уруғидаги энг яқин қариндошига қолсин. Ўша қариндоши меросхўр бўлсин. Сен орқали, Мен, Эгангиз, берган амр Исроил халқи учун қонун бўлиб қарор топсин.
12Эгамиз яна Мусога деди:
— Аборим тизмасидаги[146] анави тоққа чиқиб, Мен Исроил халқига берадиган юртга қара. 13Ўша юртни кўрганингдан кейин аканг Ҳорун сингари оламдан ўтасан. 14Чунки жамоа Зин чўлида Мендан нолиганда, сизлар икковингиз Менинг амримга қарши исён қилган эдингизлар. Марива сувлари ёнида жамоанинг кўзи олдида Менинг муқаддаслигимни намоён қилмадингизлар[147]. (Ўша Марива сувлари[148] Зин чўлидаги Кадеш яқинидадир.)
15Мусо Эгамизга деди:
16— Эй, Эгам, одамзод руҳларининг Худоси, жамоа устидан бир одамни тайинла. 17У халқни жангларга бошлаб борсин, токи Сенинг жамоанг чўпонсиз қўйдай бўлиб қолмасин.
Шунда Эгамиз Мусога:
18— Нун ўғли Ёшуани ёнингга ол, — деди. — Унда Менинг Руҳим бор[149]. Ёшуага қўлингни қўй[150]. 19Кейин уни руҳоний Элазарнинг ва бутун жамоанинг олдида турғизиб, халқ йўлбошчиси этиб тайинла. 20Бутун Исроил жамоаси унга итоат қилиши учун, Ёшуага ўз салоҳиятингдан бер. 21Ёшуа ҳамма ишни Элазар билан бамаслаҳат қилсин. Элазар Урим орқали Ёшуа учун Менинг иродамни билиб берсин[151]. Ёшуа ва бутун Исроил жамоаси ҳамма вазиятда шунга қараб иш тутсин.
22Эгамиз амр этгандай, Мусо Ёшуани руҳоний Элазар ва бутун жамоанинг олдида тик турғизиб қўйди. 23Сўнг Эгамизнинг Мусога берган амрига мувофиқ, қўлини Ёшуага қўйиб, Исроил халқининг йўлбошчиси қилиб тайинлади.
1Эгамиз Мусога айтди: 2“Исроил халқига шундай деб буюр: улар таом назрларини Менга ҳар доим белгиланган вақтда келтиришсин. Куйдириладиган бу назрлардан Менга ёқимли ҳид келади.” 3Эгамиз давом этиб, Исроил халқига оловда куйдириладиган назрлар тўғрисида қуйидаги қонунларни етказ, деб Мусога амр берди: “Ҳар куни иккита нуқсонсиз бир ёшли қўчқор қўзини Эгамизга кунда куйдириладиган қурбонлик қилинглар. 4Битта қўзини эрталаб, иккинчисини кечқурун қурбонлик қилинглар. 5Ҳар бир қўзига қўшиб, икки коса[152] тоза зайтун мойи аралаштирилган тўрт коса[153] сифатли унни дон назри қилиб келтиринглар. 6Эгамизга ёқимли ҳид бориши учун оловда кунда куйдириладиган қурбонликлар илк бор Синайда жорий қилинган эди. 7Ҳар бир қўзига қўшиб икки коса шароб назрини ҳам келтиринглар. Шаробни Эгамизга атаб Муқаддас чодирда назр қилиб қуйинглар. 8Иккинчи қўзини кечқурун қурбонлик қилинглар. Эрталабки қурбонлик сингари, бу қурбонликка қўшиб, белгиланган миқдорда дон билан шароб назри қилинглар. Оловда куйдириладиган бу қурбонликлардан Эгамизга ёқимли ҳид боради.
9Шаббат куни эса иккита бир ёшли нуқсонсиз қўчқор қўзини қурбонлик қилинглар. Бу қурбонликлар билан бирга белгиланган миқдорда шароб назрини ва зайтунмойи аралаштирилган саккиз коса[154] сифатли унни дон назри қилиб келтиринглар. 10Бу куйдириладиган қурбонликларни ҳар Шаббатда кунда куйдириладиган қурбонликлардан ва унга қўшиб қилинадиган шароб назридан ташқари келтиринглар.
11Ҳар ойнинг бошида иккита буқани, битта қўчқорни ва еттита бир ёшли қўчқор қўзини Эгамизга атаб куйдириладиган қурбонлик қилинглар. Ҳамма жониворлар нуқсонсиз бўлсин. 12Бу қурбонликларга қўшиб қуйидаги миқдорда зайтун мойи аралаштирилган сифатли унни дон назри қилиб келтиринглар: ҳар бир буқа билан ўн икки коса[155] ун, қўчқор билан саккиз коса ун, 13ҳар бир қўчқор қўзи билан тўрт коса ун. Оловда куйдириладиган бу қурбонликлардан Эгамизга ёқимли ҳид боради. 14Ҳар бир буқа билан тўрт коса[156] шароб, ҳар бир қўчқор билан уч коса[157] шароб, ҳар бир қўчқор қўзи билан эса икки коса[158] шаробни назр қилинглар. Бу куйдириладиган назрларни ҳар ойнинг биринчи кунида адо этинглар. 15Бундан ташқари, битта такани Эгамизга гуноҳ қурбонлиги қилинглар. Бу ҳамма қурбонлигу назрларни кунда куйдириладиган қурбонликлар[159] ва уларга қўшиб қилинадиган шароб назридан ташқари келтиринглар.
16Биринчи ойнинг[160] ўн тўртинчи куни Эгамизга бағишланган Фисиҳ[161] қурбонлигини назр қилинглар. 17Ўн бешинчи куни эса етти кунлик байрам бошланади, сизлар етти кун давомида хамиртурушсиз нон ейишларингиз лозим. 18Байрамнинг биринчи куни бутун халқ муқаддас йиғинга келсин. Ҳар кунги ишларингизни қилманглар. 19Эгамизга атаб иккита буқани, битта қўчқорни ва еттита бир ёшли қўчқор қўзини оловда куйдириладиган қурбонлик қилинглар. Ҳамма жониворлар нуқсонсиз бўлсин. 20Бу қурбонликларга қўшиб қуйидаги миқдорда зайтун мойи аралаштирилган сифатли унни дон назри қилиб келтиринглар: ҳар бир буқа билан ўн икки коса ун, қўчқор билан саккиз коса ун, 21ҳар бир қўчқор қўзи билан тўрт коса ун. 22Ўзларингизни гуноҳдан поклаш учун такани гуноҳ қурбонлиги қилинглар. 23-24Бу назрларни кунда эрталаб куйдириладиган қурбонликдан[162] ташқари, етти кун давомида келтиринглар. Бу таом назрларни Эгамизга ёқимли ҳид бўлиши учун оловда куйдиринглар. Булар кунда куйдириладиган қурбонликлар ва уларга қўшиб қилинадиган шароб назридан ташқари келтирилсин. 25Еттинчи куни ҳам бутун халқ муқаддас йиғинга келсин. Ўша куни одатдаги ишларингизни қилманглар.
26Ҳосил байрамининг[163] биринчи куни, Эгамизга янги ҳосилингизнинг донини назр қилганингизда, бутун халқ муқаддас йиғинга келсин. Ўша куни одатдаги ишларингизни қилманглар. 27Эгамизга ёқимли ҳид бориши учун иккита буқа, битта қўчқор, еттита бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилинглар. 28Бу қурбонликларга қўшиб қуйидаги миқдорда зайтун мойи аралаштирилган сифатли унни дон назри қилиб келтиринглар: ҳар бир буқа билан ўн икки коса ун, қўчқор билан саккиз коса ун, 29ҳар бир қўчқор қўзи билан тўрт коса ун. 30Ўзларингизни гуноҳдан поклаш учун битта такани қурбонлик қилинглар. 31Бу назрларни ва уларга қўшиб қилинадиган шароб назрини — кунда куйдириладиган қурбонликлар[164] ва уларга қўшиб қилинадиган дон назридан ташқари келтиринглар. Қурбонлик қилинадиган ҳамма жониворларингиз нуқсонсиз бўлсин.
1Еттинчи ойнинг[165] биринчи кунида бутун халқ муқаддас йиғинга келсин, ҳар кунги ишларингизни қилманглар. Ўша куни карнайлар чалинсин. 2Эгамизга ёқимли ҳид бориши учун битта буқани, битта қўчқорни ва еттита бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилинглар. Жониворлар нуқсонсиз бўлсин. 3Қурбонликларга қўшиб қуйидаги миқдорда зайтун мойи аралаштирилган сифатли унни дон назри қилиб келтиринглар: буқа билан ўн икки коса[166] ун, қўчқор билан саккиз коса[167] ун, 4ҳар бир қўчқор қўзи билан тўрт коса[168] ун. 5Ўзларингизни гуноҳлардан поклаш учун битта такани гуноҳ қурбонлиги қилинглар. 6Бу назрлар ҳар ойнинг бошида ва кунда куйдириладиган қурбонликлардан[169], уларга қўшиб, белгиланган миқдорда қилинадиган дон билан шароб назрларидан ташқари келтирилсин. Булар Эгамизга ёқимли ҳид бориши учун оловда куйдирилсин.
7Еттинчи ойнинг[170] ўнинчи куни ҳам бутун халқ муқаддас йиғинга келсин. Шу куни рўза тутинглар, ҳеч қандай иш қилманглар. 8Эгамизга ёқимли ҳид бориши учун битта буқани, битта қўчқорни ва еттита бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилинглар. Жониворлар нуқсонсиз бўлсин. 9Бу қурбонликларга қўшиб қуйидаги миқдорда зайтунмойи аралаштирилган сифатли унни дон назри қилиб келтиринглар: буқа билан ўн икки коса ун, қўчқор билан саккиз коса ун, 10ҳар бир қўчқор қўзи билан тўрт коса ун. 11Битта такани гуноҳ қурбонлиги қилинглар. Бу назрлар гуноҳлардан поклаш қурбонлигидан ва унга қўшиб қилинадиган шароб назридан ҳамда кунда куйдириладиган қурбонликлару[171] уларга қўшиб қилинадиган дон билан шароб назрларидан ташқари келтирилсин.
12Еттинчи ойнинг[172] ўн бешинчи куни ҳам бутун халқ муқаддас йиғинга келсин. Ҳар кунги ишларингизни қилманглар. Етти кун давомида Эгамизга атаб байрам қилинглар.
13Биринчи куни Эгамизга ёқимли ҳид бориши учун ўн учта буқани, иккита қўчқорни ва ўн тўртта бир ёшли қўчқор қўзини оловда куйдириладиган қурбонлик қилинглар. Жониворлар нуқсонсиз бўлсин. 14Бу қурбонликларга қўшиб қуйидаги миқдорда зайтун мойи аралаштирилган сифатли унни дон назри қилиб келтиринглар: ҳар бир буқа билан ўн икки коса ун, ҳар бир қўчқор билан саккиз коса ун, 15ҳар бир қўчқор қўзи билан тўрт коса ун. 16Битта такани гуноҳ қурбонлиги қилинглар. Бу назрлар кунда куйдириладиган қурбонликлар[173] ва уларга қўшиб қилинадиган дон, шароб назридан ташқари келтирилсин.
17Иккинчи куни ўн иккита буқани, иккита қўчқорни ва ўн тўртта бир ёшли қўчқор қўзини қуйдириладиган қурбонлик қилинглар. Жониворлар нуқсонсиз бўлсин. 18Ҳар бир буқа, қўчқор ва қўчқор қўзига қўшиб, белгиланган миқдорда дон билан шароб назрларини келтиринглар. 19Битта такани гуноҳ қурбонлиги қилинглар. Бу назрлар кунда куйдириладиган қурбонликлар ва уларга қўшиб қилинадиган дон билан шароб назридан ташқари келтирилсин.
20Учинчи куни ўн битта буқани, иккита қўчқорни ва ўн тўртта бир ёшли қўчқор қўзини қуйдириладиган қурбонлик қилинглар. Жониворлар нуқсонсиз бўлсин. 21Ҳар бир буқа, қўчқор ва қўчқор қўзига қўшиб, белгиланган миқдорда дон билан шароб назрларини келтиринглар. 22Битта такани гуноҳ қурбонлиги қилинглар. Бу назрлар кунда куйдириладиган қурбонликлар ва уларга қўшиб қилинадиган дон билан шароб назридан ташқари келтирилсин.
23Тўртинчи куни ўнта буқани, иккита қўчқорни ва ўн тўртта бир ёшли қўчқор қўзини қуйдириладиган қурбонлик қилинглар. Жониворлар нуқсонсиз бўлсин. 24Ҳар бир буқа, қўчқор ва қўчқор қўзига қўшиб, белгиланган миқдорда дон билан шароб назрларини келтиринглар. 25Битта такани гуноҳ қурбонлиги қилинглар. Бу назрлар кунда куйдириладиган қурбонликлар ва уларга қўшиб қилинадиган дон билан шароб назридан ташқари келтирилсин.
26Бешинчи куни тўққизта буқани, иккита қўчқорни ва ўн тўртта бир ёшли қўчқор қўзини қуйдириладиган қурбонлик қилинглар. Жониворлар нуқсонсиз бўлсин. 27Ҳар бир буқа, қўчқор ва қўчқор қўзига қўшиб, белгиланган миқдорда дон билан шароб назрларини келтиринглар. 28Битта такани гуноҳ қурбонлиги қилинглар. Бу назрлар кунда куйдириладиган қурбонликлар ва уларга қўшиб қилинадиган дон билан шароб назридан ташқари келтирилсин.
29Олтинчи куни саккизта буқани, иккита қўчқорни ва ўн тўртта бир ёшли қўчқор қўзини қуйдириладиган қурбонлик қилинглар. Жониворлар нуқсонсиз бўлсин. 30Ҳар бир буқа, қўчқор ва қўчқор қўзига қўшиб, белгиланган миқдорда дон билан шароб назрларини келтиринглар. 31Битта такани гуноҳ қурбонлиги қилинглар. Бу назрлар кунда куйдириладиган қурбонликлар ва уларга қўшиб қилинадиган дон билан шароб назридан ташқари келтирилсин.
32Еттинчи куни еттита буқани, иккита қўчқорни ва ўн тўртта бир ёшли қўчқор қўзини қуйдириладиган қурбонлик қилинглар. Жониворлар нуқсонсиз бўлсин. 33Ҳар бир буқа, қўчқор ва қўчқор қўзига қўшиб, белгиланган миқдорда дон билан шароб назрларини келтиринглар. 34Битта такани гуноҳ қурбонлиги қилинглар. Бу назрлар кунда куйдириладиган қурбонликлар ва уларга қўшиб қилинадиган дон билан шароб назридан ташқари келтирилсин.
35Саккизинчи куни эса бутун халқ муқаддас йиғинга келсин, ҳар кунги ишларингизни қилманглар. 36Эгамизга ёқимли ҳид бориши учун битта буқани, битта қўчқорни ва еттита бир ёшли қўчқор қўзини оловда куйдириладиган қурбонлик қилинглар. Жониворлар нуқсонсиз бўлсин. 37Ҳар бир буқа, қўчқор ва қўчқор қўзига қўшиб, белгиланган миқдорда дон билан шароб назрларини келтиринглар. 38Битта такани гуноҳ қурбонлиги қилинглар. Бу назрлар кунда куйдириладиган қурбонликлар[174] ва уларга қўшиб қилинадиган дон билан шароб назридан ташқари келтирилсин.
39Байрамларда Эгамизга атаб куйдириладиган қурбонлик, тинчлик қурбонлиги, дон билан шароб назрлари шулардан иборатдир. Булар берган ваъдангизга мувофиқ қилинадиган назр ва кўнгилдан чиқариб бериладиган назрлардан ташқари келтирилади.”
1Шундай қилиб, Эгамиз, етказ, деб буюрган ҳамма қонунларни Мусо Исроил халқига айтди.
2Мусо Исроил йўлбошчиларига Эгамиз берган қуйидаги қонунларни ҳам айтиб берди: 3агар бирорта эркак киши Эгамизга ваъда берган бўлса ёки бирор нарсадан ўзини тийишга қасам ичган бўлса, айтганларининг ҳаммасини бажарсин. У сўзидан қайтмасин.
4Агар қиз бола отасининг уйида яшаб юрган даврда Эгамизга ваъда берса ёки ўзини бирор нарсадан тийишга қасам ичса, 5отаси қизининг берган ваъдаси ёки ичган қасамини эшитиб индамаса, қиз бола айтганларининг ҳаммасини бажариши шарт. 6Борди–ю, отаси буларни эшитганда эътироз билдирса, қизнинг берган ваъдаси ёки ичган қасами бекор қилинади. Отаси қизига эътироз билдиргани учун, Эгамиз қизни берган ваъдаси ёки ичган қасамидан озод қилади.
7Агар қиз ваъда бергандан кейин ё ўйламасдан қасам ичиб қўйгандан кейин турмушга чиқса, 8унинг эри бу ҳақда эшитиб индамаса, қиз айтганларининг ҳаммасини бажариши шарт. 9Лекин эр бу ҳақда эшитиб эътироз билдирса, эр хотинининг берган ваъдаси ва ўйламасдан ичган қасами асосидаги мажбуриятларини бекор қилган бўлади. Эгамиз хотинни ўша мажбуриятлардан озод қилади. 10Бева ёки эридан ажралган аёл берган ҳамма ваъдалари ва ўзини бирор нарсадан тиймоқчи бўлиб, ичган қасамлари устидан чиқиши лозим. 11Агар турмушга чиққан аёл ваъда берса ёки ўзини бирор нарсадан тийишга қасам ичса, 12эри бу ҳақда эшитиб индамаса, хотинига эътироз билдирмаса, аёл айтганларининг ҳаммасини бажариши шарт. 13Лекин эр бу ҳақда эшитиб уларни тақиқласа, хотиннинг оғзидан чиққан ҳамма ваъдалару қасамлар бекор қилинади. Эр уларни тақиқлагани учун, Эгамиз аёлни берган ваъдаси ёки ичган қасамидан озод қилади. 14Шундай қилиб, эр хотинининг ҳар қандай ваъдаси ёки қасамини бажаришига ижозат бериши ёки тақиқлаши мумкин. 15Агар эр бир кун ичида[175] хотинига ҳеч қандай эътироз билдирмаса, хотинининг зиммасига олган мажбуриятларни бажаришига ижозат берган ҳисобланади. 16Аммо бир кун ўтгандан кейин уларни бекор қилса, хотинининг гуноҳи учун ўзи жазо тортади.
17Эгамиз Мусога берган эр ва хотин ўртасидаги, ота ва ҳали отасининг хонадонида яшаётган қиз ўртасидаги муносабатларга оид қонунлар ана шулардан иборатдир.
1Эгамиз Мусога айтди:
2— Исроил халқи учун Мидиёнлардан қасос ол[176]. Шундан кейин сен оламдан кўз юмасан.
3Шундан кейин Мусо халққа айтди:
— Одамларингизнинг бир қисмини қуроллантиринглар. Улар Мидиён халқи билан жанг қилиб, улардан Эгамизнинг қасосини олишсин. 4Ҳар бир Исроил қабиласидан мингтадан одамни урушга жўнатинглар.
5Ҳар бир Исроил қабиласидан мингтадан одам танлаб олинди, жами ўн икки минг одам қуролланиб жангга шай бўлди. 6Мусо уларни ва улар билан бирга Элазар ўғли руҳоний Финхазни урушга жўнатди. Финхаз ўзи билан муқаддас ашёларни[177] ва карнайларни олиб кетди. Бу карнайлар хатардан дарак бериш учун чалинарди.
7Эгамиз Мусога амр қилгандай, Исроил сипоҳлари Мидиёнлар билан жанг қилишди. Улар Мидиён халқининг бутун эркак зотини қириб ташлашди. 8Мидиён халқининг бешала шоҳини — Эви, Рахем, Зур, Хур, Рабани ҳам бошқалар қатори ўлдириб юборишди. Бавўр ўғли Баломни ҳам қиличдан ўтказишди[178]. 9Мидиён халқининг аёлларию болаларини асир қилиб, жамики подаларини, сурувларини ва мол–мулкини ўлжа қилиб олишди. 10Мидиён халқи истиқомат қилган ҳамма шаҳару қароргоҳларга ўт қўйишди. 11Олган ҳамма ўлжаларини — одамидан тортиб молигача 12қароргоҳга — Мусо, руҳоний Элазар ва Исроил жамоаси ҳузурига олиб келишди. Қароргоҳ Мўаб текислигида, Ерихо шаҳри рўпарасидаги Иордан дарёси бўйида жойлашган эди.
13Мусо, руҳоний Элазар ва жамоанинг ҳамма йўлбошчилари уларни кутиб олиш учун қароргоҳдан ташқарига чиқишди. 14Мусо урушдан қайтиб келган мингбоши ва юзбошилардан қаттиқ ғазабланди.
15— Нимага ҳамма аёлларни тирик қолдирдингиз? — деб сўради улардан Мусо. 16— Баломнинг маслаҳати билан Пиёр тоғида[179] Исроил халқини Эгамизга хиёнат қилишга ундаган шулар–ку! Ўшаларнинг дастидан Эгамизнинг жамоаси орасида ўлат пайдо бўлган эди! 17Қани, бўлинглар, ҳамма ўғил болаларни ва эр кўрган аёлларни ўлдиринглар. 18Фақат эр кўрмаган қизларни ўзингиз учун тирик қолдиринглар. 19Сўнг етти кун давомида қароргоҳдан ташқарида бўлинглар. Қайси бирингиз одам ўлдирган ёки жасадга қўл теккизган бўлсангиз, учинчи ва еттинчи кунлари покланинглар. Сизлар билан бирга асирлар ҳам покланишсин. 20Ҳамма кийимларни, барча чарм ва ёғоч буюмларни, эчки жунидан тўқилган ҳамма нарсаларни покланглар.
21Руҳоний Элазар урушга борган сипоҳларга айтди:
— Мусога Эгамиз амр этган қонун шундан иборат: 22олтин, кумуш, бронза, темир, қалай ва қўрғошин 23— оловда ёнмайдиган ҳамма нарсаларни оловдан ўтказиб покланглар. Бундан ташқари, покланиш суви[180] билан ҳам покланглар. Оловда ёнадиган буюмларни эса сувнинг ўзи билан покланглар. 24Еттинчи куни кийимларингизни ювинглар. Шунда пок бўласизлар. Кейин қароргоҳга кирсангиз бўлади.
25Эгамиз яна Мусога айтди:
26— Сен, руҳоний Элазар ва жамоанинг уруғбошилари асир олинган одамларни, ўлжа олинган ҳайвонларни ҳисоблаб чиқинглар. 27Асиру ўлжаларни тенг икки қисмга бўлиб, бир қисмини урушга борган сипоҳларга, иккинчи қисмини бутун жамоага беринглар. 28Урушга борган сипоҳлар улушидан Мен, Эгангиз, учун улуш ажратинглар. Асирлар, мол, эшак, қўй ва эчкиларнинг ҳар беш юзтасидан биттасини Менга улуш қилиб беринглар. 29Сипоҳлардан олинган бу улушни Менга назр қилиб, руҳоний Элазарга беринглар. 30Халққа тегишли бўлган ўлжанинг иккинчи қисмидан Муқаддас чодир учун масъул бўлган левиларга улуш беринглар. Асирлар, мол, эшак, қўй ва эчкиларнинг ҳар элликтасидан биттаси левиларга берилсин.
31Мусо билан руҳоний Элазар Эгамизнинг Мусога берган амрини адо этишди.
32Сипоҳлар қўлга киритган нарсалардан ташқари ўлжа қилиб олган мол–ҳол ва аёлларнинг умумий сони қуйидагича эди:
қўй–эчкилар — 675.000 та,
33моллар — 72.000 та,
34эшаклар — 61.000 та,
35эр кўрмаган қизлар — 32.000 та.
36Ўлжанинг урушга борган сипоҳларга тегишли қисми қуйидагича эди:
қўй–эчкилар — 337.500 та, 37шулардан 675 та қўй–эчки Эгамизнинг улушидир,
38моллар — 36.000 та, шулардан 72 таси Эгамизнинг улушидир,
39эшаклар — 30.500 та, шулардан 61 таси Эгамизнинг улушидир,
40эр кўрмаган қизлар — 16.000 та, шулардан 32 таси Эгамизнинг улушидир.
41Эгамиз Мусога амр қилгандай, Мусо Эгамизга ажратилган улушни назр сифатида руҳоний Элазарга берди.
42Мусо Исроил халқи учун сипоҳларнинг ўлжасидан ажратиб олган қисм қуйидагилардан иборат эди:
43қўй–эчкилар — 337.500 та,
44моллар — 36.000 та,
45эшаклар — 30.500 та,
46эр кўрмаган қизлар — 16.000 та.
47Исроил халқи улуш қилиб олган одаму ҳайвонларнинг ҳар элликтасидан биттасини Мусо Эгамизнинг Муқаддас чодири учун масъул бўлган левиларга берди. Эгамиз Мусога қандай амр қилган бўлса, Мусо шуни қилди.
48Шундан сўнг мингбоши ва юзбошилар Мусонинг ҳузурига келишди. 49Улар Мусога:
— Биз, қулларингиз, қўлимиз остидаги сипоҳларни санаб чиқдик, — дейишди, — биронта одамимизни йўқотмабмиз. 50Ўзимизни Эгамиз ҳукмидан ҳимоя қилиш учун[181], биз топган олтин буюмларимизни — билагузуклар, муҳр узуклар, сирғалар ва зебигардонларимизни Эгамизга назр қилиб олиб келдик.
51Мусо билан руҳоний Элазар улар олиб келган ҳамма олтин зеб–зийнатларни олишди. 52Мингбоши ва юзбошилар Эгамизга назр қилган олтиннинг умумий оғирлиги ўн икки пудга яқин[182] чиқди. 53Оддий сипоҳлар эса қўлга киритган ўлжаларни ўзларига қолдирган эдилар. 54Исроил халқини Эгамиз доим эсида тутиши учун, Мусо билан руҳоний Элазар мингбоши ва юзбошилардан олган олтин буюмларни Учрашув чодирига олиб келишди.
1Рубен ва Гад қабилаларининг чорваси ниҳоятда кўп эди. Улар Язир ва Гилад ерларининг[183] чорвабоп эканлигини кўриб, 2Мусо, руҳоний Элазар ва жамоа йўлбошчиларининг олдига бориб шундай дейишди:
3— Отарўт, Дибон, Язир, Нимро, Хашбон, Элалей, Савом, Наво, Байўн шаҳарлари 4жойлашган бутун ўлкани ЭгамизИсроил халқига мағлуб қилиб берди. Бу ниҳоятда чорвабоп ерлар экан. Биз, қулларингизнинг, эса чорваси бор. 5Агар биз сизларнинг илтифотингизга сазовор бўлган бўлсак, ўша ерларни бизга мулк қилиб берсангизлар, бизни Иордан дарёсининг нариги томонига[184] олиб ўтмасангизлар.
6Шунда Мусо Гад билан Рубен қабилаларига шу гапни айтди:
— Биродарларингиз урушга борганларида, сизлар бу ерда қоласизларми? 7Нимага сизлар, Исроил халқи Эгамиз берган юртга бормасин, деб уларнинг раъйини қайтаряпсизлар? 8Мен оталарингизни Кадеш–Барнадан юртни кўриб келиш учун жўнатганимда[185], улар ҳам худди шундай йўл тутишган эди. 9Улар Эшкўл сойлигигача бориб, юртни кўриб чиққан эдилар. Сўнг Эгамиз берган юртга Исроил халқи бормасин, деб уларнинг раъйини қайтарган эдилар. 10Ўша куни Эгамиз оталарингиздан қаттиқ ғазабланиб шундай қасам ичган эди: 11“Мисрдан чиққан йигирма ва ундан юқори ёшдаги одамлар Мен Иброҳим, Исҳоқ ва Ёқубга ваъда қилган юртга кирмайдилар, чунки улар Менга содиқ қолмадилар. 12Ўша юртга фақат Ханаз уруғидан Яфунах ўғли Холиб билан Нун ўғли Ёшуа кирадилар, чунки улар икковигина Мен, Эгангизга, содиқ қолдилар.” 13Ҳа, Эгамиз Исроил халқидан қаттиқ ғазабланган эди. Эгамиз Унинг олдида қабиҳлик қилган аждодларингизни қирқ йил — улар батамом тугаб битмагунча саҳрода кездирди. 14Энди эса сиз, эй, гуноҳкорлар насли, оталарингизнинг ўрнини эгаллаб, Эгамизнинг ғазабини Исроил халқига қарши қўзғатяпсизлар! 15Агар Эгамиздан юз ўгирсангизлар, У Исроил халқини яна саҳрода ташлаб кетади. Бутун халқ сизлар туфайли қирилиб кетади.
16Лекин Рубен ва Гад қабилалари Мусога яқинлашиб, шундай дейишди:
— Биз бу ерда сурувларимиз учун қўй қўралари, бола–чақаларимиз учун шаҳарлар қурамиз. 17Ўзимиз эса қуролланиб[186], Исроил халқини уларнинг юртига жойлаштирмагунимизча сафнинг бошида борамиз. Шу аснода болаларимиз мустаҳкам шаҳарларда қоладилар, маҳаллий халқлар уларга хавф солмайдилар. 18Исроил халқининг ҳар бири ўз мулкига эга бўлмагунча, биз уйимизга қайтмаймиз. 19Биз Иордан дарёсининг нариги томонидан ўзимизга мулк олмаймиз, чунки бизнинг мулкимиз Иорданнинг бу томонида — шарқ томонида бўлади.
20Мусо уларга шундай деди:
— Агар сизлар ҳақиқатан ҳам айтганингизни қилсангизлар, Эгамиз олдида жанг қилиш учун қуролланинглар. 21Қўлига қурол тутган барча сипоҳларингиз Иордан дарёсидан ўтсин. Эгамиз Ўз ғанимларини қувиб юбормагунча, Унинг олдида боринглар. 22Эгамиз ўша юртни таслим қилгандан кейингина, шу ерга қайтиб келишингиз мумкин. Шунда сизлар Эгамиз олдида ҳам, Исроил халқи олдида ҳам ўз мажбуриятингиздан озод бўласиз. Иордан дарёсининг шарқ томонидаги ер сизнинг Эгамиздан олган мулкингиз бўлади. 23Агар шундай қилмасангизлар, сизлар Эгамизга қарши гуноҳ қилган бўласизлар. Гуноҳингиз ўз бошингизни ейди. 24Болаларингиз учун шаҳарлар, сурувларингиз учун қўралар қуринглар. Лекин ваъдангиз устидан чиқинглар.
25Гад ва Рубен қабилалари Мусога:
— Ҳазрат нима буйруқ берсалар, қуллари шуни адо этгайлар, — дейишди. 26— Болаларимиз, хотинларимиз, подалару сурувларимиз шу ерда — Гиладдаги шаҳарларда қолади. 27Лекин қўлига қурол тутган ҳар бир эркагимиз, ҳазратимиз айтганларидай, Эгамиз бошчилигида жанг қилиш учун дарёнинг нариги томонига ўтади.
28Шундан кейин Мусо руҳоний Элазарга, Нун ўғли Ёшуага ва Исроил қабилаларининг уруғбошиларига буйруқ бериб деди:
29— Агар Гад ва Рубен қабилалари қуролланиб, Эгамиз бошчилигида жанг қилиш учун сизлар билан бирга Иорданнинг нариги томонига ўтишса, сизлар ўша юртни мағлуб қилганингиздан кейин Гилад ерларини уларга мулк қилиб беринглар. 30Борди–ю, улар сизлар билан бирга қуролланиб бормаса, бошқа қабилалар қатори, Канъон юртидан мулк олишади.
31Шунда Гад ва Рубен қабилалари:
— Эгамиз қулларингизга қандай амр берган бўлса, ҳаммасини адо этамиз, — деб жавоб беришди. 32— Биз қуролланиб, Эгамиз бошчилигида Иордан дарёсининг нариги томонига ўтиб, Канъон юртига борамиз. Лекин Иорданнинг шу томонидаги ерлар бизнинг мулкимиз бўла қолсин.
33Шундан кейин Мусо Гад билан Рубен қабилаларига ҳамда Юсуф ўғли Манаше қабиласининг ярмига[187]Амор халқининг шоҳи Сихўннинг юрти билан Башан шоҳи Ўгнинг юртини — уларнинг жамики ерлару шаҳарларини, шаҳар атрофидаги ўлкаларни берди.
34-36Гад қабиласи Дибон, Отарўт, Арор, Отрўт–Шифан, Язир, Ёҳбохо, Байт–Нимро ва Байт–Хорон деган мустаҳкам шаҳарларни қайтадан барпо қилиб, қўй қўраларини қурди. 37-38Рубен қабиласи ҳам Хашбон, Элалей, Хиратайим, Наво, Баал–Миён (бу шаҳарларнинг номларини ўзгартирди) ва Сивмо шаҳарларини қайта қурди. Улар тиклаган шаҳарларига янги ном берди.
39Манаше ўғли Мохирнинг авлодлари Гилад ўлкасига боришди. Улар Гиладни босиб олиб, Амор халқини у ердан қувиб чиқаришди. 40Шундан кейин Мусо Гиладни Мохир авлодига берди. Мохир авлоди у ерда жойлашди. 41Манаше ўғли Ёвир эса Амор халқининг қишлоқларини эгаллади. У ўша ерларга Ёвир қишлоқлари[188], деб ном берди. 42Наваҳ Қанот шаҳрини ва унинг атрофидаги қишлоқларни эгаллади, у ерларга Наваҳ, деб ўзининг исмини берди.
1-2Мусо Эгамизнинг амрига кўра, сафар давомида қароргоҳ қурилган жойларнинг номларини бирма–бир рўйхат қилиб ёзган эди. Мусо ва Ҳорун бошчилигида Мисрдан қабила–қабила бўлиб чиққан Исроил халқининг тўхтаган жойлари қуйидагилардир:
3Биринчи ойнинг[189] ўн бешинчи кунида, Фисиҳ зиёфатининг эртасига Исроил халқи Рамзес шаҳрини тарк этди. Улар жамики Миср халқининг кўзи олдида шахдам қадам билан Мисрдан чиқиб кетишди. 4Шу вақтда Мисрликлар Эгамиз нобуд қилган ҳамма тўнғич ўғилларини дафн қилаётган эдилар. Эгамиз шу йўсинда Миср худоларини маҳкум этган эди.
5Шундай қилиб, Исроил халқи Рамзесни тарк этиб, Сухўтда қароргоҳ қурди.
6Сўнг Сухўтдан кетиб, саҳронинг четидаги Этхамда қароргоҳ қурди.
7Улар Этхамдан чиқиб, орқага Баал–Зафўннинг шарқидаги Пий–Хахирўтга йўл олиб, Мигдол ёнида қароргоҳ қуришди.
8Пий–Хахирўтдан ҳам чиқиб, Қизил денгиздан[190] ўтишди–да, саҳро томон йўл олишди. Этхам саҳросини уч кун кезганларидан кейин, Марода қароргоҳ қуришди.
9Кейин Мародан кетиб, Илимда қароргоҳ қуришди. Илимда ўн иккита булоқ ва етмишта хурмо дарахти бор эди.
10Улар Илимдан кейин, Қизил денгиз[191] бўйида қароргоҳ қуришди.
11Кейин Қизил денгиз бўйидан кетиб, Син саҳросида[192] қароргоҳ қуришди.
12Син саҳросидан кетиб, Дофкахда қароргоҳ қуришди.
13Дофкахдан кетиб, Элишда қароргоҳ қуришди.
14Элишдан кетиб, Рафидимда қароргоҳ қуришди. Лекин у ерда ичимлик суви йўқ эди[193].
15Рафидимдан кетиб, Синай саҳросида қароргоҳ қуришди.
16Синай саҳросидан кетиб, Хиврут–Хаттавода қароргоҳ қуришди.
17Хиврут–Хаттаводан кетиб, Хазерўтда қароргоҳ қуришди.
18Хазерўтдан кетиб, Ритмада қароргоҳ қуришди.
19Ритмадан кетиб, Риммон–Паразда қароргоҳ қуришди.
20Риммон–Параздан кетиб, Либнада қароргоҳ қуришди.
21Либнадан кетиб, Риссада қароргоҳ қуришди.
22Риссадан кетиб, Кахелетахда қароргоҳ қуришди.
23Кахелетахдан кетиб, Шафер тоғида қароргоҳ қуришди.
24Шафер тоғидан кетиб, Харадахда қароргоҳ қуришди.
25Харадахдан кетиб, Макхилўтда қароргоҳ қуришди.
26Макхилўтдан кетиб, Тахатда қароргоҳ қуришди.
27Тахатдан кетиб, Тераҳда қароргоҳ қуришди.
28Тераҳдан кетиб, Миткада қароргоҳ қуришди.
29Миткадан кетиб, Хашмонахда қароргоҳ қуришди.
30Хашмонахдан кетиб, Мосарўтда қароргоҳ қуришди.
31Мосарўтдан кетиб, Банияқонда қароргоҳ қуришди.
32Банияқондан кетиб, Хор–Хагигадда қароргоҳ қуришди.
33Хор–Хагигаддан кетиб, Ётботода қароргоҳ қуришди.
34Ётботодан кетиб, Аврўнда қароргоҳ қуришди.
35Аврўндан кетиб, Эзйўн–Геберда қароргоҳ қуришди.
36Эзйўн–Гебердан кетиб, Зин саҳросидаги Кадешда қароргоҳ қуришди.
37Кадешдан кетиб, Эдом юртининг чегарасидаги Хўр тоғида қароргоҳ қуришди. 38Руҳоний Ҳорун Эгамизнинг амри билан Хўр тоғига чиқиб, ўша ерда вафот этди. Бу воқеа Исроил халқи Мисрдан чиққанига қирқ йил бўлганда, бешинчи ойнинг[194] биринчи кунида содир бўлди. 39Ҳорун Хўр тоғида вафот этганда 123 ёшда эди.
40Канъонлик Арод шоҳи шу пайтда: “Исроил халқи келяпти”, деган хабарни эшитди. У Канъондаги Нагав чўлида[195] яшарди.
41Исроил халқи Хўр тоғидан кетиб, Залмўнода қароргоҳ қурди.
42Улар Залмўнодан кетиб, Пунонда қароргоҳ қуришди.
43Пунондан кетиб, Обўтда қароргоҳ қуришди.
44Обўтдан кетиб, Мўаб ҳудудидаги Ивай–Аборимда қароргоҳ қуришди.
45Ивай–Аборимдан[196] кетиб, Дибон–Гадда қароргоҳ қуришди.
46Дибон–Гаддан кетиб, Элмон–Диблатайимда қароргоҳ қуришди.
47Элмон–Диблатайимдан кетиб, Наво тоғининг ёнидаги Аборим тоғларида[197] қароргоҳ қуришди.
48Аборим тоғларидан кетиб, Мўаб текислигида, Ерихо шаҳрининг рўпарасидаги Иордан дарёси бўйида қароргоҳ қуришди. 49Улар Мўаб текислигида Иордан бўйлаб, Байт–Яшимўтдан тортиб Овил–Шитимгача қароргоҳ қуришди.
50Мўаб текислигида, Ерихо шаҳрининг рўпарасидаги Иордан дарёси бўйида Эгамиз Мусога шундай деди:
51— Исроил халқига айт: “Сизлар Иордан дарёсининг нариги томонига ўтиб, Канъон юртига борганларингиздан кейин 52у ернинг аҳолисини ҳайдаб чиқаринглар. Уларнинг ҳамма тош ва қуйма бутларини йўқ қилинглар, жамики саждагоҳларини бузиб ташланглар. 53Ўша юртга эгалик қилинглар, у ерда ўрнашиб олинглар, чунки Мен ўша юртни сизларга берганман. 54Ерларни уруғларингиз орасида қуръа бўйича[198] бўлиб беринглар. Катта уруғга каттароқ улуш, кичик уруғга кичикроқ улуш беринглар. Қуръа бўйича кимга қаер чиқса, ўша ер ўша уруғнинг улуши бўлиб қолади. Шу йўсинда ерларни қабилалар орасида бўлиб беринглар. 55Агар сизлар ўша юртнинг аҳолисини ҳайдаб чиқармасангиз, уларнинг қолган–қутганлари сизлар учун кўзга кирган зирапчадай, биқинга санчилган тикандай бўлади. Улар сизларни яшаб турган юртингизда сиқади. 56Шунда Мен уларнинг бошига нима солмоқчи бўлган бўлсам, сизнинг бошингизга соламан.”
1Эгамиз Мусога деди:
2— Исроил халқига Менинг шу гапимни етказ: “Канъон юртига кириб борганингиздан кейин, сизларга мулк қилиб бериладиган бу юрт қуйидагича чегараланади:
3Юртингизнинг жанубий қисми Зин чўлидан Эдом юрти бўйлаб чўзилади. Жанубий чегарангиз шарқ томонда Ўлик денгизнинг[199] жанубий қирғоғидан бошланиб, 4Чаёнлар довонидан[200] ўтади ва жануб томонга, Зин чўли томон чўзилади. Чегарангизнинг энг жанубий нуқтаси Кадеш–Барна бўлади. У ердан чегара Хазор–Адаргача бориб, Озмон орқали ўтади. 5Сўнг бурилиб, Миср чегарасидаги сойлик[201] бўйлаб Ўрта ер денгизига бориб тақалади.
6Ўрта ер денгизининг қирғоғи ғарбий чегарангизни ташкил қилади.
7Шимолий чегарангиз эса Ўрта ер денгизидан шарққа, Хўр тоғига[202] томон чўзилади. 8Хўр тоғидан Лево–Хоматгача[203] боради, сўнг Задоддан ўтиб, 9Зифрўнга чўзилиб боради ва Хазор–Энанда тўхтайди. Бу сизнинг шимолий чегарангиз бўлади.
10Шарқий чегарангиз шимолдаги Хазор–Энандан бошланиб, жануб томон Шафомга боради,
11сўнг яна жанубга чўзилиб, Ойиннинг шарқ томонидаги Ривлодан ўтади ва Жалила кўлининг[204] шарқ томонидаги қирлар бўйлаб боради.
12Сўнг чегара Иордан дарёси бўйлаб жанубга чўзилиб, Ўлик денгизга бориб тўхтайди.
Ҳар томондан чегараланган мана шу ерлар сизларнинг юртингиз бўлади.”
13Шундан сўнг Мусо Исроил халқига буюрди:
— Бу юртни қуръа ташлаб, бўлиб олинглар. Эгамиз бу юртни тўққизта қабилага ва бир қабиланинг ярмига бўлиб беришни амр этган. 14-15Рубен, Гад қабилалари ва Манаше қабиласининг ярми хонадонлари бўйича Ерихо шаҳрининг рўпарасидаги Иорданнинг шарқ томонидан ўзларига тегишли мулкни олганлар.
16Эгамиз Мусога яна айтди:
17“Руҳоний Элазар ва Нун ўғли Ёшуа юртни Исроил халқига бўлиб беришсин.
18Ҳар бир қабиладан биттадан йўлбошчини уларга ёрдамчи қилиб тайинланглар.
19Ўша одамларнинг исмлари қуйидагичадир:
Яҳудо қабиласидан — Яфунах ўғли Холиб.
20Шимўн қабиласидан — Омиҳуд ўғли Шомуил.
21Бенямин қабиласидан — Хислон ўғли Элидод.
22Дан қабиласидан — Ёхли ўғли Букки.
23Юсуф ўғли Манаше қабиласидан — Эфўд ўғли Ханниэл.
24Эфрайим қабиласидан — Шифтон ўғли Камувол.
25Забулун қабиласидан — Парнўх ўғли Элизофон.
26Иссахор қабиласидан — Оззон ўғли Палтиёл.
27Ошер қабиласидан — Шалуми ўғли Охихуд.
28Нафтали қабиласидан — Омиҳуд ўғли Падаҳиёл.”
29Эгамиз ана шу одамларга, Исроил халқига Канъон юртини мулк қилиб бўлиб беринглар, деб амр берган эди.
1Мўаб текислигида, Ерихо шаҳрининг рўпарасидаги Иордан дарёси бўйида Эгамиз Мусога деди: 2“Исроил халқига буюр, улар мулк қилиб оладиган еридан левиларга яшаш учун шаҳарлар беришсин. Шунингдек, шаҳарларнинг атрофидаги яйловларни ҳам беришсин. 3Шаҳарлар левиларга ватан бўлади, яйловлар эса мол–ҳоли учун ярайди. 4Левиларга бериладиган яйловлар шаҳар деворидан 1000 тирсак[205] масофада бўлган теваракдаги ҳамма яйловларни ўз ичига олсин. 5Шаҳар ташқарисидан шарқ, жануб, ғарб, шимол томонга 2000 тирсак[206] ўлчанглар, шаҳар ўртада бўлсин. Шаҳар атрофи эса уларнинг яйловлари бўлади.
6Сизлар левиларга берадиган шаҳарларингизнинг олтитаси паноҳ шаҳарлар бўлсин. Бирортангиз билмасдан одам ўлдириб қўйсангиз, ўша шаҳарларнинг бирига қочиб боришингиз мумкин. Бу олтита шаҳардан ташқари левиларга яна қирқ иккита шаҳар беринглар. 7Ҳаммаси бўлиб левиларга қирқ саккизта шаҳар ва улар атрофидаги яйловлар берилсин.
8Исроил халқи мулкидан ҳар бир қабила олган улушининг ҳажмига кўра, левиларга шаҳарлар ажратиб беринглар. Каттароқ улуш олган қабила кўпроқ, кичикроқ улуш олган қабила эса камроқ шаҳар берсин.”
9-10Исроил халқига қуйидаги амр ва қонунларни етказ, деб Мусога Эгамиз шундай амр берди: “Сизлар Иордан дарёсининг нариги томонига ўтиб, Канъон юртига кирганларингиздан кейин, 11ўзларингиз учун паноҳ шаҳарларни танланглар. Бирортаси билмасдан одам ўлдириб қўйса, ўша шаҳарларнинг бирига қочиб бора оладиган бўлсин. 12Қотил жамоа олдида ҳукм қилинишдан олдин ўлдирилиб қўйилмаслиги учун, бу шаҳарлар қотилга қасоскордан паноҳ бўлади.
13Олтита паноҳ шаҳрингиз бўлсин. 14Учта шаҳарни Иордан дарёсининг шарқ томонидан, қолган учтасини Канъон юртидан танланглар. 15Ана шу олтита шаҳар сизлар учун ҳам, орангизда вақтинча ёки доимий равишда истиқомат қилаётган мусофирлар учун ҳам паноҳ бўлади. Бирортасини тасодифан ўлдириб қўйган одам ўша ёққа қочиб борсин.
16Агар бирорта одам бошқасини темир асбоб билан уриб ўлдириб қўйса, урган одам қотил ҳисобланади ва ўша одамнинг жазоси ўлимдир. 17Одамни тош билан уриб ўлдирган киши ҳам қотилдир. Қотилнинг жазоси ўлимдир. 18Одамни ёғоч қурол билан уриб ўлдирган киши ҳам қотилдир. Қотилнинг жазоси ўлимдир. 19Марҳумнинг хунини оладиган одам қотилни ўлдирсин. Қотилни учратиб қолганда унинг жонини олсин. 20Шунингдек, агар бирортаси бошқасини ёмон кўргани учун итариб ёки қасддан унга бирор нарсани отиб ўлдириб қўйса, 21ёхуд адоватдан унга мушт тушириб ўлдирса, урган одамнинг жазоси ўлимдир. У қотилдир. Марҳумнинг хунини оладиган одам қотилни учратганда ўлдирсин.
22Борди–ю, бири бошқасини бехосдан, хусумат қилмай, туртиб юборса ёки қасд қилмай бирор нарса отса 23-24ё кўрмай туриб устига тош тушириб юборса ва ўша одам ўлса, жамоа қасоскор билан одам ўлдирган кишининг орасидаги можарони ҳал қилсин. Чунки одам ўлдирганнинг ва марҳумнинг орасида ҳеч қандай адоват бўлмаган эди. 25Жамоа қотилни қасоскорнинг қўлидан халос қилиб, уни қайтариб паноҳ шаҳарга жўнатсин. Мой суртиб танланган олий руҳоний вафот этгунча, қотил ўша ерда қолсин.
26Лекин қотил паноҳ шаҳар чегарасидан чиқса 27ва қасоскор уни паноҳ шаҳардан ташқарида тутиб олиб ўлдирса, қасоскор қотилликда айбланмайди. 28Чунки олий руҳоний вафот этгунча, қотил паноҳ шаҳарда қолиши лозим эди. Олий руҳонийнинг вафотидан сўнггина у ўз уйига қайтиб бориши мумкин эди. 29Мана шулар сизлар учун авлодларингиз оша, қаерда яшасангиз ҳам, қонун бўлиб қолсин.
30Одам ўлдирган киши фақат гувоҳларнинг кўрсатмалари асосидагина қотилликда айбланиб, ўлимга маҳкум қилинсин. Битта одамнинг гувоҳлиги асосида ҳеч ким ўлдирилмасин.
31Ўлимга ҳукм қилинган қотилнинг жони эвазига пул олманглар. Қотилни албатта ўлдиринглар.
32Паноҳ шаҳарга қочиб кетган одамдан ҳам пул олманглар, у олий руҳонийнинг вафотидан олдин ўз ерига қайтиб келиб яшаши учун йўл қўйманглар. 33Ўзингиз яшаб юрган ерни булғаманглар. Ер тўкилган қон туфайли булғанади. Қотиллик туфайли булғанган ерни фақат қотилнинг қони билан тозалаб бўлади. 34Ўзларингиз яшайдиган ва Мен истиқомат қиладиган ерни булғаманглар, зотан Мен, Эгангиз, Исроил халқи орасида истиқомат қиламан.”
1Бир куни Гилад уруғининг уруғбошилари Мусо билан Исроил йўлбошчилари олдига келишди. Гилад Мохирнинг ўғли, Манашенинг невараси, Юсуфнинг эвараси эди.
2— Эй, Мусо ҳазратлари, — дея мурожаат қилишди улар. — Эгамиз сизга, Исроил халқига қуръа бўйича[207] ерни мулк қилиб бер, деб амр қилганда, инимиз Залофходнинг мулкини қизларига беришингизни айтган эди[208]. 3Борди–ю, Залофходнинг қизлари Исроилнинг бошқа қабиласидаги йигитларга турмушга чиқсалар, уларнинг мулки турмушга чиққан уруғнинг мулкига қўшилади. Шунда қабиламиз улуш қилиб олган ернинг бир қисмидан ажралиб қолади. 4Қутлуғ йил[209] келганда эса Залофход қизларининг мулки ўзлари турмушга чиққан уруғнинг мулкига қўшилиб, қабиламизнинг мулкидан айириб олинади ва биз қабиламизга тегишли бўлган бир қисм ердан айрилиб қоламиз.
5Мусо, Эгамизнинг амрига биноан, Исроил халқига айтди:
— Юсуф авлодининг гапи тўғри. 6Эгамиз Залофходнинг қизлари ҳақида шундай амр берди: Залофходнинг қизлари ўзлари хоҳлаган одамларга турмушга чиқишсин. Лекин улар турмушга чиқадиган йигитлар Залофходнинг қабиласидан бўлишлари шарт. 7Исроил халқининг мулки бир қабиладан бошқасига ўтиб кетмасин. Ҳар бир Исроил одами оталаридан мерос қилиб олган ерни сақласин. 8Исроилнинг ҳамма қабиласида мулкка меросхўрлик қиладиган ҳар қандай қиз, ўзининг қабиласидан бирортасига турмушга чиқсин, токи Исроилнинг ҳамма одамлари мулк қилиб олган ерларига ўзлари эгалик қилсин. 9Ана шунда мулк бир қабиладан бошқа қабилага ўтиб кетмайди. Исроил халқининг ҳар бир қабиласи ўз мулкини сақлаб қолсин.
10Эгамиз Мусога қандай амр этган бўлса, Залофходнинг қизлари ўшандай қилдилар.
11Залофходнинг Махло, Тирза, Хўглах, Милхо ва Нуваҳ исмли қизлари ўз амакиларининг ўғилларига турмушга чиқдилар.
12Улар турмушга чиққан йигитлар Юсуф ўғли Манаше уруғларидан эдилар. Шундай қилиб, у қизларнинг мероси оталари қабиласида қолди.
13Мусо орқали Исроил халқига Эгамиз берган амр ва қонунлар ана шулардан иборатдир. Бу қонунлар Мўаб текислигида, Ерихо шаҳрининг рўпарасидаги Иордан дарёси бўйида берилган эди.
[1] 1:1 - Исроил халқи Миср юртини тарк этиб... — Чиқиш 12:40-42 га қаранг.
[2] 1:1 - Иккинчи ой — иброний календарининг Зив ойига қарата айтилган. Ҳозирги календарга кўра бу ой апрелнинг ўртасидан бошланади.
[3] 1:19 - [17-19] иккинчи ой — шу бобнинг 1–оятидаги изоҳга қаранг.
[4] 1:21 - [20-21] Уруғи ва хонадони бўйича...урушга яроқли эркакларнинг сони... — Ибронийча матндаги бу жумла шу бобнинг 22-43–оятларида рўйхат қилинган ҳар бир қабила номига қўшиб қайтариб айтилган. Услубий сабабларга кўра, мазкур таржимада бу жумла ҳар бир оятда қайтарилмади.
[5] 1:21 - [20-21] Исроил — Ёқубнинг яна бир исми (Ибтидо 32:27-28 га қаранг).
[6] 1:50 - аҳд чодири — ибронийча матнда гувоҳлик чодири (шу бобнинг 53–оятида ҳам бор), Муқаддас чодирнинг яна бир номи. Ибронийча матндаги иборанинг гувоҳлик сўзи ўнта амр ёзилган иккита тош лавҳага ишора. Иккала тош лавҳа сандиқнинг ичида сақланиб, Худо ва Унинг халқи ўртасида тузилган аҳднинг жисмоний гувоҳи бўлиб хизмат қиларди.
[7] 2:14 - Дувел — кўп иброний қўлёзмаларидан, Самария Тавроти қўлёзмаларидан ва қадимий лотинча таржимадан. Ибронийча матннинг 1:14, 7:42, 47, 10:20 да ҳам шу сингари ёзилган. Ибронийча матннинг бу оятида эса Рувел ёзилган.
[8] 3:7 - ...Ҳорун ва бутун Исроил жамоасига хизмат қилиб... — Ибронийча матнда Учрашув чодирида Ҳорун ва бутун Исроил жамоасига хизмат қилиб.
[9] 3:13 - ...Исроил халқининг барча тўнғич ўғилларини...Ўзим учун ажратиб олганман — Чиқиш 13:1-2, 11-16 га қаранг.
[10] 3:28 - 8600 — ибронийча матндан. Баъзи қадимий грекча таржима қўлёзмаларида 8300 (Ибронийчада 8600 ва 8300 нинг ёзилиши ниҳоятда ўхшашдир). 8300 га шу бобнинг 22–оятидаги ва 34–оятидаги сонларни қўшганда, 39–оятдаги сон келиб чиқади. 39–оятдаги сон аниқ сон бўлмай, балки тахминий сон бўлиши ҳам мумкин.
[11] 3:28 - Муқаддас чодир — бу оятда айнан Муқаддас хона ва Энг муқаддас хона назарда тутилган (шу бобнинг 32–оятида ҳам бор).
[12] 3:38 - ...Муқаддас чодирнинг олдида... — Ибронийча матнда Муқаддас чодир — Учрашув чодирининг олдида.
[13] 3:47 - ...беш бўлакдан кумуш ол. Ҳар бир кумуш бўлакнинг оғирлиги 2,5 мисқол бўлсин — Ибронийча матнда беш шақалдан ол. Ҳар бир шақалнинг оғирлиги Муқаддас чодирда ишлатиладиган шақалнинг оғирлигига тенг келиб, 20 гера бўлсин. 20 гера тахминан 11 граммга тўғри келади, демак, ҳар бир ортиқ одам эвазига берилган кумуш тахминан 60 граммга тўғри келар эди.
[14] 3:50 - [49-50] ...1365 та кумуш бўлакни йиғиб олди — Ибронийча матнда 1365 та кумуш шақални йиғиб олди. Ҳар бир шақалнинг оғирлиги Муқаддас чодирда ишлатиладиган шақалнинг оғирлигига тенг эди. Муқаддас чодирда ишлатиладиган стандарт шакал тахминан 11 граммга тўғри келади, демак, йиғиб олинган кумушнинг умумий оғирлиги тахминан 15 килога тўғри келади.
[15] 4:5 - сандиқ — ибронийча матнда гувоҳлик сандиғи, аҳд сандиғининг яна бир номи. Ибронийча матндаги иборанинг гувоҳлик сўзи ўнта амр ёзилган иккита тош лавҳага ишора. Иккала тош лавҳа сандиқнинг ичида сақланиб, Худо ва Унинг халқи ўртасида тузилган аҳднинг жисмоний гувоҳи бўлиб хизмат қиларди.
[16] 4:6 - юмшоқ тери — ибронийча матнда бу сўзнинг маъноси баҳсли (шу бобнинг 8, 10, 11, 12, 14, 25–оятларида ҳам бор). Юқори сифатли тери назарда тутилган бўлиши мумкин.
[17] 4:7 - муқаддас нонлар — бу нонлар Эгамизнинг Муқаддас чодирда зоҳир бўлишини акс эттирувчи тимсол бўлиб, Худо Исроил халқининг қудрати ва егулик манбаи эканлигидан дарак бериб турган. Бу нонлар чодирдаги махсус хонтахтага қўйилиб, ҳар шанба куни янги пиширилган нонлар билан алмаштирилган.
[18] 4:16 - муқаддас қиладиган мой — зайтун мойи ва зираворлар махсус аралашмасидан ҳосил бўлган бу мойнинг тури фақат руҳонийлар томонидан диний маросимларни адо этиш учун ишлатилган (Чиқиш 30:22-33 га қаранг).
[19] 5:2 - тери касаллиги — бу ибора ибронийчада ҳар хил тери касалликларига нисбатан ишлатилган сўзнинг таржимасидир. Одатда бу иборани моҳов касаллигига ишора деб тушунишади. Тери касалликларидан бирортасига йўлиққан киши бошқаларга ўз касаллигини юқтирмасин, деб ажратиб қўйилиши шарт эди. Қонунларга кўра, бундай одам бошқа бирор одамга тегиб кетиб, уни ҳаром қилиб қўймаслиги учун ҳам алоҳида ажратилиши керак эди (Левилар 13:45-46 га қаранг).
[20] 5:15 - тўрт коса — ибронийча матнда эфанинг ўндан бир қисми, тахминан 2 литрга тўғри келади.
[21] 5:21 - ...сени бола туға олмайдиган қилиб қўйсин — Ибронийча матндан сўзма–сўз таржимаси — сонларингни қуритсин, қорнингни шиширсин. Кўп олимларнинг шарҳлашича, бу ибронийча иборанинг маъноси — боланг тушиб қолсин ёки боланг ўлик туғилсин, дегани (шу бобнинг 22, 27–оятларида ҳам бор).
[22] 6:2 - [1-2] ...ўзини Эгамизга назр қилиб... — Ибронийча матндаги шу бобнинг 2-21–оятларида бу иборанинг ўрнига алоҳида бир сўз ишлатилган бўлиб, Худога хизмат қилиш учун махсус ваъда берган одамни билдиради. Баъзи бир инсонлар шундай ваъда бериб ўзларини бир мунча вақт Худонинг хизматига бағишлар эдилар. Баъзи бировлар эса туғилган пайтлариданоқ шу ваъда орқали Худога бағишланганлар.
[23] 6:27 - ...Исроил халқини Менинг номим билан дуо қилишсин — Ибронийча матндан сўзма–сўз таржимаси — Менинг номимни Исроил халқи устига қўйишсин. Исроил халқини шу бобнинг 24-26–оятларидаги дуоларни айтиб дуо қилишган.
[24] 7:1 - Мусо Муқаддас чодирни ўрнатиб бўлган куни... — Чиқиш 40:17 га қаранг.
[25] 7:2 - ...халқни рўйхатга олиш учун масъул бўлган йўлбошчилар... — 1:1-19 га қаранг.
[26] 7:13 - ...оғирлиги 330 мисқол бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 180 мисқол бўлган битта кумуш тоғорача — Ибронийча матнда оғирлиги 130 шақал бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 70 шақал бўлган битта кумуш тоғорача. Лаган ва тоғорача Муқаддас чодирда ишлатиладиган шақалга кўра ўлчанган (шу бобнинг 19, 25, 31, 37, 43, 49, 55, 61, 67, 73, 79–оятларида ҳам бор). Муқаддас чодирда ишлатиладиган стандарт шакал тахминан 11 граммга тўғри келади, демак, кумуш лаганнинг оғирлиги тахминан 1,5 килога, кумуш тоғорачанинг оғирлиги тахминан 0,8 килога тўғри келади.
[27] 7:14 - 25 мисқол — ибронийча матнда 10 шақал, тахминан 110 граммга тўғри келади (шу бобнинг 20, 26, 32, 38, 44, 50, 56, 62, 68, 74, 80–оятларида ҳам бор).
[28] 7:85 - ...330 мисқол...180 мисқол... — Ибронийча матнда 130 шақал...70 шақал. Кумуш лаганнинг оғирлиги тахминан 1,5 килога, кумуш тоғорачанинг оғирлиги тахминан 0,8 килога тўғри келади.
[29] 7:85 - ...оғирлиги икки пудга яқин эди — Ибронийча матнда Муқаддас чодирда ишлатиладиган шақалга кўра, оғирлиги 2400 шақал эди. Муқаддас чодирда ишлатиладиган стандарт шакал тахминан 11 граммга тўғри келади, демак, кумуш лаган ва тоғорачаларнинг умумий оғирлиги тахминан 27 кило эди.
[30] 7:86 - ...оғирлиги 25 мисқол эди — Ибронийча матнда Муқаддас чодирда ишлатиладиган шақалга кўра, оғирлиги 10 шақал эди. Муқаддас чодирда ишлатиладиган стандарт шакал тахминан 11 граммга тўғри келади, демак, олтин пиёланинг оғирлиги тахминан 110 граммга тўғри келади.
[31] 7:86 - 300 мисқол — ибронийча матнда 120 шақал, тахминан 1,4 килога тўғри келади.
[32] 7:89 - аҳд сандиғи — ибронийча матнда гувоҳлик сандиғи. 4:5 изоҳига қаранг.
[33] 8:4 - ...Эгамиз Мусога кўрсатган намуна бўйича... — Чиқиш 25:31-40 га қаранг.
[34] 8:6 - ...уларни покла... — Руҳий хизматни лозим даражада бажаришга тўсқинлик қиладиган нопокликдан тозаланиш маросими.
[35] 8:19 - ...уларни чодирга яқин келиб қолишидан юз берадиган кулфатдан ҳимоя қилади — 1:53 га қаранг. Бу жумладаги чодир сўзи Муқаддас хона ва Энг муқаддас хонага ишора қиляпти.
[36] 9:1 - ...Мисрдан чиққандан кейин иккинчи йилнинг биринчи ойида... — Биринчи ой иброний календарининг Абиб ойига қарата айтилган (Абиб ойи Нисон ойи деб ҳам аталади). Ҳозирги календарга кўра бу ой мартнинг ўртасидан бошланади. Саҳрода китоби иккинчи йилнинг иккинчи ойидан бошлангани учун (1:1 га қаранг), шу бобнинг 1-5–оятларида иккинчи Фисиҳ зиёфатининг нишонланиши баён этилган. Бу Фисиҳ зиёфати 1–бобдаги халқ рўйхатга олинишидан бир ой олдин нишонланган. Биринчи Фисиҳ зиёфати Худо Исроил халқини Мисрдаги қулликдан озод қилган кечаси нишонланган эди (Чиқиш 12:1-42 га қаранг).
[37] 9:11 - иккинчи ой — 1:1 изоҳига қаранг.
[38] 9:11 - қурбонлик — қўзи ёки улоқча (Чиқиш 12:3-5 га қаранг).
[39] 9:15 - Муқаддас чодир ўрнатилган куни... — Чиқиш 40:17-18 га кўра, бу ҳодиса Исроил халқи саҳрода турган пайтда, аниғи, иккинчи йилнинг биринчи ойида, ойнинг биринчи куни содир бўлган эди.
[40] 9:15 - чодир — ибронийча матнда чодир — гувоҳлик чодири. 1:50 изоҳига қаранг.
[41] 10:6 - Карнайнинг қисқа садоси йўлга чиқиш кераклигини билдиради — Ғарб ва шимолдаги қароргоҳларда турган қабилалар шарқ ва жанубдаги қабилалар сингари карнайнинг қисқа садосини эшитгач, йўлга чиқишлари керак эди.
[42] 10:11 - иккинчи ой — 1:1 изоҳига қаранг.
[43] 10:11 - аҳд чодири — ибронийча матнда гувоҳлик чодири. 1:50 изоҳига қаранг.
[44] 10:12 - ...Исроил халқи Синай саҳросидан сафарга чиқди — Исроил халқи Синай тоғида ўн бир ой давомида турган эди (шу бобнинг 11–ояти ва Чиқиш 19:1-2 га қаранг).
[45] 10:12 - Порон саҳроси — Синай саҳросининг шимолий қисми назарда тутилган бўлиши мумкин.
[46] 10:29 - Ятро — ибронийча матнда Рувел, Ятронинг яна бир исми (Чиқиш 3:1 га қаранг).
[47] 10:33 - Эгамизнинг муқаддас тоғи — Синай тоғига ишора.
[48] 11:3 - Тавера — бу ном ибронийчадаги ёнаётган сўзига оҳангдош.
[49] 11:4 - Исроил халқи орасидаги қаланғи–қасанғилар — Чиқиш 12:38 да тилга олинган бегона халқлар назарда тутилган бўлиши мумкин (яна Ёшуа 8:35 га қаранг).
[50] 11:6 - манна — Исроил халқи Мисрдан чиққандан кейин то Канъон юртига киргунича Худо уларга етказиб берган егулик. Манна ҳар куни кечаси, Шанба кундан ташқари, ерда пайдо бўлар, одамлар саҳарда туриб уни йиғиштириб олишарди (Чиқиш 16:13-35 ва Ёшуа 5:10-12 га қаранг).
[51] 11:18 - ...тайёрланиб покланинглар... — 8:6 изоҳига қаранг.
[52] 11:28 - ...ёшлигидан унга хизмат қилиб келган... — ёки унинг танланган одамларидан бири бўлган.
[53] 11:31 - денгиз — Ақаба қўлтиғи назарда тутилган бўлиши мумкин.
[54] 11:31 - ...икки тирсак баландликда учиб юрган эди — ёки икки тирсак қалинликда тушган эди. Икки тирсак тахминан бир метрга тўғри келади.
[55] 11:32 - олтмиш сават — ибронийча матнда ўн ҳўмр, тахминан 1800 литрга тўғри келади.
[56] 11:34 - Хиврут–Хаттаво — ибронийчадаги маъноси нафси бузуқ одамларнинг қабрлари.
[57] 12:1 - Ҳабашистонлик — ибронийча матнда Кушлик. Куш деган жой Мисрнинг жанубида бўлиб, ҳозирги Судан ва Эфиопия мамлакатларининг бир қисмини ўз ичига олган эди.
[58] 12:7 - Менинг бутун халқим орасида ишончлиси Мусодир — ёки Халқимни бошқариш учун ишониб топширган одамим Мусодир.
[59] 12:10 - тери касаллиги — бу ибора ибронийчада ҳар хил тери касалликларига нисбатан ишлатилган сўзнинг таржимасидир. 5:2 изоҳига қаранг.
[60] 13:1 - Порон саҳроси — 10:12 изоҳига қаранг.
[61] 13:9 - Хўшея — шу бобнинг 17–оятига қаранг.
[62] 13:17 - ...Хўшеянинг исмини ўзгартириб, уни Ёшуа деб атади — Ибронийчадаги Хўшея исмининг маъноси у қутқаради, Ёшуа исмининг маъноси эса Эгамиз қутқаради.
[63] 13:18 - Нагав чўли — Исроилнинг жанубидаги, Ўлик денгиздан жануби–ғарбда жойлашган ерлар.
[64] 13:22 - Лево–Хомат — ёки Хомат довони.
[65] 13:23 - Хеврон шаҳри — Қуддусдан қарийб 32 километрча жануби–ғарбда жойлашган.
[66] 13:23 - ...Иноқдан келиб чиққан... — Иноқ авлоди Исроил халқидан аввал Фаластинда яшаган, улар гавдаси улкан ва кучли жангчилари билан машҳур бўлган бир халқ эди (шу бобнинг 33-34–оятларига ва Қонунлар 1:28, 2:10-11, 20-21, 9:1-2 га қаранг).
[67] 13:25 - Эшкўл — ибронийчадаги маъноси бир бош узум.
[68] 13:27 - Кадеш — Кадеш–Барна номи билан ҳам танилган бўлиб, ҳозирги Ақаба қўлтиғининг шимолий қирғоғидан қарийб 145 километрча шимоли–ғарбда жойлашган ҳавза.
[69] 13:28 - ...сут ва асал оқиб ётибди — Ниҳоятда ҳосилдор ерни билдирувчи ибора. Мўл–кўл сут — мол учун кўм–кўк яйловларнинг кўплигини билдиради. Асал — хурмодан олинадиган қуюқ, ширин мураббога ишора бўлиши мумкин. Мураббонинг мўллиги яхши ҳосил берадиган ерни билдиради.
[70] 13:29 - Иноқ авлоди — шу бобнинг 23–оятидаги изоҳга қаранг.
[71] 13:34 - улкан паҳлавонлар — ибронийча матнда нефилим. Бу сўз ҳайбатли ва кучли одамларга нисбатан ишлатилган (Ибтидо 6:4 ва ўша оятдаги изоҳга қаранг).
[72] 14:8 - сут ва асал оқиб ётган ўша юрт — 13:28 изоҳига қаранг.
[73] 14:17 - Сен Ўзинг айтгансан... — Чиқиш 34:5-7 га қаранг.
[74] 14:25 - Қизил денгиз — ибронийча матнда ём суф, маъноси Қамиш денгизи. Бу ном мана шу оятда ҳозирги Ақаба қўлтиғига (яъни Қизил денгизнинг шимоли–шарқидаги қўлтиққа) ишора қиляпти.
[75] 14:28 - ...сўраганларингизнинг ҳаммасини... — Шу бобнинг 2–оятига қаранг.
[76] 14:34 - Менга қарши чиққанларнинг ҳоли не кечишини... — ёки Сизларга қарши чиқсам ҳолингиз не кечишини.
[77] 14:45 - Хўрмах — Канъон юртининг жанубий қисмида, Кадешдан қарийб 80 километрча шимоли–шарқда жойлашган шаҳар.
[78] 15:5 - [4-5] икки коса — ибронийча матнда чорак хин, тахминан 1 литрга тўғри келади (шу оятда икки марта ишлатилган).
[79] 15:5 - [4-5] тўрт коса — ибронийча матнда эфанинг ўндан бир қисми, тахминан 2 литрга тўғри келади.
[80] 15:6 - уч коса — ибронийча матнда хиннинг учдан бир қисми, тахминан 1,3 литрга тўғри келади (шу бобнинг 7–оятида ҳам бор).
[81] 15:6 - саккиз коса — ибронийча матнда эфанинг ўндан икки қисми, тахминан 4 литрга тўғри келади.
[82] 15:9 - тўрт коса — ибронийча матнда ярим хин, тахминан 2 литрга тўғри келади (шу бобнинг 10–оятида ҳам бор).
[83] 15:9 - ўн икки коса — ибронийча матнда эфанинг ўндан уч қисми, тахминан 6 литрга тўғри келади.
[84] 15:32 - ...Шаббат куни ўтин териб юрган бир одамни ушлаб олишди — Шаббат куни ишлаш Худонинг қонунига кўра, тақиқланган эди (Чиқиш 31:12-17 га қаранг).
[85] 16:4 - ...мук тушди — Бу ҳолат Мусо Худога жон–жаҳди билан ибодат қилиб, мадад сўраётганини билдиради.
[86] 16:7 - ...оташкуракларингизни олиб...Эгамиз кимни танлаб олганини, ким Унга тегишли эканлигини кўрамиз — Фақат руҳонийлар Муқаддас чодирда хушбўй тутатқи назр қилишлари мумкин эди. Тутатқи назр қилган бошқа одам ўлар эди. Бу вазиятда тутатқи назр қилиб тирик қолган одам Худонинг танлагани эди.
[87] 16:13 - сут ва асал оқиб ётган юрт — 13:28 изоҳига қаранг.
[88] 16:30 - ўликлар диёри — ибронийча матнда Шеўл. Одамлар Шеўлни ер остидаги тубсиз чуқурлик, деб тушунардилар (шу бобнинг 33–оятида ҳам бор).
[89] 17:2 - ...қабила...таёқ... — Бу оятда сўз ўйини ишлатилган. Ибронийчадаги қабила сўзи таёқ маъносида ҳам ишлатилади.
[90] 17:4 - аҳд сандиғи — ибронийча матнда гувоҳлик (шу бобнинг 10–оятида ҳам бор), аҳд сандиғининг яна бир номи. 4:5 изоҳига қаранг.
[91] 17:7 - аҳд чодири — ибронийча матнда гувоҳлик чодири (шу бобнинг 8–оятида ҳам бор). 1:50 изоҳига қаранг.
[92] 18:2 - аҳд чодири — ибронийча матнда гувоҳлик чодири. 1:50 изоҳига қаранг.
[93] 18:14 - ...тамомила бағишланган... — шу ибора билан таржима қилинган ибронийча сўзнинг маъноси қуйидагича: одамлар ёки буюмлар Худога бағишланиб, назр сифатида берилган ёки тамоман қириб ташланган.
[94] 18:15 - ҳаром ҳайвон — Худога қурбонлик қилишга ярамайдиган ҳайвон.
[95] 18:16 - ...беш бўлакдан кумуш олинглар. Ҳар бир кумуш бўлакнинг оғирлиги 2,5 мисқол бўлсин — Ибронийча матнда беш шақалдан ол. Ҳар бир шақалнинг оғирлиги Муқаддас чодирда ишлатиладиган шақалнинг оғирлигига тенг келиб, 20 гера бўлсин. 20 гера тахминан 11 граммга тўғри келади, демак, ҳар бир тўнғич ўғил эвазига берилган кумуш тахминан 60 граммга тўғри келар эди.
[96] 18:21 - ушр — ҳар қандай даромаднинг ўндан бир қисми. Қонунлар 14:22-29, 26:12-13 га ва Левилар 27:30-33 га қаранг.
[97] 19:6 - иссоп ўти — бу ўриндаги ибронийча сўз майда кўк гулли, барглари муаттар ҳидли ўсимликка ишора қилади.
[98] 20:1 - Биринчи ой — иброний календарининг Абиб ойига қарата айтилган (Абиб ойи Нисон ойи деб ҳам аталади). Ҳозирги календарга кўра бу ой мартнинг ўртасидан бошланади.
[99] 20:1 - Зин чўли — Ўлик денгизнинг жануби–ғарбида жойлашган.
[100] 20:1 - Кадеш — 13:27 изоҳига қаранг.
[101] 20:3 - Биз ҳам...қирилиб кетсак бўлмасмиди–я! — 16:41-49 га қаранг.
[102] 20:13 - Марива — ибронийчадаги маъноси нолимоқ.
[103] 20:14 - Эдом — Ўлик денгизнинг жанубида жойлашган юрт.
[104] 20:14 - Биз...сизнинг жигарингизмиз — Исроил халқи Ёқубдан, Эдом халқи эса Ёқубнинг акаси Эсовдан келиб чиққан эди.
[105] 20:17 - Шоҳ йўли — бу йўл қадимги пайтларда муҳим савдо йўли эди. У Ўлик денгизнинг шарқида жойлашган бўлиб, ҳозирги Иорданиянинг ҳудудини кесиб ўтар эди. Бу йўл Суриядаги Дамашқ шаҳрини Ақаба қўлтиғининг шимолий қирғоғи билан боғлар эди.
[106] 21:1 - Нагав чўли — 13:18 изоҳига қаранг.
[107] 21:2 - ...бутунлай вайрон қиламиз — Шу ибора билан таржима қилинган ибронийча сўзнинг маъноси қуйидагича: одамлар ёки буюмлар Худога бағишланиб, назр сифатида берилган ёки тамоман қириб ташланган (шу бобнинг 3–оятида ҳам бор).
[108] 21:3 - Хўрмах — ибронийчадаги маъноси вайрон қилиш.
[109] 21:4 - Қизил денгиз — ибронийча матнда ём суф, маъноси Қамиш денгизи. Бу ном мана шу оятда ҳозирги Ақаба қўлтиғига (яъни Қизил денгизнинг шимоли–шарқидаги қўлтиққа) ишора қиляпти.
[110] 21:9 - Мусо бронзадан илонни ясаб... — Ибронийчада бронза сўзи илон сўзига оҳангдош.
[111] 21:13 - Арнон сойлиги — бу сойлик ғарб томонга, Ўлик денгиз томонга оқади.
[112] 21:14 - “Эгамизнинг жангномаси” китоби — Қадимий жангнома қўшиқларнинг мажмуаси бўлиши мумкин. Бу китоб ҳозирги кунгача сақланиб қолмаган.
[113] 21:16 - Бэр — ибронийчадаги маъноси қудуқ.
[114] 21:20 - Фисгах тоғ тизмаси — Ўлик денгизнинг шимолий қирғоғидан қарийб 15 километрча шарқда жойлашган. Фисгах деб, Мўаб текислигидан то ғарбдаги Аборим тоғларигача чўзилган тоғ тизмасига нисбатан айтилган бўлиши мумкин. Бу тизманинг энг баланд нуқтаси Наво тоғининг чўққиси эди (Қонунлар 34:1 га қаранг).
[115] 21:22 - Шоҳ йўли — 20:17 изоҳига қаранг.
[116] 21:24 - Явоқ дарёси — Иордан дарёсининг шарқ томонида жойлашган бу дарё Ўлик денгиздан қарийб 50 километрча шимолда Иордан дарёсига қуйилади.
[117] 21:25 - Хашбон шаҳри — Фисгах тоғ тизмасидан қарийб 10 километрча шарқда жойлашган.
[118] 21:29 - Хамўш — Мўаб халқининг худоси.
[119] 21:33 - Башан — Жалила кўлининг шимоли–шарқида жойлашган ерлар.
[120] 22:36 - Ир шаҳри — ёки Мўаб юртидаги шаҳар.
[121] 22:41 - Бомўт–Баал — ибронийчадаги маъноси Баал саждагоҳлари.
[122] 23:7 - Орам — Фурот дарёсидан шарқда, ҳозирги Сурия мамлакатининг шимолий қисмида жойлашган ерлар. Орам яна Орам–Нахрайим номи билан танилган бўлиб, ибронийчада Икки дарёнинг Орами деган маънони беради.
[123] 23:14 - Фисгах тоғ тизмаси — 21:20 изоҳига қаранг.
[124] 23:23 - Ёқуб наслига қарши...Исроилга қарши... — ёки Ёқуб наслида...Исроилда....
[125] 23:28 - Пиёр тоғи — Фисгах тоғ тизмасидан қарийб 5 километрча шимоли–ғарбда жойлашган.
[126] 24:6 - пальмазор — ёки водий.
[127] 24:7 - Ўгах — Омолеклар шоҳи эди. Омолеклар Исроил халқининг душмани эди (Чиқиш 17:8-16 га қаранг).
[128] 24:17 - ...чегараларини... — ёки пешаналарини. Қадимий грекча таржимада шаҳзодаларини.
[129] 24:17 - Шет халқи — Исроил халқи Канъон юртини қўлга киритишдан олдин Канъон юртининг чўлларида истиқомат қилган халқ назарда тутилган бўлиши мумкин.
[130] 24:17 - ...ерларини — ёки бош суякларини.
[131] 24:18 - Сеир — Эдом юртига қарашли бўлган тоғли ерлар.
[132] 24:19 - Ир — ёки шаҳар.
[133] 24:20 - Омолек халқи — шу бобнинг 7–оятидаги изоҳга қаранг.
[134] 24:22 - Ошур халқи — Оссурия халқининг аждоди (шу бобнинг 24–оятида ҳам бор).
[135] 24:24 - Кипр — ибронийча матнда Кипрнинг қадимги номи Киттим ишлатилган.
[136] 25:1 - Шитимда — Ўлик денгизнинг шимоли–шарқида, Мўаб текислигида жойлашган.
[137] 25:5 - ҳакамлар — махсус йўлбошчилар. Улар бутун қабила ёки қабиланинг бир қисмига жавобгар бўлган бўлишлари мумкин.
[138] 25:6 - Мидиёнлик — мана шу оятда бу ном Иордан дарёсининг шарқида яшайдиган, Мўаб халқи билан аралашиб кетган бир халққа ишора қиляпти. Уларнинг устидан Мўаб шоҳи ҳукмронлик қилган бўлиши мумкин (22:1-7 га қаранг).
[139] 26:5 - Исроил — Ёқубнинг яна бир исми (Ибтидо 32:27-28 га қаранг).
[140] 26:9 - Кўрахнинг издошлари Эгамизга қарши исён кўтаришганда... — 16:1-35 га қаранг.
[141] 26:20 - [19-20] ...Ғур ва Ўнан Канъон юртида оламдан ўтган эдилар — 38:1-10 га қаранг.
[142] 26:42 - ...Хушимдан Хушим... — Ибронийча матнда бу исмнинг бошқача варианти Шухом (Ибтидо 46:23 га қаранг).
[143] 26:55 - ...қуръа ташланглар — Қуръа ёғоч бўлаклари ёки тошлардан қилинган бўлиб, ундан бирор нарсани қандай ёки қачон қилишни билиш учун фойдаланилган. Худонинг хоҳиш–иродаси баъзан қуръа ташлаш орқали аниқланган.
[144] 26:61 - Надов ва Абиҳу...нобуд бўлган эдилар — 3:1-4 га қаранг.
[145] 26:65 - ...Эгамиз...айтганди — 14:26-35 га қаранг.
[146] 27:12 - Аборим тизмаси — Ўлик денгизнинг шимолий қирғоғидан шарқда жойлашган.
[147] 27:14 - Марива сувлари ёнида...муқаддаслигимни намоён қилмадингизлар — 20:1-13 га қаранг.
[148] 27:14 - Ўша Марива сувлари — Рафидим ёнидаги Марива эмас, бошқа жой (Чиқиш 17:1-7 га қаранг).
[149] 27:18 - Унда Менинг Руҳим бор — Ибронийча матнда Унда бир руҳ бор. Бу ўринда руҳ сўзи Худонинг Руҳига ишора қилган бўлиши мумкин. Эски Аҳдда Худонинг Руҳи йўлбошчилик сингари махсус вазифани бажарган инсонларга берилган эди. Бироқ руҳ сўзи йўлбошчилик вазифаси учун зарур бўлган шахсий муносабат ва қобилиятни билдирган бўлиши ҳам мумкин. Шахсий қобилиятлар Худодан берилган инъом бўлгани учун иккала вариантнинг ҳам маъноси бир–бирига ўхшайди.
[150] 27:18 - Ёшуага қўлингни қўй — Бу ҳаракат Мусонинг йўлбошчилиги Ёшуага топширилишининг рамзи эди.
[151] 27:21 - Элазар Урим орқали...иродамни билиб берсин — Айрим ҳолларда руҳонийлар Худонинг хоҳишини билиш учун Урим ва Туммим деган муқаддас нарсалардан фойдаланишган. Бу оятда фақат Урим тилга олинган.
[152] 28:5 - икки коса — ибронийча матнда чорак хин, тахминан 1 литрга тўғри келади (шу бобнинг 7–оятида ҳам бор).
[153] 28:5 - тўрт коса — ибронийча матнда эфанинг ўндан бир қисми, тахминан 2 литрга тўғри келади.
[154] 28:9 - саккиз коса — ибронийча матнда эфанинг ўндан икки қисми, тахминан 4 литрга тўғри келади (шу бобнинг 12, 20, 28–оятларида ҳам бор).
[155] 28:12 - ўн икки коса — ибронийча матнда эфанинг ўндан уч қисми, тахминан 6 литрга тўғри келади (шу бобнинг 20, 28–оятларида ҳам бор).
[156] 28:14 - тўрт коса — ибронийча матнда ярим хин, тахминан 2 литрга тўғри келади.
[157] 28:14 - уч коса — ибронийча матнда хиннинг учдан бир қисми, тахминан 1,3 литрга тўғри келади.
[158] 28:14 - икки коса — ибронийча матнда чорак хин, тахминан 1 литрга тўғри келади.
[159] 28:15 - кунда куйдириладиган қурбонликлар — шу бобнинг 1-8–оятларига қаранг.
[160] 28:16 - Биринчи ой — 20:1 изоҳига қаранг.
[161] 28:16 - Фисиҳ — Исроил халқининг Мисрдаги қулликдан озод бўлганига бағишланган байрам (Чиқиш 12:1-42 га қаранг).
[162] 28:24 - [23-24] кунда эрталаб куйдириладиган қурбонлик — шу бобнинг 1-8–оятларига қаранг.
[163] 28:26 - Ҳосил байрами — ибронийча матнда Ҳафталар байрами, Ҳосил байрамиинг яна бир номи. Бу байрам Фисиҳ зиёфатидан 50 кун кейин нишонланади.
[164] 28:31 - кунда куйдириладиган қурбонликлар — шу бобнинг 1-8–оятларига қаранг.
[165] 29:1 - Еттинчи ой — иброний календарининг Тишри ойига қарата айтилган (Тишри ойи Итаним ойи деб ҳам аталади). Ҳозирги календарга кўра бу ой сентябрнинг ўртасидан бошланади.
[166] 29:3 - ўн икки коса — ибронийча матнда эфанинг ўндан уч қисми, тахминан 6 литрга тўғри келади (шу бобнинг 9, 14–оятларида ҳам бор).
[167] 29:3 - саккиз коса — ибронийча матнда эфанинг ўндан икки қисми, тахминан 4 литрга тўғри келади (шу бобнинг 9, 14–оятларида ҳам бор).
[168] 29:4 - тўрт коса — ибронийча матнда эфанинг ўндан бир қисми, тахминан 2 литрга тўғри келади (шу бобнинг 10, 15–оятларида ҳам бор).
[169] 29:6 - ҳар ойнинг бошида ва кунда куйдириладиган қурбонликлар — 28:1-15 га қаранг.
[170] 29:7 - Еттинчи ой — шу бобнинг 1–оятидаги изоҳга қаранг.
[171] 29:11 - кунда куйдириладиган қурбонликлар — 28:1-8 га қаранг.
[172] 29:12 - Еттинчи ой — шу бобнинг 1–оятидаги изоҳга қаранг.
[173] 29:16 - кунда куйдириладиган қурбонлик — 28:1-8 га қаранг.
[174] 29:38 - кунда куйдириладиган қурбонлик — 28:1-8 га қаранг.
[175] 30:15 - бир кун ичида — ёки кундан–кунга.
[176] 31:2 - Исроил халқи учун Мидиёнлардан қасос ол — 25:1-18 га ва 25:6 изоҳига қаранг.
[177] 31:6 - муқаддас ашёлар — Урим ва Туммим, руҳонийнинг либослари ва аҳд сандиғи назарда тутилган бўлиши мумкин (27:21 ва ўша оятдаги изоҳга қаранг). Финхаз жанг пайтида шу ашёларни ишлатиб Худодан йўл–йўриқ ва мадад сўраган бўлиши мумкин.
[178] 31:8 - ...Баломни ҳам қиличдан ўтказишди — Мўаб ва Мидиён халқлари билан қилган ҳамкорлиги учун Балом Исроил халқининг душмани ҳисобланган эди (25:1-5, 16-18, 31:16 га қаранг).
[179] 31:16 - ...Пиёр тоғида... — 25:1-9 га қаранг.
[180] 31:23 - покланиш суви — 19:9 га қаранг.
[181] 31:50 - Ўзимизни Эгамиз ҳукмидан ҳимоя қилиш учун... — Қадимги Исроилда номаълум сабабларга кўра, одамларни санаш хавфли ҳисобланар эди (1 Шоҳлар 24–бобга қаранг). Бутун одамзод Худога тегишли, деб ҳисобланган. Ҳамда санаш эгалик маъносини билдирган. Мана шу фикр санаш хавфли деган тушунчанинг сабабларидан бири бўлиши мумкин. Бундан ташқари, одамларни санаш Худога ишонмасликни ҳам билдириши мумкин. Одамларни санаш лашкарнинг сонига инониш ва сохта хавфсизлик ҳиссини вужудга келтириши мумкин эди. Одамларни санаш ҳукмга олиб келиши мумкин бўлгани учун, мана шу парчада йўлбошчилар Худога назрлар келтириб, ўзларининг Худога бўлган қўрқувларини намоён этганлар. Шу йўл билан улар ўзларини ҳимоя қилганлар.
[182] 31:52 - ўн икки пудга яқин — ибронийча матнда 16.750 шақал, тахминан 190 килога тўғри келади.
[183] 32:1 - Ёзар ва Гилад ерлари — Иордан дарёсининг шарқ томонида жойлашган.
[184] 32:5 - ...Иордан дарёсининг нариги томонига... — Яъни Иордан дарёсининг ғарб томонига.
[185] 32:8 - Мен оталарингизни...жўнатганимда... — 13:1-25 га қаранг.
[186] 32:17 - ...қуролланиб... — Қадимий грекча ва лотинча таржималардан. Ибронийча матнда шошилиб.
[187] 32:33 - Манаше қабиласининг ярми — Иордан дарёсининг шарқ томонида ўрнашган қабиланинг ярми назарда тутилган (Ёшуа 13:8, 29-32 га қаранг). Қабиланинг иккинчи ярми Иордан дарёсининг ғарб томонидаги Канъон юртида ўрнашганди (Ёшуа 22:7 га қаранг).
[188] 32:41 - Ёвир қишлоқлари — ибронийча матнда Хавот–Ёвир, маъноси Ёвир қишлоқлари.
[189] 33:3 - Биринчи ой — 20:1 изоҳига қаранг.
[190] 33:8 - Қизил денгиз — ибронийча матнда денгиз. Денгиз мана шу оятда ҳозирги Суэц қўлтиғига (яъни Қизил денгизнинг шимоли–ғарбидаги қўлтиққа) ёки Суэц қўлтиғи ва Ўрта ер денгизи оралиғида жойлашган кўллардан бири назарда тутилган бўлиши мумкин. Бу оятдаги денгизнинг қаерда жойлашгани аниқ маълум эмас, бироқ Чиқиш 14:10-31 даги ҳодисаларнинг тафсилотига кўра, бу денгиз шунчалик катта бўлганки, Исроил халқига катта бир тўсиқ бўлган. Шунчалик чуқур бўлганки, Миср лашкарларини чўкдириб юборган.
[191] 33:10 - Қизил денгиз — ибронийча матнда ём суф, маъноси Қамиш денгизи. Бу ном мана шу оятда ҳозирги Суэц қўлтиғига (яъни Қизил денгизнинг шимоли–ғарбидаги қўлтиққа) ишора қиляпти (шу бобнинг 11–оятида ҳам бор).
[192] 33:11 - Син саҳроси — Синай ярим оролининг ғарб томонидаги бу саҳронинг қаерда жойлашгани аниқ маълум эмас.
[193] 33:14 - ...Рафидимда...ичимлик суви йўқ эди — Чиқиш 17:1-7 га қаранг.
[194] 33:38 - бешинчи ой — иброний календарининг Ав ойига қарата айтилган. Ҳозирги календарга кўра бу ой июлнинг ўртасидан бошланади.
[195] 33:40 - Нагав чўли — 13:18 изоҳига қаранг.
[196] 33:45 - Ивай–Аборим — ибронийча матнда бу номнинг бошқача варианти Ийим.
[197] 33:47 - Аборим тоғлари — 27:12 изоҳига қаранг.
[198] 33:54 - ...қуръа бўйича... — 26:55 изоҳига қаранг.
[199] 34:3 - Ўлик денгиз — ибронийча матнда Туз денгизи (шу бобнинг 12–оятида ҳам бор).
[200] 34:4 - Чаёнлар довони — ибронийча матнда Акрабим довони, маъноси чаёнлар довони.
[201] 34:5 - Миср чегарасидаги сойлик — ё ҳозирги Ариш сойлиги деган Синай ярим оролининг шимоли–шарқидаги сойлик ёки Нил дарёсининг шарқий ирмоғи назарда тутилган бўлиши мумкин (яна Ибтидо 15:18 ва Ёшуа 13:3, 15:4, 47 га қаранг).
[202] 34:7 - Хўр тоғи — шимолда жойлашган бу тоғ 20:22 ва 33:37-39 да тилга олинган Ҳорун вафот этган Хўр тоғи эмас.
[203] 34:8 - Лево–Хомат — ёки Хомат довони.
[204] 34:11 - Жалила кўли — ибронийча матнда Кенерет, ўша вақтда Жалила кўли ва унинг атрофидаги ерлар шу ном билан ҳам аталарди.
[205] 35:4 - 1000 тирсак — тахминан 450 метрга тўғри келади.
[206] 35:5 - 2000 тирсак — тахминан 900 метрга тўғри келади.
[207] 36:2 - ...қуръа бўйича... — 26:55 изоҳига қаранг.
[208] 36:2 - Эгамиз сизга...инимиз Залофходнинг мулкини қизларига беришингизни айтган эди — 27:1-11 га қаранг.
[209] 36:4 - Қутлуғ йил — Исроил халқи табаррук деб билган йил. Шу йил давомида ҳамма мулк ўзининг асл эгаларига қайтариб берилиши керак эди. Бу вазиятда мулк сотилмагани учун, Залофходнинг қизлари турмушга чиққан пайтлари ер бошқа қабиланинг мулкига айланиб қолган бўлар эди. Бундай ҳолда ер Қутлуғ йилда ҳам қайтариб берилмаган бўларди.
Kitoblar - Kutubxona | Hamdi-Sano - Mening Nurim | UZBEK mp3
uzGod.com